Wiedza o społeczeństwie (ZSRR)

Wiedza o społeczeństwie (ros. обществоведение, Obszczestwowiedienije) – obowiązkowy przedmiot w szkołach średnich Związku Radzieckiego od lat 60. XX wieku do 1991 roku, w ramach którego prowadzono edukację obywatelską wraz z silną indoktrynacją propagandą komunistyczną.

W 2000 r. program i nazwa przedmiotu zostały zmienione i zastąpione przez ros. обществознание (obszczestwoznanije)[1].

Cele

Celem przedmiotu była propaganda komunistyczna i indoktrynacja radzieckich uczniów w kierunku marksizmu-leninizmu[2][3]. Dyscyplina ta była ideologizowaną pseudonauką w służbie partii komunistycznej. Z jednej strony była to de facto nieco zmodyfikowana dla szerszego grona odbiorców, społeczno-polityczna interpretacja Krótkiego kursu WKP(b), a z drugiej strony ideologiczna odpowiedź na „burżuazyjną naukę" – socjologię[3].

Historia powstania

W uchwale KC KPZR O zadaniach propagandy partyjnej w obecnych warunkach ze stycznia 1960 r. uznano konieczność wprowadzenia do starszych klas szkół średnich oraz uczelni wyższych przedmiotu „podstawy wiedzy politycznej", który koncentrował się na omówieniu poszczególnych elementów marksizmu-leninizmu oraz wybranych przepisów Konstytucji ZSRR[4]. Nowy przedmiot pod nazwą obszczestwowiedienije pojawił się w szkolnych programach w 1963 r.[5][6], a pierwszy podręcznik szkolny do przedmiotu przygotowała grupa autorów pod kierunkiem Gieorgija Szachnazarowa[6]. W latach 1963–1982 ukazało się 20 kolejnych wydań, a w 1980 książka została uhonorowana Nagrodą Państwową ZSRR[7].

Treść

Program nauczania zawierał m.in. następujące treści:

  1. materializm dialektyczny i materializm historyczny jako podstawa światopoglądu naukowego,
  2. socjalizm jako pierwsza faza społeczeństwa komunistycznego,
  3. Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego jako naczelna i kierownicza siła społeczeństwa radzieckiego,
  4. drogi stopniowego przerastania socjalizmu w komunizm,
  5. XX wiek – wiek zwycięstwa komunizmu[2].

Podręcznik pod redakcją Szachnazarowa obejmował trzy części składowe marksizmu według Lenina[8]: 1) podstawy filozofii marksistowsko-leninowskiej, 2) podstawy marksistowskiej ekonomii politycznej i 3) podstawy naukowego komunizmu. Po rozpadzie ZSRR przedmiot „Obszczestwowiedienije” został zniesiony.

Pochodzenie i znaczenie terminu

W języku rosyjskim słowo obszczestwowiedienije, użyte jako nazwa nowego przedmiotu szkolnego, było neologizmem wymyślonym przez Władimira Suchodiejewa[9]. Zdaniem Iny Szumskiej, w słowniku rosyjsko-polskim to słowo nie do końca trafnie przetłumaczono na język polski jako „nauka o społeczeństwie" i/lub „socjologia"[3]. Niektórzy autorzy tłumaczą rosyjskie słowo obszczestwowiedienije jako „społecznoznawstwo”[10].

Przypisy

  1. ↑ Соболева i др 2020 ↓, s. 37.
  2. ↑ a b Бухтояров ↓.
  3. ↑ a b c Szumska 2011 ↓, s. 109.
  4. ↑ Szumska 2011 ↓, s. 109-110.
  5. ↑ Szumska 2011 ↓, s. 110.
  6. ↑ a b Соболева i др 2020 ↓, s. 26.
  7. ↑ Обществоведение: Учебник для выпускного класса сред. школы и сред. спец. учеб. заведений / Шахназаров Г. X., Боборыкин А. Д., Красин Ю. А., Суходеев В. В. — 20-е изд. — М.: Политиздат, 1982. — 320 с., ил.
  8. ↑ Lenin W. „Trzy źródła i trzy części składowe Marksizmu” (1913)
  9. ↑ Игорь Гребцов: В борьбе за правду. Prawda, 2013. [dostęp 2020-08-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-30)].
  10. ↑ Graczykowska 2020 ↓, s. 110.

Bibliografia

Linki zewnętrzne