Wielkie Księstwo Finlandii

Wielkie Księstwo Finlandii

Storfurstendömet Finland
Suomen suuriruhtinaskunta
Великое княжество Финляндское

1809–1917
Flaga Herb
Język urzędowy	szwedzki, rosyjski, fiński
Stolica	Turku (do 1812) Helsinki (od 1812)
Ustrój polityczny	monarchia
Głowa państwa	Przewodniczący Parlamentu p.o. głowy państwa[1][2] Johannes Lundson
Status terytorium	autonomia
Zależne od	Rosyjskiego Imperium
Powierzchnia  • całkowita	360 000 km²
Liczba ludności (1850)  • całkowita   • gęstość zaludnienia	1 636 900 4,5 osób/km²
Waluta	rubel rosyjski (do 1860) marka fińska (od 1860)
Data powstania	29 marca 1809
Niepodległość	6 grudnia 1917

Wielkie Księstwo Finlandii (ros. Великое княжество Финляндское, fiń. Suomen suuriruhtinaskunta, łac. Magnus Ducatus Finlandiæ, szw. Storfurstendömet Finland) – autonomiczne wielkie księstwo, połączone unią personalną z Imperium Rosyjskim i wchodzące w jego skład. Istniało w latach 1809–1917. Głową państwa był wielki książę, którym był każdorazowo cesarz rosyjski. W latach 1809–1812 stolicą było Turku, od 1812 roku Helsinki.

Historia

Wielkie Księstwo Finlandii powstało w konsekwencji klęski Szwecji w wojnie rosyjsko-szwedzkiej (1808–1809). Po pokoju w Tylży w 1807 Imperium Rosyjskie, sprzymierzone z Cesarstwem Francuskim, pod pretekstem narzucenia Szwecji zasad antybrytyjskiej blokady kontynentalnej, rozpoczęło wojnę ze Szwecją celem aneksji należących do Szwecji Finlandii i Wysp Alandzkich. Terytoria te zostały okupowane przez armię rosyjską. Pokonane w wojnie z Rosją w 1809 roku Królestwo Szwecji uznało ich aneksję na mocy pokoju w Haminie. Jednocześnie zwołany przez cara Aleksandra I parlament fiński w Porvoo, uznał władzę zwierzchnią cara rosyjskiego i nadał mu tytuł wielkiego księcia Finlandii.

Na mocy postanowień parlamentu w Porvoo utworzono unię personalną z Imperium Rosyjskim i zagwarantowano Finom szeroką autonomię. Finlandia posiadała własny parlament, rząd (Senat), sądownictwo, administrację, wojsko i granicę celną z Rosją. Monarchę reprezentował generał-gubernator jako namiestnik. W Petersburgu powołano ministerstwo ds. Finlandii.

W praktyce postanowienia z Porvoo wielokrotnie łamano. Dopiero po 1863 roku doszło do zmiany polityki władz rosyjskich. W 1863 roku zwołano pierwszą sesję parlamentu fińskiego. Zezwolono na upowszechnianie języka fińskiego i wprowadzono odrębny fiński system monetarny.

Po objęciu tronu przez Aleksandra III ponownie podjęto próby ograniczenia autonomii Finlandii. Rozpoczęto proces rusyfikacji szkolnictwa i urzędów państwowych.

Po rewolucji 1905 roku zezwolono na reformę autonomii Wielkiego Księstwa Finlandii. W 1906 roku dokonano zmian ustrojowych, m.in. wprowadzono jednoizbowy, w pełni demokratyczny parlament (Eduskunta).

Wielkie Księstwo Finlandii ogłosiło niepodległość po wybuchu rewolucji październikowej w 1917 roku. 6 grudnia 1917 proklamowano suwerenne Królestwo Finlandii. Ogłoszenie niepodległości przez Finlandię doprowadziło do wojny domowej, w której stanęły przeciw sobie armie Białych i Czerwonych. W 1918 roku konflikt wewnętrzny wygrały siły, opowiadające się za suwerennością kraju. W połowie 1919 roku w miejsce monarchii utworzono Republikę Finlandii.

Zobacz też

• Królestwo Polskie

Przypisy