Wielki Plac w Brukseli

La Grand-Place w Brukseli^[1]^[a]
	Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Państwo	Belgia
Typ	kulturowy
Spełniane kryterium	II, IV
Numer ref.	857
Region	Europa i Ameryka Północna
	Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	1998; na 22. sesji
	Położenie na mapie Brukseli Wielki Plac
	Położenie na mapie Belgii (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Wielki Plac
	50°50′48,3″N 4°21′08,7″E/50,846750 4,352417
	↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO; ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO;

Ruiny Grand-Place po bombardowaniu Brukseli przez artylerię francuską w 1695 roku; miedzioryt na podstawie rysunku Augustina Coppensa (1668–1740)

Dywan kwiatowy, 2014

La Grand-Place w Brukseli (fr. Grand-Place de Bruxelles, niderl. Grote Markt van Brussel) – rynek w Brukseli, główny plac Brukseli Dolnej^[2], nieregularny, pięciokątny, u wylotu siedmiu ulic, bez zabudowy śródrynkowej, wytyczony przed 1348 rokiem. W XV wieku wybudowano na nim ratusz miejski w stylu gotyckim, a w XVI wieku Maison du Roi. Zburzony w 1695 roku podczas francuskiego bombardowania, odbudowany w jednolitym stylu architektonicznym.

W 1998 roku wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Nazwa

W XII w. plac nazywany był Nedermerckt (fr. Marché bas) lub Commune forum, Forum lub Merkt^[3]. Nazwa Grand-Place zaczęła być stosowana pod koniec XVIII wieku^[3].

Położenie

Plan Wielkiego Placu

Plac ma formę nieregularnego prostokąta, sprawiającego wrażenie pięciokąta^[3]. Od początku na placu zbiegało się siedem ulic: Rue au Beurre, Rue de la Tête d’Or, Rue Charles Buls, Rue des Chapeliers, Rue de la Colline, Rue des Harengs i Rue Chair et Pain^[3].

Historia

Początki placu sięgają XI–XII wieku, kiedy to na osuszonym bagnie na prawym brzegu rzeki Zenne (współcześnie skanalizowanej)^[3] zaczęto stawiać pierwsze drewniane domy^[4]. W pobliżu przebiegał szlak handlowy łączący Nadrenię z Flandrią^[4] i nad rzeką powstał Nedermerckt (fr. Marché bas), o którym pierwsza wzmianka pisemna pochodzi z 1174 roku^[4]^[3]. Przyjeżdżali tu kupcy sprzedający towary dla dworu przy dawnym rzymskim castrum^[4]. Na początku XIII wieku wzniesiono trzy hale targowe, w których sprzedawano chleb, mięso i sukno, a plac wybrukowano kamieniami z pobliskiej rzeki^[4]. Targ funkcjonował na Wielkim Placu do 19 listopada 1958 roku^[4].

Plac stał się głównym ośrodkiem miasta^[4]. W 1401 roku rozpoczęto budowę późnogotyckiego ratusza^[4]. Wkrótce wzniesiono również siedziby gildii kupieckich^[4]. W XIV wieku drewniane domy w południowej części placu zaczęły zastępować kamienne kamienice^[5]. Plac zaczął spełniać funkcje społeczne i polityczne – odczytywano tu dekrety i zarządzenia, a także przeprowadzano egzekucje publiczne^[6].

W XVII wieku strona zachodnia została wybrukowana na odcinku od domu Renard do domu Broutte^[5]. 14 sierpnia 1695 roku większość zabudowy rynku uległa zniszczeniu podczas 36-godzinnego ostrzału miasta przez francuską artylerię^[7] z rozkazu króla Ludwika XIV w odwecie za zniszczenie francuskiego wybrzeża przez angielskie i holenderskie okręty wojenne^[3]. Jedynymi budynkami, które, mimo uszkodzeń i pożaru, przetrwały atak były gmach ratusza i Maison du Roi^[3]. W ciągu czterech lat domy zostały odbudowane w jednolitym stylu barokowym^[7]^[3]. Plany nowych kamienic były poddawane wcześniejszej akceptacji władz miejskich^[3]. Nad odbudową pracowali m.in. Jean Cosyn (1646–1708), Guillaume De Bruyn, Antoine Pastorana (1640–1702) czy Corneille Van Nerven (1660–1714)^[3].

