Wiersz toniczny

Wiersz toniczny – wiersz, w którym występuje jednakowa liczba zestrojów akcentowych w każdym wersie, a równocześnie ich rozkład nie jest stały.

Na przykład w Księdze ubogich Jana Kasprowicza, w strofie:

Umiłowanie ty moje! (dwa zestroje akcentowe)
Kształty nieomal dziecięce! (trzy zestroje akcentowe)
Skroń dotąd nie pomarszczona (trzy zestroje akcentowe)
Białe, wąziutkie ręce (trzy zestroje akcentowe)

Dzięki regularnemu układowi zestrojów akcentowych w poszczególnych wersach wybija się rytm, tempo muzyczne strofy. Najpopularniejszymi formatami wiersza tonicznego są w literaturze polskiej trójakcentowiec i sześcioakcentowiec[1].

Poeci, którzy stosowali wiersz toniczny, to m.in. Władysław Broniewski, Julian Tuwim, Kazimiera Iłłakowiczówna, Tadeusz Gajcy.

Wiersz toniczny był charakterystyczny dla wersyfikacji staroangielskiej i po części średnioangielskiej[2]. Występuje on również w metryce nowoangielskiej, zwłaszcza w poezji Gerarda Manleya Hopkinsa[3]. Robert Browning wierszem tonicznym czteroakcentowym napisał długi wiersz The Statue and the Bust:

There’s a palace in Florence, the world knows well,
And a statue watches it from the square,
And this story of both do the townsmen tell.
Ages ago, a lady there,
At the furthest window facing the east,
Asked, “Who rides by with the royal air?”
The bridesmaids’ prattle around her ceased:
She leaned forth, one on either hand;
They saw how the blush of the bride increased.

Przypisy

  1. ↑ Wiktor Jarosław Darasz, Mały przewodnik po wierszu polskim, Kraków 2003, s. 105-117.
  2. ↑ Monika Opalińska, To the rhythm of poetry. A study of late Old English metrical prayers, Warszawa 2013.
  3. ↑ Na ten temat pisał polski tłumacz liryki Hopkinsa, Stanisław Barańczak. Zobacz Gerard Manley Hopkins, Wybór poezji, Kraków 1981.