Wielkopolski Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej

Wielkopolski Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej
Wielkopolski Okręg Straży Granicznej
Historia
Państwo II Rzeczpospolita
Sformowanie1928
Rozformowanie1939
Tradycje
RodowódWielkopolski Inspektorat Okręgowy Straży Celnej
Organizacja
DyslokacjaPoznań
FormacjaStraż Graniczna
Straż Graniczna w 1930.jpg

Wielkopolski Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-niemieckiej w latach 1928–1939.

Wielkopolski Inspektorat Okręgowy w Poznaniu był jednym z pięciu, a od 1934 sześciu inspektoratów Straży Granicznej. Biura inspektoratu początkowej mieściły się przy Alejach Marcinkowskiego 31, a w listopadzie 1928 roku zostały przeniesione na ulicę Słowackiego 15[1].

Formowanie i zmiany organizacyjne

20 czerwca 1927 roku prezes Rady Ministrów Józef Piłsudski delegował na stanowisko naczelnego inspektora Straży Celnej płk. Stefana Pasławskiego z zadaniem gruntownej rekonstrukcji tego organu[2]. Jesienią 1927 dokonano nowego podziału terytorialnego, a minister spraw wojskowych skierował do dyspozycji komendanta SC oficerów przewidzianych do obsadzenia nowo utworzonych stanowisk inspektorów okręgowych. Utworzono pięć nowych inspektoratów okręgowych, w tym między innymi Wielkopolski Inspektorat Okręgowy Straży Celnej, z którego w prostej linii wywodzi się Wielkopolski Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej. Kierownikiem inspektoratu mianowano mjr. Wacława Spilczyńskiego[3]. Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928 roku, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 roku Straż Graniczną[4]. Rozkazem nr 3 z 25 kwietnia 1928 roku w sprawach organizacji Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski zatwierdził dyslokację, granice i strukturę inspektoratu okręgowego[5].

Rozkazem nr 2 z 8 września 1938 roku w sprawie terminologii odnośnie władz i jednostek organizacyjnych formacji, komendant Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski nakazał zmienić nazwę Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego Straży Granicznej na Wielkopolski Okręg Straży Granicznej, dotychczasowy inspektorat okręgowy przemianował na komendę okręgu i wprowadził tytuł komendanta okręgu w miejsce dotychczasowego kierownika [6]. Rozkazem nr 6 z 14 maja 1929 roku w sprawach zmian organizacyjnych oraz działania Egzekutywy Komendy Głównej Straży Granicznej gen. bryg. Walerian Czuma przydzielił do komisariatu wewnętrznego „Łódź” placówkę II linii „Konin” i „Kalisz”, którą to wydzielił z Wielkopolskiego Okręgu SG[7].

Służba graniczna

Położenie inspektoratu

Granica wielkopolskiego inspektoratu, została określona przez dowódcę Straży Granicznej rozkazem 3/1/28/A, a następnie potwierdzona rozkazem organizacyjnym nr 1 Wielkopolskiego Inspektoratu Straży Granicznej z 1 maja 1928 roku. Od północy inspektorat graniczył z Pomorskim Inspektoratem Okręgowym poprzez Noteć oraz Łobżonkę od Wymysłowa, a na południu granicę ze Śląskim Inspektoratem Okręgowym stanowiła Liswarta[8]. Linia graniczna liczyła około 620 kilometrów i składała się z sześciu sekcji (E, F, F, H, J, K)[8].

Rozkazem nr 11 z 9 stycznia 1930 roku w sprawie organizacji Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski] zmienił granice inspektoratu okręgowego: od północy północno-zachodnia granica Pomorskiego Inspektoratu Okręgowego, od południa – placówka Kluczno włącznie[9]. Śląski Inspektorat Okręgowy SG oddał Wlkp. Insp. SG z dniem30 stycznia pododcinek granicy podlegający komisariatowi „Panki”[9].