W latach 1793–1794 wojska francuskie splądrowały domy cechowe i je częściowo zniszczyły^[5]. Gmachy odbudowano stopniowo w latach 1863–1925^[5]. W 1852 roku ustanowiono prawo o konserwacji budynków, a w 1883 roku miasto zobowiązało się do łożenia na utrzymanie fasad kamienic^[8]. W 1998 roku plac wraz z zabudową został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO w 1998^[9].

Na placu odbywają się różne uroczystości, koncerty i przedstawienia^[5]. Od 1971 roku, co dwa lata w połowie sierpnia, na placu układany jest dywan kwiatowy^[5].

Architektura

Ratusz w Brukseli – późnogotycki ratusz ze strzelistą wieżą (96 m^[7]), wzniesiony w latach 1401–1444 (wieża w 1449)^[3] według projektu Jakuba z Thienen i Jana z Ruysbroek, zniszczony w 1695 roku, odbudowany i rozbudowany; stanowi przykład szczytowych osiągnięć gotyku brabanckiego.
Maison du Roi (nl. Broodhuis) – gmach w stylu neogotyckim, w miejscu dawnej hali targowej, wzniesiony przez Habsburgów dla podkreślenia władzy cesarskiej, mieścił urząd podatkowy, sądy i więzienie^[10]. Więzieni tu byli m.in. niderlandzki dowódca Lamoral Egmont (1522–1568) i francuski wojskowy Filip van Montmorency (1524–1568), którzy zostali ścięci na Wielkim Placu^[11]. Obecnie siedziba Muzeum Miasta (fr. Musée de la Ville de Bruxelles)^[10].
Domy cechowe – wzniesione na przełomie XVII i XVIII wieku w jednolitym stylu barokowym^[7]^[3]. Często są klasyfikowane w trzy grupy ze względu na lokalizację i ornamentykę fasad^[3]:
- pierwszą grupę kamienic w tradycyjnym stylu, o wąskich filarach tworzą domy numer 20, 21–22 i 35–38;
- drugą grupę, domów w stylu włoskim ozdobionych pilastrami i kolumnami, tworzą domy numer 1, 5, 7, 11, 28, 34, 39; domy numer 2-3 i 4 o bardziej dekoracyjnych szczytach i 26–27 inspirowane włoskim renesansem;
- trzecią grupę, domów w stylu bardziej klasycznym, z frontonami, balustradami i poddaszami, tworzą domy numer 10, 13–19, 24–25 oraz 8, 12, 23^[3]. Dom numer 9 wzniesiony został w stylu Ludwika XIV, a numer 6 w stylu zapowiadającym rokoko^[3].

