Wielka Synagoga w Białymstoku

Wielka Synagoga w Białymstoku

Państwo	Polska
Miejscowość	Białystok
Budulec	murowana
Architekt	Samuel Rabinowicz
Data budowy	1909-1913
Data zburzenia	27 czerwca 1941
Tradycja	ortodoksyjna
Położenie na mapie Białegostoku Wielka Synagoga w Białymstoku
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Wielka Synagoga w Białymstoku
Położenie na mapie województwa podlaskiego Wielka Synagoga w Białymstoku
53°07′50″N 23°09′26″E/53,130556 23,157222

Wielka Synagoga w Białymstoku – synagoga w Białymstoku znajdująca się przy ulicy Suraskiej. Spalona w 1941 roku.

Historia

Synagoga została zbudowana w latach 1909–1913 według projektu Samuela J. Rabinowicza. Stanęła na miejscu starej synagogi. Środki na budowę zebrano ze sprzedaży mięsa koszernego oraz z prywatnych darowizn.

Podczas II wojny światowej, we wrześniu 1939 Białystok został zajęty przez Związek Radziecki. 22 czerwca 1941 Niemcy zaatakowały ZSRR i 27 czerwca w godzinach porannych zajęły miasto. Tego samego dnia niemieccy policjanci z 309. batalionu policji i pododdział żołnierzy Wehrmachtu z 350. pułku piechoty zapędzili do synagogi 800 Żydów i podpalili budynek^[1]. Do próbujących ratować się ucieczką strzelano z broni maszynowej, a ogień z płonącej synagogi przeniósł się również na sąsiednie budynki^[2].

Architektura

Murowany gmach synagogi wzniesiono na planie kwadratu. Była bardzo charakterystycznym budynkiem Białegostoku, lecz architekci uważali ją za przykład kiczu oraz bezstylowości. Najbardziej charakterystycznym elementem była wielka kopuła (o średnicy około 10 m) z iglicą oraz neobizantyjskie dwie mniejsze kopuły znajdujące się w alkierzach. Wszystkie kopuły pokryte były blachą, największa z nich posiadała 8 okienek. Na piętrze znajdowały się neogotyckie półokrągłe zakończone okna. Galeria dla kobiet znajdowała się na piętrze z trzech stron. W bożnicy znajdował się chór z organami.

Upamiętnienie

Na miejscu spalonej synagogi postawiono pomnik – zniszczoną kopułę synagogi oraz tablicę pamiątkową o treści: „Święty nasz wspaniały przybytek stał się pastwą ognia, 27 czerwca 1941 r. 2 000 Żydów niemieccy mordercy spalili w nim żywcem” ufundowany w 1995 roku przez Żydów białostockich z całego świata oraz miasto Białystok.^[3] Pomnik powstał według koncepcji Michała Flikiera, projekt oraz realizację wykonali artyści plastycy: Maria Dżugała-Sobocińska, Stanisław Ostaszewski, Dariusz Sobociński.

Pomnik Wielkiej Synagogi jest jednym z punktów otwartego w czerwcu 2008 r. Szlaku Dziedzictwa Żydowskiego w Białymstoku opracowanego przez grupę doktorantów i studentów Uniwersytetu w Białymstoku – wolontariuszy Fundacji Uniwersytetu w Białymstoku.

Galeria

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Film z 1939 roku przedstawiający między innymi Wielką Synagogę
• Wielka Synagoga w Białymstoku na portalu Wirtualny Sztetl
• Wielka Synagoga w Białymstoku na portalu Polin - Dziedzictwo Polskich Żydów