Charakterystyka inspektoratu

Granica na terenie inspektoratu przechodziła przez tereny równinne, w wielu miejscach zalesione i dochodzące do samej linii granicznej. Granice naturalną stanowiła jedynie Noteć i Obra. Najbardziej zagrożony odcinek ochraniał Inspektorat Graniczny „Wieluń”. Była to dawna granica rosyjsko-niemiecka. Otwarty teren i przyzwyczajenie ludności sprzyjały przemytowi. Odcinki pozostałych Inspektoratów uważano za spokojniejsze. Przemycane towary to przede wszystkim sacharyna i tytoń. Stosunek ludności pogranicza do Straży Granicznej był raczej życzliwy. Poszczególne jednostki organizacyjne były animatorami życia kulturalnego w terenie, organizacje Związku Strzeleckiego, Przysposobienia Wojskowego i Wychowania Fizycznego na pograniczu kierowane są przeważnie przez oficerów i szeregowych Straży Granicznej. Żony strażników brały czynny udział w życiu społecznym, należały do Komitetów Pomocy Bezrobotnym, Związków Pracy Obywatelskiej Kobiet i innych zrzeszeń o charakterze kulturalno – oświatowym[10]. Na terenie inspektoratu znajdowały się 32 drogi celne, 8 gospodarczych oraz 208 przejść przepustowych[11].

Sąsiednie inspektoraty

Kierownicy/komendanci inspektoratu

stopieńimię i nazwiskookres pełnienia służbykolejne stanowisko
inspektorMieczysław Kulikowskicz.p.o. 15 X 1928 – 21 I 1929kierownik Inspektoratu Granicznego „Biała”
inspektorWiktor Wielkopolanin-Nowakowskiod 22 I 1929
inspektorJan Zięba[12]7 V 1930 – 28 I 1936stan nieczynny
inspektorMarian Figler[13]p.o. od 1 II 1936, zatwierdzony 1 VII 1937

Struktura organizacyjna

Organizacja inspektoratu w 1928 i 1930[14]:

Przypisy

  1. ↑ Kaśkosz 2015 ↓, s. 6.
  2. ↑ Kula 1994 ↓, s. 40.
  3. ↑ Kula 1994 ↓, s. 41.
  4. ↑ Goryński 2012 ↓, s. 226.
  5. ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 21.
  6. ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 125.
  7. ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 162.
  8. ↑ a b Kaśkosz 2015 ↓, s. 7.
  9. ↑ a b Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 69.
  10. ↑ Jednodniówka SG 1933 ↓, s. 42-43.
  11. ↑ Kaśkosz 2015 ↓, s. 9.
  12. ↑ Jednodniówka SG 1933 ↓, s. 42.
  13. ↑ Muzeum Polskich Formacji Granicznych ↓.
  14. ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 21 i 69.

Bibliografia

  • Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
  • Mariusz Kaśkosz: Straż Graniczna Inspektoratu Granicznego Wronki w latach 1928-1937: ze wspomnień strażnika Jana Nocunia. Czarnków: Wydawnictwo Nadnoteckie Echa, 2015. ISBN 83-87424-77-3.
  • Henryk Mieczysław Kula: Polska Straż Graniczna w latach 1928-1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 8311082671.
  • Iwona Kozicka, Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Wielkopolski Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2011.
  • Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928-1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
  • Straż Graniczna 1928–1933 w V rocznicę objęcia służby na granicach Rzeczypospolitej. Replint, Warszawa: Stowarzyszenie Weteranów Polskich Formacji Granicznych, 2011.
  • Muzeum Polskich Formacji Granicznych – Marian Figler. [dostęp 2017-08-17].
Straż Graniczna (1928–1939)
Inspektoraty okręgowe
od 1938 okręgi SG
Inspektoraty graniczne
od 1938 obwody SG
Obwody SG
powstałe po 1938
Komisariaty SG
Placówki I linii
Placówki II linii

Media użyte na tej stronie

Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Straż Graniczna w 1930.jpg
Rozmieszczenie Straży Granicznej w 1930 roku