Numer domu	Nazwa	Opis
1	Maison au Roi d’Espagne (pol. Pod hiszpańskim królem) także Maison des Boulangers	Trzypiętrowa, narożna kamienica została wzniesiona w latach 1696–1697, najprawdopodobniej przez Jean’a Cosyna^[3]. Dawna siedziba cechu piekarzy^[12]. Obecna nazwa pochodzi od popiersia króla Hiszpanii Karola V (1500–1558) na fasadzie domu, po bokach którego znajdują się postaci dwóch więźniów: Maura i Indianina^[12]. Na pierwszym piętrze znajduje się popiersie Autberta z Cambrai – patrona piekarzy^[13]. Balustradę poddasza zdobią figury symbolizujące Siłę, Ogień, Wodę, Wiatr, Pszenicę i Rozwagę, składniki uważane za konieczne do wypieku idealnego chleba^[12].
2/3	Maison de la Brouette (pol. Dom taczki)	Czteropiętrowa kamienica wzniesiona w latach 1644–1645, częściowo zniszczona podczas ataku francuskiego w 1695 roku i odbudowana przez Jean’a Cosyna^[3]. Dawna siedziba cechu producentów oleju, którzy produkowali tłuszcz niezbędny przy produkcji wysokojakościowego sukna^[13]. Jej nazwa pochodzi od taczki na fasadzie budynku^[12]. Szczyt kamienicy zdobi figura świętego Idziego autorstwa J. Van Hammego z 1912 roku^[3].
4	Maison du Sac (pol. Dom worka)	Czteropiętrowa kamienica wzniesiona w latach 1645–1646, częściowo zniszczona podczas ataku francuskiego w 1695 roku i odrestaurowana w 1697 roku przez Antoine’a Pastoranę^[3]. Dawna siedziba cechu cieśli i bednarzy^[12]. Pierwsze trzy piętra zachowały się w oryginalnym stanie^[12]. Jej nazwa pochodzi od worka przedstawionego na reliefie nad wejściem do budynku^[13].
5	Maison de la Louve (pol. Dom wilczycy)	Kamienica wzniesiona w 1696 roku^[3]. Dawna siedziba cechu producentów łuków^[12]. Oryginalna fasada budynku jest bogato zdobiona – umieszczono tu medaliony z podobiznami czterech cesarzy rzymskich, pod którymi dodano ich cesarskie atrybuty, są to: Trajan i słońce, symbol Prawdy; Tyberiusza i sieć z klatką, symbole Fałszu; Oktawian August i globus, symbol Pokoju; oraz Juliusz Cezar i krwawiące serce Niezgody^[12]. Nad wejściem znajduje się relief przedstawiający Remusa i Romulusa z wilczycą; na frontonie – wyobrażenie Apollina strzelającego do węża-smoka Pytona a szczyt zdobi feniks powstający z popiołów^[12].
6	Maison du Cornet (pol. Dom rogu)	Trzypiętrowa kamienica wzniesiona w latach 1641–1645, w większości zniszczona podczas ataku francuskiego w 1695 roku i odbudowana w 1697 roku przez Antoine’a Pastoranę^[3]. Dawna siedziba cechu przewoźników rzecznych^[12]. Najwyższe piętro kamienicy przypomina rufę statku^[12]. Na fasadzie znajduje się medalion z podobizną króla Hiszpanii Karola V (1500–1558) w otoczeniu alegorycznych przedstawień czterech wiatrów, pary żeglarzy i pary delfinów^[3].
7	Maison du Renard (pol. Dom lisa)	Trzypiętrowa kamienica wzniesiona ok. 1645 roku, w większości zniszczona podczas ataku francuskiego w 1695 roku i odbudowana w 1699 roku najprawdopodobniej przez Corneille’S Van Nervena^[3]. Dawna siedziba cechu szmuklerzy^[12]. Nad wejściem znajduje się relief przedstawiający pozłacanego lisa, od którego pochodzi nazwa kamienicy^[12]. Parter zdobią płaskorzeźby z cherubinami bawiącymi się taśmami pasmanteryjnymi a drugie piętro – figura uosabiająca Sprawiedliwość w otoczeniu czterech kobiecych figur symbolizujących cztery kontynenty^[12].
8	Maison de L’Étoile (pol. Dom gwiazdy)	Trzypiętrowa kamienica narożna wzniesiona w latach 1896–1897 z inicjatywy burmistrza miasta Charles’s Bulsa (1837–1914)^[3]. Szczyt kamienicy wieńczy złota gwiazda, od której pochodzi nazwa domu. Po prawej stronie w arkadach kamienicy znajduje się neorenesansowa, brązowa rzeźba autorstwa Juliena Dillensa (1849–1904) przedstawiająca umierającego Éverarda t’ Serclaes’a (1320–1388)^[14], który w 1356 roku odbił magistrat i całe miasto z rąk sprzyjającego Francuzom księcia Flandrii na rzecz księcia Brabancji^[12]. Rzeźba jest wypolerowana od ciągłego jej dotykania – w powszechnym mniemaniu, jej dotkniecie ma zapewnić szczęście^[10]. Po lewej stronie w arkadach kamienicy znajduje się tablica upamiętniająca Charles’s Bulsa, który pełnił obowiązki burmistrza w latach 1881–1899 i działał na rzecz edukacji robotników flandryjskich^[14].
9	Maison du Cygne (pol. Dom łabędzia)	Trzypiętrowa kamienica wzniesiona w 1698 roku^[3]. Fasada utrzymana w stylu Ludwika XIV^[3]. Nazwa kamienicy pochodzi od wizerunku wielkiego łabędzia umieszczonego na fasadzie^[10]. Dawna siedziba cechu rzeźników^[10]. Podczas pobytu w Brukseli Karol Marks odbywał tutaj spotkania Niemieckiej Unii Robotników^[14], a w 1885 roku założono tu Belgijską Partię Robotniczą^[10].
10	Maison de L’Arbre d’Or (pol. Dom złotego drzewa) także Maison des Brasseurs	Siedziba cechu piwowarów^[10]^[14]. Obecnie mieści się tu niewielkie muzeum browarnictwa^[10]. Na szczycie kamienicy znajduje się złoty posag jeźdźca z 1854 roku, przedstawiający Karola Lotaryńskiego, który zastąpił oryginalny posąg zniszczony przez wojska francuskie w 1794 roku^[10]^[14].
11	Maison de la Rose (pol. Dom róży)
12	Maison du Mont Thabor
13	Maison de la Renommée	Część Maison des Ducs de Brabant – siedmiu domów połączonych wspólną fasadą^[10].
14	Ermitage	Część Maison des Ducs de Brabant – siedmiu domów połączonych wspólną fasadą^[10].
15	Maison de la Fortune	Część Maison des Ducs de Brabant – siedmiu domów połączonych wspólną fasadą^[10].
16	Maison du Moulin à vent	Część Maison des Ducs de Brabant – siedmiu domów połączonych wspólną fasadą^[10].
17	Maison du Pot d’étain	Część Maison des Ducs de Brabant – siedmiu domów połączonych wspólną fasadą^[10].
18	Maison de la Colline	Część Maison des Ducs de Brabant – siedmiu domów połączonych wspólną fasadą^[10].
19	Maison de la Bourse	Część Maison des Ducs de Brabant – siedmiu domów połączonych wspólną fasadą^[10].
20	Maison du Cerf
21 i 22	Maison de Joseph et Anne
23	Maison de l’Ange
24/25	Maison de la Chaloupe d’Or	Dawna siedziba cechu krawców^[10]. Na fasadzie znajduje się popiersie św. Barbary, patronki cechu^[10].
26/27	Maison du Pigeon	Dawna siedziba cechu malarzy^[10]. W 1852 roku mieszkał tu Wiktor Hugo po emigracji z Francji po Wiośnie Ludów^[10]^[15].
28	Maison du Marchand d’Or
34	Maison du Heaume
35	Maison du Paon
36 i 37	Maison du Petit Renard et du Chêne
38	Maison de Sainte-Barbe
39	Maison de l'Âne

