Wiersze o bitwie pod Grunwaldem

Bitwa pod Grunwaldem, Diebold Schilling, miniatura (XV wiek)

Wiersze o bitwie pod Grunwaldem – polskie średniowieczne pieśni poświęcone zwycięstwu w bitwie pod Grunwaldem.

Zwycięstwo pod Grunwaldem zajęło ważne miejsce w świadomości Polaków nie tylko w latach bezpośrednio po bitwie, ale też w kolejnych wiekach. Już w 1411 król Władysław Jagiełło nakazał obchodzić dzień 15 lipca (rocznica bitwy) jako święto. Zwycięstwo opiewane było w licznych utworach zarówno w języku łacińskim, jak i polskim, z których większość nie dochowała się jednak do czasów współczesnych.

Język polski

Rocznikarze z XV w. przekazali informację, że w kraju śpiewano wiele utworów o zwycięstwie pod Grunwaldem. Zachowały się jednak tylko incipity pieśni, zanotowane przez kronikarzy renesansowych:

• Hej, Polanie, z Bogiem na nie / Już nam Litwy nie dostanie
• Witołt idzie po ulicy, / Za nim niesą dwie szablicy

Język łaciński

Dziewiętnastowieczny historyk Henryk Zeissberg twierdził, że w rękopisach napotkał kilkadziesiąt utworów związanych z bitwą pod Grunwaldem. Współczesne badania pozwoliły jednak zidentyfikować tylko kilka takich utworów.

Pod względem językowym i artystycznym utwory te nie wyróżniały się. Pisane były zwykle leoninami, jednak z licznymi odstępstwami od normy. Zawierały wiele słów charakterystycznych dla łaciny średniowiecznej, nieznanych w starożytności.

Wybrane utwory:

• Anno milleno quadringentesimo deno… (Roku pańskiego tysiąc czterysta dziesiątego…) – najobszerniejszy z zachowanych wierszy. Oryginał został wręczony prawdopodobnie Władysławowi Jagielle już w 1410 lub 1411. Utwór znany jest z pięciu różnych kopii sporządzonych w latach około 1434 lub 1444-1487. Utwór składa się z 52 wersów. Oparty jest na wzorach średniowiecznej epiki heroicznej.
• Anno milleno quadringentesimo deno… (Roku pańskiego tysiąc czterysta dziesiątego…) – czterowiersz wpisany do Rocznika miechowskiego około 1411. Autorem tekstu mógł być kanonik z klasztoru bożogrobowców w Miechowie.
• Anno M[illeno] C quatuor iungeque deno… (Roku Pańskiego tysiąc czterysta dziesiątego…) – anonimowy utwór zanotowany w Roczniku świętokrzyskim nowym, sporządzonym przez bliżej nieznanego zakonnika Jana z klasztoru benedyktynów w Mogilnie. Rocznik wraz z wierszem przepisany został w 1437.
• Illustris princeps Wladislaus rex Polonorum… (A więc wspaniały książę, król Polski, Władysław…) – utwór powstał prawdopodobnie w latach 1414-1426. Zachował się w kopii z lat 1450-1471.
• jednowierszowe chronostychy zawierające zaszyfrowaną datę bitwy pod Grunwaldem

Zobacz też

• Pieśni o zwycięstwie pod Zawichostem
• Wiersze o bitwie pod Warną

Bibliografia

• Teresa Michałowska: Średniowiecze. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995, s. 674-678, seria: Wielka Historia Literatury Polskiej. ISBN 83-01-11452-5.