Wielkie Walichnowy
| Artykuł | 53°55′5″N 18°51′7″E |
|---|---|
| - błąd | 38 m |
| WD | 53°55'0.41"N, 18°51'8.82"E |
| - błąd | 1 m |
| Odległość | 154 m |
| wieś | |
 Kościół pw. św. Jana Chrzciciela | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość | 10[1] m n.p.m. |
| Liczba ludności (2011) | 460[2] |
| Strefa numeracyjna | 58 |
| Tablice rejestracyjne | GTC |
| SIMC | 0161625 |
Położenie na mapie gminy Gniew _location_map.png "Mapa lokalizacyjna gminy Gniew") | |
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |
Położenie na mapie województwa pomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu tczewskiego  | |
 53°55′05″N 18°51′07″E/53,918056 18,851944 | |
Wielkie Walichnowy (niem. Gross Falkenau) – wieś kociewska w Polsce położona w województwie pomorskim, w powiecie tczewskim, w gminie Gniew przy drodze wojewódzkiej nr 229.
Historia
Wieś lokowana przez Krzyżaków na prawie chełmińskim jako typowa ulicówka z zabudowaniami po obu stronach głównej ulicy, po raz pierwszy wzmiankowana w 1379 roku. Do wojny trzynastoletniej wchodziła w skład komturstwa gniewskiego. W dniu 24 kwietnia 1458 r. na Wiśle na wysokości wsi doszło do potyczki między uzbrojonymi załogami statków obu walczących stron - polskiej (eskorta konwoju z Torunia) i krzyżackiej (z załogi twierdzy w Gniewie)[3]. 24 lipca 1590 roku z inicjatywy osadników holenderskich powstała Wspólnota Wałowa Niziny Walichnowskiej, 4 sierpnia 1854 przekształcona w Związek Wałowy Niziny Walichnowskiej. Organizacja ta przyczyniła się między innymi do podwyższenia korony wału chroniącego Nizinę Walichnowską przed wodami Wisły, budowy Nowego Wału z Walichnów do Międzyłęża, budowy kolejki wąskotorowej oraz przebudowy i modernizacji stacji pomp „Nadzieja” i„Pokój” w Rybakach oraz „Zgoda” w Międzyłężu[4].
W roku 1626 nieopodal wsi rozegrała się Bitwa Dwóch Wazów: Zygmunta III Wazy oraz Gustawa II Adolfa.
W 1786 roku wieś i okoliczne miejscowości, w odstępie tygodnia, nawiedziły dwie wielkie powodzie. W Wielkich Walichnowach zginęły dwie osoby. Ksiądz proboszcz Walerian Pernarewski opisał to całe zdarzenie w księgach parafii. Kolejna wielka powódź miała miejsce w 1855[5].
W okresie międzywojennym ulokowana była tu placówka Straży Celnej „Walichnowy”.
Zabytki
Według rejestru zabytków NID[6] na listę zabytków wpisany jest murowano-drewniany kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela, poł. XIV, XVIII, nr rej.: A-809 z 17.11.1974.
W centrum wsi znajduje się pochodzący z przełomu XIV/XV w. kościół św. Jana Chrzciciela, wielokrotnie zalewany przez powodziowe wody Wisły. Posiada barokowy ołtarz główny i boczny, ambonę oraz rokokową chrzcielnicę. W XVI w. podczas powodzi starosta międzyłęski wykorzystał nieobecność ówczesnego katolickiego proboszcza parafii, który schronił się w Klonówce, osadzając na jego miejsce pastora. Doprowadziło to do przejęcia przez protestantów kościoła na 30 lat. Niedaleko świątyni, tuż przy drodze, znajduje się bielona kuźnia z podcieniem (z końca XIX wieku), nieco dalej stacja dawnej kolejki wąskotorowej[7].
Na XIX-wiecznym cmentarzu mennonickim mieści się obszerna kwatera, otoczona ażurowym ogrodzeniem z kutego żelaza, w której zachowało się kilka nagrobków, m.in. nagrobek ze sztucznego kamienia w formie dębu opasającego płytę. Cmentarz jest położony na sztucznym wzniesieniu[7].
W latach 1945-1998 miejscowość należała do województwa gdańskiego.
Przypisy
- ↑ geoportal.gov.pl
- ↑ Wieś Wielkie Walichnowy w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2019-11-06] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Józef Wiesław Dyskant: Zatoka Świeża 1463. Warszawa: Bellona, 2009, s. 121. ISBN 978-83-11-11571-2.
- ↑ W krainie deszczowców. [dostęp 2016-02-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-02-09)].
- ↑ Historia Związku Wałowego Niziny Walichnowskiej. [dostęp 2016-02-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-10)].
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo pomorskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2021 [dostęp 2022-01-02].
- ↑ a b Dolina Dolnej Wisły dla ciekawych - przewodnik przyrodniczo-turystyczny, pod. red. Roberta Goni i Włodzimierza Bykowskiego, Wyd. TPDW, ZPKChiN, Apeiron. Świecie, 2010. Wydanie I, ISBN 978-83-61821-08-3, ISBN 978-93-62303-05-2
Linki zewnętrzne
- Walichnowy, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 910.
| Miasto | |
|---|---|
| Wsie | |
| Osada | |
| Integralne części wsi |
|
Media użyte na tej stronie
Autor:
Mapa gminy Gniew, Polska
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Pomeranian Voivodeship. Geographic limits of the map:
- N: 54.92 N
- S: 53.40 N
- W: 16.65 E
- E: 19.75 E
Autor:
Mapa powiatu tczewskiego, Polska
Autor: Karol Szklarski, Licencja: CC BY-SA 4.0
Wielkie Walichnowy - stela cmentarza mennonickiego
Autor: WiktorN.PL, Licencja: CC BY-SA 3.0
kościół par. pw. św. Jana Chrzciciela, poł. XIV, Wielkie Walichnowy