Wielosiłowate

Wielosiłowate

Wielosił błękitny
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	wrzosowce
Rodzina	wielosiłowate
Nazwa systematyczna
Polemoniaceae Juss. Gen. Pl.: 136. 4 Aug 1789

Wielosiłowate (Polemoniaceae Juss.) – rodzina roślin z rzędu wrzosowców. Należy do niej 385 gatunków dzielonych na 18 rodzajów^[2]. Występują na półkuli północnej oraz we wschodniej części Ameryki Południowej^[2]. W klimacie umiarkowanym rośliny zielne, w Ameryce Środkowej i Południowej głównie rośliny zdrewniałe i pnącza, zwykle o okazałych kwiatach. Centrum zróżnicowania stanowią kontynenty amerykańskie. W Eurazji występuje tylko rodzaj wielosił (Polemonium) i jeden gatunek z rodzaju floks (Phlox)^[3]. W Polsce występuje jeden gatunek rodzimy (wielosił błękitny), dwa efemerofity oraz kilka gatunków roślin uprawnych^[4]. Uprawiane są jako ozdobne różne gatunki z rodzajów floks, wielosił, kobea i gilia^[3].

Kobea pnąca

Floks wiechowaty

Gilia trójbarwna

Cantua buxifolia

Morfologia

Pokrój

Rośliny zielne jednoroczne i byliny od drobnych do okazałych, także krzewy (w przypadku Acanthogilia kolczaste), pnącza osiągające ponad 20 m wysokości (kobea) oraz niewielkie drzewa do 8 m wysokości (Cantua)^[3].

Liście

Bardzo zróżnicowane. W przypadku większości rodzajów skrętoległe, naprzeciwległe u Phlox, Leptodactylon i Linanthus, a u Gymnosteris zebrane w okółku pod kwiatostanem. Pojedyncze i wąskie u gatunków zielnych po skórzaste i szerokie u niektórych roślin zdrewniałych. Poza tym pierzasto lub dłoniasto złożone. U Cobaea oś liścia pierzasto złożonego zakończona jest rozgałęzionym wąsem czepnym. Przylistków brak^[3].

Kwiaty

Zazwyczaj zebrane w szczytowe wierzchotki, czasem skupiające się główkowato. Zwykle promieniste i 5-krotne, rzadko dwubocznie symetryczne, 4- lub 6-krotne. Działki kielicha zrośnięte lub wolne (Cobaea). Płatki korony zrośnięte w wąską rurkę lub szeroko dzwonkowatą koronę. Pręcików jest tyle ile płatków korony. Zalążnia jest górna, zrośnięta zwykle z trzech owocolistków, tworzących osobne komory zawierające od jednego do wielu zalążków. Wokół zalążni znajduje się zwykle pierścień miodnikowy^[3].

Owoce

Torebki^[3].

Systematyka

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzina siostrzana wobec okotijowatych Fouquieriaceae w obrębie rzędu wrzosowców w kladzie astrowych^[2].

Podział na podrodziny i rodzaje według APweb

• Podrodzina: Polemonioideae Arnott
  • Allophyllum (Nutt.) A.D.Grant & V.E.Grant
  • Collomia Nutt. – kollomia
  • Eriastrum Wooton & Standl.
  • Gilia Ruiz & Pavon – gilia
  • Gymnosteris Greene
  • Ipomopsis Michaux
  • Langloisia Greene
  • Leptodactylon Hooker & Arnott
  • Linanthus Bentham – linant
  • Loeselia L.
  • Loeseliastrum (Brand) Timbrook
  • Microsteris Greene
  • Navarretia Ruiz & Pavon
  • Phlox L. – floks
  • Polemonium L. – wielosił
• podrodzina: Cobaeoideae Arnott
  • Bonplandia Cavanilles
  • Cantua Lamarck
  • Cobaea Cavanilles – kobea
  • Huthia Brand
• podrodzina: Acanthogilioideae J. M. Porter & L. A. Johnson
  • takson monotypowy z jednym gatunkiem krzewinki występującej w Kalifornii Dolnej – Acanthogilia gloriosa^[2]

Pozycja rodzaju w systemie Reveala (1993–1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa jasnotowe (Lamiidae Takht. ex Reveal), nadrząd Solananae R. Dahlgren ex Reveal, rząd psiankowce (Solanales Dumort.), podrząd Polemoniineae Bessey in C.K. Adams, rodzina wielosiłowate (Polemoniaceae Juss.)^[5].

Przypisy