Przypisy

↑ Belgia. Polski Komitet ds. UNESCO. [dostęp 2018-08-09].
↑ Z. Hewetson: Bruksela, Brugia, Gandawa i Antwerpia. Warszawa, 2001, s. 42–43. ISBN 83-7184-000-4.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa UNESCO: La Grand-Place, Nomination file. [dostęp 2016-03-28]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Paul F. State: Historical Dictionary of Brussels. Rowman & Littlefield, 2015, s. 187. ISBN 978-0-8108-7921-8. [dostęp 2016-03-27]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Paul F. State: Historical Dictionary of Brussels. Rowman & Littlefield, 2015, s. 188. ISBN 978-0-8108-7921-8. [dostęp 2016-03-27]. (ang.).
↑ Martin Dunford, Phil Lee: Belgia i Luksemburg. Wydawnictwo Pascal Spółka z o.o., 2006, s. 129. ISBN 83-7304-709-3. (pol.).
↑ ^a ^b ^c ^d Martin Dunford, Phil Lee: Belgia i Luksemburg. Wydawnictwo Pascal Spółka z o.o., 2006, s. 130. ISBN 83-7304-709-3. (pol.).
↑ André De Vries: Brussels: A Cultural and Literary History. Signal Books, 2003, s. 35. ISBN 978-1-902669-47-2. [dostęp 2016-03-29]. (ang.).
↑ UNESCO: La Grand-Place, Brussels. [dostęp 2016-03-28]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t Martin Dunford, Phil Lee: Belgia i Luksemburg. Wydawnictwo Pascal Spółka z o.o., 2006, s. 132. ISBN 83-7304-709-3. (pol.).
↑ André De Vries: Brussels: A Cultural and Literary History. Signal Books, 2003, s. 36. ISBN 978-1-902669-47-2. [dostęp 2016-03-29]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o Martin Dunford, Phil Lee: Belgia i Luksemburg. Wydawnictwo Pascal Spółka z o.o., 2006, s. 131. ISBN 83-7304-709-3. (pol.).
↑ ^a ^b ^c André De Vries: Brussels: A Cultural and Literary History. Signal Books, 2003, s. 38. ISBN 978-1-902669-47-2. [dostęp 2016-03-29]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e André De Vries: Brussels: A Cultural and Literary History. Signal Books, 2003, s. 39. ISBN 978-1-902669-47-2. [dostęp 2016-03-29]. (ang.).
↑ André De Vries: Brussels: A Cultural and Literary History. Signal Books, 2003, s. 41. ISBN 978-1-902669-47-2. [dostęp 2016-03-29]. (ang.).

