Wielki porządek

Wielki porządek także kolosalny porządek – w architekturze to uporządkowanie elewacji poprzez zastosowanie pilastrów, kolumn lub półkolumn obejmujących kilka (minimum dwie) kondygnacji, pozwoliło uzyskać równowagę proporcji gzymsu wieńczącego do skali porządku występującego w układzie ściany.

Wielki porządek wprowadził do architektury w okresie renesansu Leone Battista Alberti w kościele di Sant'Andrea w Mantui z około 1472 roku. Z projektów Rafaela wynika, że zamierzał wznieść w Rzymie pałac, w którym wszystkie pilastry miały kolosalny porządek, rozciągając się na dwóch piętrach do pełnej wysokości piano nobile. Michał Anioł zaprojektował Pałac na Kapitolu w Rzymie (1564-1568), używając kombinacji pilastrów korynckich z małymi jońskimi kolumnami otaczającymi okna na piętrze i otwartą loggią w parterze. Wielki porządek stał się główną cechą włoskiej architektury barokowej i manierystycznej w końcu XVI wieku.

Jego wykorzystanie zostało ugruntowane przez Andreę Palladio w XVII wieku stanowiąc główną cechę późniejszego kierunku palladiańskiego. Palladiański typ pałacowy był popularny w Polsce pod koniec XVIII wieku i uważany jest za charakterystyczny dla architektury klasycyzmu polskiego.

Wielki porządek zastosowano także m.in. w Mauritshuis w Hadze z 1633-44 roku, Eltham Lodge z 1664 r., na wschodniej fasadzie Luwru z 1667-74 roku i Buckingham Palace w Londynie.


  • Mantua - Bazylika Sant Andrea, ok. 1472

  • Rzym - Muzeum Kapitolińskie (Palazzo dei Conservatori), proj. Michał Anioł z lat 30. XVI wieku

  • Rzym - Palazzo Senatorio na Kapitolu (1541-1605)

  • Vicenza - Palazzo del Capitanio proj. Andrea Palladio z 1565 r. (budowa 1571-72)

  • Haga - Mauritshuis, 1633-44

  • Gdańsk - Kaplica Królewska z 1678-81 r., proj. Tylman van Gameren,

  • Warszawa - kościół Sakramentek z 1688 r.

  • Mediolan - Palazzo Saporiti z 1812 r.

  • (c) Diego Delso, CC BY-SA 4.0

    Poznań - Biblioteka Raczyńskich z lat 1822-28

  • Kraków - Bank PKO z 1922 r.


Zobacz też

Bibliografia

  • Klemens Krajewski, Mała encyklopedia architektury i wnętrz, Zakład Narodowy im. Ossolińskich-Wydawnictwo, Wrocław 1974
  • Krystyna Zwolińska, Zasław Malicki: Mały słownik terminów plastycznych, Wiedza Powszechna, Warszawa 1974
  • Monika Melters, Kolossalordnung. Zum Palastbau in Italien und Frankreich zwischen 1420 und 1670, Berlin 2008

Media użyte na tej stronie

Palazzo del Capitanio - Vicenza.jpg
Autor: User:Marcok, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Palazzo del Capitanio in Vicenza. Arch. Andrea Palladio (1565)
VarsaviaPiazzaMercatoCittàNuovaLatoEst.jpg
Varsavia, Piazza del Mercato della Città Nuova (Rynek Nowego Miasta), lato orientale, con la chiesa di San Casimiro (kościół Św. Kazimierza).
Piazza del Campidoglio.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Pl-gdansk-kaplica-krolewska-2006.jpg
Autor: Rafał Konkolewski, Licencja: CC BY-SA 2.5
Kinch Chapel, Gdansk, Poland
Muzeum Kapitolinskie.JPG
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Śmiełów 252-16.jpg
(c) pl, CC BY-SA 3.0
Śmiełów, pałac
Biblioteca Raczynski, Poznan, Polonia, 2014-09-18, DD 45.jpg
(c) Diego Delso, CC BY-SA 4.0
Ta fotografia przedstawia zabytek wpisany do rejestru zabytków pod numerem ID
Bank PKO (north facade), 1922-24-designed by arch. Adolf Szyszko-Bohusz and A. Tichy, 19-21 Wielopole street, Krakow, Poland.jpg
Autor: Zygmunt Put Zetpe0202, Licencja: CC BY-SA 4.0
Bank PKO (fasada północna), 1922-24-proj. arch. Adolf Szyszko-Bohusz i A. Tichy, ul. Wielopole 19-21, Kraków