Wielka Waga Miejska we Wrocławiu

Wielka Waga Miejska

Wielka Waga Miejska wg rysunku H. Mützela z 1824 roku
Państwo	Polska
Miejscowość	Wrocław
Wysokość całkowita	5 m
Rozpoczęcie budowy	XIII wiek
Ukończenie budowy	1571
Zniszczono	1846
Położenie na mapie Wrocławia Wielka Waga Miejska
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Wielka Waga Miejska
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Wielka Waga Miejska
51°06′36,151″N 17°01′53,692″E/51,110042 17,031581

Wielka Waga – budynek Wielkiej Wagi Miejskiej, który znajdował się na wrocławskim Rynku w zachodniej części placu, przed zachodnim wylotem Sukiennic. Na wrocławskim Rynku znajdowały się dwie wagi: Wielka Waga i Mała Waga^[1]. Wielka Waga została zburzona w 1846 roku.

Ustawienie wagi na placu targowych, jakim w XIII-wiecznym Wrocławiu był Rynek, związane było z przywilejem książęcym i wprowadzonym prawem w 1273 roku. tzw. „prawem wagi” (prawem składu) oraz prawem mili^[1][2]. Wszystkie towary o wadze powyżej jednego cetnara, zarówno te przywożone do miasta jak i z niego wywożone, musiały być zważone na wadze miejskiej. Wszystkie towary musiały być ponadto składowane na placu przez co najmniej trzy dni^[3].

Wielka Waga na zachodniej części Rynku, lata 1769–1850

Na wrocławskim Rynku znajdowały się dwie wagi: Wielka Waga i Mała Waga^[1].

Wielka waga

Pierwszy drewniany, mały budynek Wielkiej Wagi został wzniesiony na zachodniej części Rynku, gdzie znajdował się wielki plac składowy. Po raz pierwszy wspomniany w dokumencie z roku 1332; występuje również na planie miasta z roku 1562. Od niego swoją nazwę wzięła zachodnia pierzeja Rynku – „Przy Budce” lub „Przy Wadze”^[1]. Wielka Waga służyła do ważenia towarów powyżej dziesięciu cetnarów^[2].

W 1571 roku dotychczasowy budynek wyburzono, a w jego miejsce wzniesiono nowy, murowany, na planie kwadratu o boku równym 7,20 m. W narożnikach znajdowały się kwadratowe filary, między którymi przerzucono półkoliste arkady. Budynek był otwarty na cztery strony, a w jego wnętrzu, pośrodku ustawiona była duża dwuramienna waga. Całość pokrywał dach przechodzący w regularny ośmiobok, zakończony spiralnymi kolumienkami podtrzymującymi baniasty, nieco spłaszczony hełm, zakończony gałką i chorągiewką. Nad jedną z arkad znajdowała się tabliczka z datą 1571^[1].

W 1769 roku, od strony wschodniej budynku, dobudowano drewnianą, a od 1801 roku murowaną przybudówkę dla wagowego. Całość została zburzona w 1846 roku^[1]. OW miejscu, gdzie znajdowała się Wielka Waga, ustawiono tabliczkę upamiętniającą^[4], a z czerwonej kostki brukowej utworzono obrys dawnego budynku^[5].

Mała Waga

W tym samym czasie, gdy wznoszono drewniany budynek Wielkiej Wagi, w zachodniej części bloku śródrynkowego, u wylotu zachodniego przejścia Kramów Bogatych (obecnie Przejście Żelaźnicze) znajdował się jednoizbowy mały budynek, w której umieszczona była Mała Waga^[3] przeznaczona do ważenia towarów do dziesięciu cetnarów^[6]. Na jej temat wzmiankują dokumenty z lat 1387 i 1396^[3] ale nieznany jest wygląd budynku.

3 kwietnia 1521 roku, w miejsce budynku gdzie znajdowała się mała waga rozpoczęto budowę nowego budynku (zakończoną w 1522); powstał wówczas dwupiętrowy budynek zwany Domem Małej Wagi^[6]. Pokryty był dwuspadowym dachem o szerokości 10,5 metrów i długości 30,6 metrów i rozciągał się od przejścia kramów bogatych do linii na przedłużeniu południowego szeregu komór sukienniczych^[7]. Na parterze umieszczono pomieszczenia Małej Wagi i kasy a w środkowej części dwa ostrołucznie sklepione korytarze prowadzące do Sukiennic a pomiędzy nimi schody prowadzące na drugą kondygnację. W elewacji zachodniej, pomiędzy korytarzami znajdowało się potrójne okno z późnogotyckim, rzeźbionym tympanonem a w nim umieszczono datę „Anno dominis 1521”. Nad prostokątnym portalem prowadzącym do środka, w jego nadprożu umieszczona było wyobrażenie głowy Jana Chrzciciela na kamiennej misie z gotyckim napisem na obrzeżu. Na pierwszym piętrze znajdowały się trójdzielne okna obramione kamiennymi opaskami z profilami krzyżującymi się w narożnikach i z rzeźbionymi podokiennikami^[7].

Na pierwszym piętrze znajdowała się sala winiarni dla szlachty, kupców i mieszczan. W kolejnych latach, po zlikwidowaniu wyszynku, sale wykorzystywano jako giełdę^[3]. Fasada budynku była ozdobiona „fryzami z alegorycznymi przedstawieniami kolejnych etapów życia ludzkiego”^[6]. Nad oknami znajdowały się małe tympanony udekorowane wrocławskimi motywami heraldycznymi.

W latach 1530–1532, pomiędzy Domem Małej Wagi a Sukiennicami dobudowano trzykondygnacyjny czworokątny budynek, w którym znajdował się Urząd Wagi, Szrotu i Ryby^[8][6]; od 2 maja 1657, na mocy dekretu Rady Miejskiej, zwany był Domem Płócienników.

Przypisy

Bibliografia

• Jan Harasimowicz: Encyklopedia Wrocławia. Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006. ISBN 83-7384-561-5.
• Olgierd Czerner: Rynek wrocławski. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1976.
• Rafał Czerner, Czesław Lasota: Średniowieczne murowane obiekty handlowe na rynku wrocławskim. W: Ździsław Wiśniewski: Ze studiów nad życiem codziennym w średniowiecznym mieście. średniowieczny Śląsk i Czechy, centrum średniowiecznego miasta. Wrocław a Europa środkowa. Wrocław: Uniwersytet Wrocławski, Instytut Archeologii: WRATISLAVIA ANTIQUA 2, 2000.