[2] Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO

[3] Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

[1] Belgia. Polski Komitet ds. UNESCO. [dostęp 2018-08-09].

[Hewetson42-4] Z. Hewetson: Bruksela, Brugia, Gandawa i Antwerpia. Warszawa, 2001, s. 42–43. ISBN 83-7184-000-4.

[unesco2-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa UNESCO: La Grand-Place, Nomination file. [dostęp 2016-03-28]. (ang.).

[State187-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Paul F. State: Historical Dictionary of Brussels. Rowman & Littlefield, 2015, s. 187. ISBN 978-0-8108-7921-8. [dostęp 2016-03-27]. (ang.).

[State188-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Paul F. State: Historical Dictionary of Brussels. Rowman & Littlefield, 2015, s. 188. ISBN 978-0-8108-7921-8. [dostęp 2016-03-27]. (ang.).

[Pascal129-8] Martin Dunford, Phil Lee: Belgia i Luksemburg. Wydawnictwo Pascal Spółka z o.o., 2006, s. 129. ISBN 83-7304-709-3. (pol.).

[Pascal130-9] Martin Dunford, Phil Lee: Belgia i Luksemburg. Wydawnictwo Pascal Spółka z o.o., 2006, s. 130. ISBN 83-7304-709-3. (pol.).

[Vries35-10] André De Vries: Brussels: A Cultural and Literary History. Signal Books, 2003, s. 35. ISBN 978-1-902669-47-2. [dostęp 2016-03-29]. (ang.).

[unesco1-11] UNESCO: La Grand-Place, Brussels. [dostęp 2016-03-28]. (ang.).

[Pascal132-12] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t Martin Dunford, Phil Lee: Belgia i Luksemburg. Wydawnictwo Pascal Spółka z o.o., 2006, s. 132. ISBN 83-7304-709-3. (pol.).

[Vries36-13] André De Vries: Brussels: A Cultural and Literary History. Signal Books, 2003, s. 36. ISBN 978-1-902669-47-2. [dostęp 2016-03-29]. (ang.).

[Pascal131-14] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o Martin Dunford, Phil Lee: Belgia i Luksemburg. Wydawnictwo Pascal Spółka z o.o., 2006, s. 131. ISBN 83-7304-709-3. (pol.).

[Vries38-15] André De Vries: Brussels: A Cultural and Literary History. Signal Books, 2003, s. 38. ISBN 978-1-902669-47-2. [dostęp 2016-03-29]. (ang.).

[Vries39-16] André De Vries: Brussels: A Cultural and Literary History. Signal Books, 2003, s. 39. ISBN 978-1-902669-47-2. [dostęp 2016-03-29]. (ang.).

[Vries41-17] André De Vries: Brussels: A Cultural and Literary History. Signal Books, 2003, s. 41. ISBN 978-1-902669-47-2. [dostęp 2016-03-29]. (ang.).

[:1-18] Wspólnie z Francją

[:2-19] Wspólnie z Argentyną, Francją, Niemcami, Indiami, Japonią i Szwajcarią

[:4-20] Wspólnie z Austrią, Czechami, Francją, Niemcami, Wielką Brytanią i Włochami

[:3-21] Wspólnie z Albanią, Austrią, Bośnią i Hercegowiną, Bułgarią, Chorwacją, Czechami, Francją, Hiszpanią, Macedonią Północną, Niemcami, Polską, Rumunią, Słowacją, Słowenią, Szwajcarią, Ukrainą i Włochami

[1]

[a]

[b]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[A]

[B]

[C]

[D]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne