Wielki Kack

Wielki Kack

Dzielnica Gdyni
(c) t.przechlewski, CC BY 3.0
Państwo	Polska
Województwo	pomorskie
Miasto	Gdynia
W granicach Gdyni	1953
Powierzchnia	15,03 km²
Wysokość	111 m n.p.m.
Populacja (2019) • liczba ludności	11 123[1]
• gęstość	740 os./km²
Położenie na mapie Gdyni
54°28′05,47″N 18°29′31,38″E/54,468186 18,492050
Strona internetowa
Portal Polska

Wielki Kack (kaszb. Wiôldżi Kack, niem. Groß Katz) – najbardziej wysunięta na południe dzielnica Gdyni, granicząca z następującymi dzielnicami tego miasta: Karwiny, Dąbrowa (obie od północy), Mały Kack (od wschodu), od wschodu z miastem Sopot, od zachodu z gminą Żukowo, a od południa także z miastem Gdańsk.

Wieś biskupstwa włocławskiego w województwie pomorskim w II połowie XVI wieku^[2].

Historia i zabytki

Wielki Kack założony został w średniowieczu nad rzeką Kaczą (obszar wzmiankowany po raz pierwszy w 1236 roku: in flumine Cacza), od której wziął nazwę (obecnie ten odcinek rzeki nosi nazwę potok Źródło Marii). Pierwsza wzmianka o osadnictwie na terenie Wielkiego Kacka pochodzi z 1277 roku^[3] z dokumentu wystawionego przez księcia Mściwoja II, który podarował wieś Katzco biskupom włocławskim. Zabudowa już wtedy skupiała się wzdłuż obecnego Potoku Źródła Marii i wzdłuż obecnej ulicy Źródło Marii. W 1282 roku istniała tu już parafia. Od 1301 roku Wielki Kack stanowił jeden klucz z Chwaszczynem, zwany kluczem kackim i do 1773 roku pozostawał dobrem biskupim. Po I rozbiorze Polski ziemię przejęło państwo pruskie, a następnie prowadzono uwłaszczenie chłopów trwające do 1865 roku^[4]. W 1894 roku na miejscu starej świątyni został tam wybudowany kościół św. Wawrzyńca, który zachował się do dziś. Na początku lat 20. XX wieku powstała tu linia kolejowa łącząca Gdynię z Kokoszkami. W 1930 roku oddano do dziś istniejący odcinek magistrali węglowej z Gdyni na Śląsk. Magistrala węglowa była najnowocześniejszą linią kolejową w Europie. W związku z budową kolei osuszono jezioro położone obok trasy kolejowej, zwane Morzem Kackim. Wioska Uchwałą Rady Ministrów z dnia 22 sierpnia 1953 roku została kolejną dzielnicą Gdyni. W 1987 roku nastąpiła secesja Karwin i Dąbrowy z Wielkiego Kacka.

Kapliczka Źródło Marii znajdująca się na Wielkim Kacku

W Wielkim Kacku można podziwiać także inne budynki pochodzące z wcześniejszych wieków, o charakterze świeckim, jak np. stare domy mieszkalne czy karczma.

Oprócz wymienionych zabytków, na terenie Wielkiego Kacku, nieopodal linii kolejowej Gdynia – Kościerzyna znajduje się kapliczka nazwana Źródło Marii, z której wybija potok o takiej samej nazwie.

Części Wielkiego Kacka

Najstarsza część Wielkiego Kacka, o charakterze wiejskim, znajduje się w okolicy torów kolejowych oraz potoku Źródło Marii. Zabudowę stanowią domki jednorodzinne i liczne gospodarstwa.

Część dzielnicy zbudowana po przyłączeniu Wielkiego Kacku do Gdyni położona jest na skarpie i znajdują się tam głównie bloki mieszkalne.

Za obwodnicą trójmiejską i częścią Lasów Oliwskich, patrząc od strony centrum dzielnicy, położona jest jej trzecia część – Kacze Buki. Znajdują się tam nowe osiedla mieszkaniowe: Zielona Laguna, Porto Verde oraz Mieszkanie Plus, stadnina koni, a także częściowo pola i gospodarstwa. Na terenie byłego zakładu przemysłowego Polifarb, siedziby ma ponad 20 firm. Na Kaczych Bukach mieści się też główna zajezdnia autobusowa w Gdyni.

Administracyjnie do Wielkiego Kacka należy też Wysoka składająca się z trzech ulic położonych w otoczeniu gdańskiej dzielnicy Osowa, położonych pomiędzy ul. Kielnieńską (należącą do Gdańska), Centrum Handlowym Osowa a pętlą autobusową linii ZTM Gdańsk nr 179; częścią Wielkiego Kacka są też osady leśne: Gołębiewo, leżące przy granicy z Sopotem, oraz Tasza.

Kultura

Ważnym kulturalnym obiektem dzielnicy jest kawiarenka Przystań. Działa tu między innymi Zrzeszenie Kaszubsko Pomorskie w Gdyni – Klub Wielki Kack.

W kościele parafii św. Wawrzyńca prowadzone są nabożeństwa w języku kaszubskim^[5]: liturgia odbywa się w kościele parafii św. Wawrzyńca w każdą drugą niedzielę miesiąca, nabożeństwa drogi krzyżowej w jęz. kaszubskim odbywają się w każdy wtorek Wielkiego Postu, o godz. 18.30, nabożeństwa różańcowe w każdy wtorek października, a także nabożeństwa majowe przy kapliczce Źródło Marii w każdy wtorek maja. Tradycje i rodzimą kulturę podtrzymują liczne festyny odbywające się na dzielnicy:

• 3 maja – Festyn przy Źródle Marii
• 23 czerwca – Noc Świętojańska na Kaczych Bukach
• 10 sierpnia – odpust parafialny św. Wawrzyńca
• 15 sierpnia – Festyn przy Źródle Marii
• początek września – Święto ziemniaka przy szkole nr 20

Harcerstwo

11 NGDH „Sherwood” podczas cotygodniowej zbiórki. Gdynia, 2012.

Wielki Kack jest ważnym ośrodkiem działalności Niezależnego Kręgu Instruktorów Harcerskich „Leśna Szkółka” – na jego terenie mieści się siedziba organizacji i działa 7 jednostek harcerskich. Niektóre z nich, np. 20 NGDH „Alhambra” i 50 NGDH „Wrzosiwo”, oficjalnie prowadzą działalność przy Zespole Szkół nr 13 lub Zespole Szkół nr 10 na Karwinach^[6]. 25 NGDH „Ogniwo” oraz 11 NGDH „Sherwood” mają zbiórki przy Szkole Podstawowej nr 20 w Gdyni.

Nieprzerwanie od 1999 roku, przy SP nr 20, działa 11 NGDH „Sherwood”. Zastępy starsze drużyny od kilku lat przeprowadzają z powodzeniem tzw. „Akcję Wiosenną” – zbiórkę makulatury, a ostatnio także akcję krwiodawstwa, wśród społeczności Wielkiego Kacka. Dotychczas udało się w ten sposób zebrać ponad 8 t makulatury, a także ponad 35,5 litra krwi.

Zobacz też

• Kack
• Mały Kack
• gmina Chwaszczyno

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Kac, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 648 .