Wierzbownica

Wierzbownica
Ilustracja
Morfologia
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

mirtowce

Rodzina

wiesiołkowate

Rodzaj

wierzbownica

Nazwa systematyczna
Epilobium L.
Sp. Pl. 347. 1753
Typ nomenklatoryczny

Epilobium hirsutum L.[3]

Wierzbownica kosmata Epilobium hirsutum
Wierzbownica czteroboczna Epilobium tetragonum s.l.
Kwiat Epilobium canum
Nasiona wierzbownic zaopatrzone są w aparat lotny w postaci pęczka włosków (E. canum)

Wierzbownica (Epilobium L.) – rodzaj roślin zielnych z rodziny wiesiołkowatych (Onagraceae). Należy do niego ponad 220 gatunków[4] rodzimych dla strefy umiarkowanej i arktycznej obu półkul. Największe zróżnicowanie gatunkowe występuje w Ameryce Północnej i Europie[5]. 31 gatunków reprezentuje ten rodzaj w rodzimej florze Nowej Zelandii[6]. W Polsce rośnie 15 gatunków, w tym dwa introdukowane i zadomowione[7]. Rośliny te występują głównie w płytkich wodach, na mokradłach, ale też w suchych miejscach skalistych. Kilka gatunków z tego rodzaju bywa uprawianych w ogrodach jako rośliny ozdobne[5].

Morfologia

Pokrój
Rośliny zielne, rzadziej (poza Europą Środkową[8]) drewniejące u nasady, zwykle byliny, rzadko rośliny jednoroczne[5]. Pędy monopodialne[8], prosto wzniesione i osiągające do 2 m wysokości[5] lub pełzające[6]. Rozrastają się za pomocą naziemnych lub podziemnych rozłogów oddzielających się rokrocznie od rośliny macierzystej[8], także za pomocą turionów[6]. Łodygi obłe lub czterograniaste, z liniami zbiegającymi z brzegów nasad liści. Pędy są nagie lub pokryte włoskami prostymi, czasem także gruczołkami. Należą tu gatunki o zmiennym pokroju[8].
Liście
W dolnej części pędów i na rozłogach zwykle naprzeciwległe lub okółkowe, w górze zwykle skrętoległe. Liście są zwykle pojedyncze, całobrzegie, piłkowane lub ząbkowane[8].
Kwiaty
Wyrastają pojedynczo w kątach liści lub zebrane w grono na szczycie pędu. W pąkach są wzniesione lub zwisające[6]. Dno kwiatowe (odpadające po przekwitnieniu) lejkowato wydłużone ponad wydłużoną, dolną zalążnią. Okwiat zwykle promienisty, czterokrotny. Działki kielicha cztery, jednonerwowe, nie odgięte. Korona dzwonkowata lub rozpostarta, składa się z czterech płatków, odwrotnie sercowatych i zwykle wyciętych na szczycie[8]. Korona barwy białej, żółtej, różowej, fioletowej do czerwonej[5]. Pręciki w dwóch okółkach po cztery, przy czym wewnętrzne są krótsze. Zalążnia czterokomorowa. Szyjka słupka prosta, znamię maczugowate lub 4 dzielne, o rozchylających się łatkach[8].
Owoce
Wydłużona, równowąska torebka pękająca na cztery klapy wzdłuż środków ścian bocznych. W torebkach znajduje się duża liczba nasion bezbielmowych, podłużnych, gładkich lub brodawkowatych, zaopatrzonych w aparat lotny w postaci pęczka jedwabistych białych szczecinek[8].

Biologia

Większość to byliny, rzadziej rośliny jednoroczne lub dwuletnie. Kwiaty zapylane są przez owady i kolibry[5]. Nasiona rozsiewane są przez wiatr po dojrzeniu i otworzeniu się owoców. Rośliny te występują głównie w płytkich wodach, na mokradłach, ale też w suchych miejscach skalistych[5]. Wiele gatunków występuje na siedliskach inicjalnych, zarówno wilgotnych, jak i suchych. Wiele gatunków, w tym większość europejskich ma tendencje do zajmowania siedlisk zaburzonych, inicjalnych, zmienionych pod wpływem działalności człowieka.

Systematyka

Synonimy taksonomiczne[3]

Chamaenerion Adanson, Pyrogennema J. Lunell

Pozycja systematyczna według APweb (2001...)

Rodzaj z podrodziny Onagroideae, rodziny wiesiołkowatych (Onagraceae Juss.), która wraz z siostrzaną grupą krwawnicowatych (Lythraceae) wchodzi w skład rzędu mirtowców (Myrtales). Rząd należy do kladu różowych (rosids) i w jego obrębie jest kladem siostrzanym bodziszkowców[2].

Pozycja w systemie Reveala (1993–1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa różowe (Rosidae Takht.), nadrząd Myrtanae Takht., rząd mirtowce (Myrtales Rchb.), podrząd Onagrineae Rchb., rodzina wiesiołkowate (Onagraceae Juss.), podrodzina Epilobioideae Wood, plemię Epilobieae Endl., podplemię Epilobiinae Torr. & A. Gray, rodzaj wierzbownica (Epilobium L.)[9].

Uwagi taksonomiczne
  • Gatunki wierzbownic często tworzą mieszańce między sobą, zdarzają się też mieszańce wielokrotne.
  • Do rodzaju wierzbownica Epilobium s. l. włączane są często w randze sekcji blisko spokrewnione rodzaje Chamerion (wierzbówka), Boisduvalia, Pyrogennema i Zauschneria.
Gatunki flory Polski[7]

Pierwsza nazwa naukowa według listy krajowej[7], druga – obowiązująca według bazy taksonomicznej The Plants of the World (jeśli jest inna)[10]

Lista gatunków
Podział według systemu Wagnera[11]
  • Sekcje:
    • Sect. Boisduvalia
    • Sect. Cordylophorum
      • Subsect. Nuttalia
      • Subsect. Petrolobium
    • Sect. Crossostigma
    • Sect. Epilobiopsis
    • Sect. Epilobium (tu należy większość gatunków)
    • Sect. Xerolobium
    • Sect. Zauschneria

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-14] (ang.).
  3. ↑ a b Epilobium hirsutum. [w:] Index Nominum Genericorum [on-line]. [dostęp 2009-01-30].
  4. ↑ Epilobium. The Plant List. [dostęp 2015-06-06]. (ang.).
  5. ↑ a b c d e f g Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 157. ISBN 0-333-74890-5.
  6. ↑ a b c d Epilobium. [w:] Flora of New Zealand [on-line]. Landcare Research. [dostęp 2015-07-05].
  7. ↑ a b c Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 75, ISBN 978-83-62975-45-7.
  8. ↑ a b c d e f g h Władysław Szafer, Bogumił Pawłowski (red.): Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. Tom VIII. Warszawa: PAN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1959, s. 219-220.
  9. ↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Epilobium. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-01-30]. (ang.).
  10. ↑ Epilobium Dill. ex L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-07-22].
  11. ↑ W. L Wagner, P.C. Hoch, Epilobium, [w:] Onagraceae, The Evening Primrose Family website [online], 2005–2006 [dostęp 2006-05-07] (ang.).

Bibliografia

  • P.H. Raven, T.E Raven. The genus Epilobium (Onagraceae) in Australasia: a systematic and evolutionary study. „New Zealand Dept. Sci. Industr. Res. Bull”. 1976. 216. s. 1-216. 
  • J.C Solomon. The systematics and evolution of Epilobium (Onagraceae) in South America. „Ann. Missouri Bot. Gard”. 1982. 69. s. 239-335. 

Media użyte na tej stronie

Epilobium hirsutum01.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Epilobium spp Sturm39.jpg

1. Epilobium roseum Schreb.
2. Epilobium obscurum Schreb.

Original Caption
1. Echtes Weidenröschen, Epilobium roseum
2. Dunkles Weidenröschen, E. obscurum
Kantige basterdwederik bloeiwijze Epilobium tetragonum.jpg
Autor: Rasbak, Licencja: CC-BY-SA-3.0
(nl:Kantige basterdwederik bloeiwijze) Epilobium tetragonum;