Wiesław Chrzanowski (1923–2012)

Wiesław Chrzanowski
ilustracja
Data i miejsce urodzenia

20 grudnia 1923
Warszawa

Data i miejsce śmierci

29 kwietnia 2012
Warszawa

Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej
Okres

od 25 listopada 1991
do 14 października 1993

Przynależność polityczna

Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe

Poprzednik

Mikołaj Kozakiewicz

Następca

Józef Oleksy

Minister sprawiedliwości, prokurator generalny
Okres

od 12 stycznia 1991
do 23 grudnia 1991

Przynależność polityczna

Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe

Poprzednik

Aleksander Bentkowski

Następca

Zbigniew Dyka

Prezes Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego
Okres

od 28 października 1989
do 3 października 1994

Przynależność polityczna

Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe

Następca

Ryszard Czarnecki

Odznaczenia
Order Orła Białego Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski Kawaler Orderu Świętego Grzegorza Wielkiego
Prezydent Aleksander Kwaśniewski odznacza Wiesława Chrzanowskiego Orderem Orła Białego
Grób Wiesława Chrzanowskiego na Starych Powązkach

Wiesław Marian Chrzanowski (ur. 20 grudnia 1923 w Warszawie, zm. 29 kwietnia 2012 tamże[1]) – polski prawnik i polityk, adwokat, profesor nauk prawnych, żołnierz Armii Krajowej, powstaniec warszawski, założyciel i pierwszy prezes Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego, poseł i marszałek Sejmu I kadencji, senator IV kadencji, minister sprawiedliwości i prokurator generalny w rządzie Jana Krzysztofa Bieleckiego. Kawaler Orderu Orła Białego.

Życiorys

Wykształcenie i praca zawodowa

Syn Wiesława, inżyniera i konstruktora silników cieplnych, profesora Politechniki Lwowskiej i Politechniki Warszawskiej, ministra w okresie II RP[2], i Izabeli. W 1945 ukończył studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1975 uzyskał stopień naukowy doktora, a w 1979 doktora habilitowanego nauk prawnych. Został profesorem nauk prawnych. Pracował jako wykładowca prawa i profesor Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. W latach 1987–1990 pełnił funkcję prodziekana Wydziału Prawa Kanonicznego i Świeckiego KUL[3]. Prowadził później zajęcia z zakresu prawa cywilnego w Uczelni Łazarskiego.

Działalność publiczna

Do 1945

W 1940 z inicjatywy brata Zdzisława rozpoczął działalność konspiracyjną w Młodzieży Wielkiej Polski[4]. W 1943 został współtwórcą konspiracyjnej organizacji Młodzież Wszechpolska[5]. Walczył w szeregach Narodowej Organizacji Wojskowej, która weszła w skład Armii Krajowej. Jako żołnierz AK uczestniczył w powstaniu warszawskim. W stopniu kaprala podchorążego[6] walczył w batalionie NOW-AK „Gustaw”, a następnie był żołnierzem batalionu „Harnaś”[7]. We wrześniu został ranny podczas ataku na szpital[7]. Po opuszczeniu Warszawy został skierowany do obozu w Pruszkowie.

Następnie należał do Narodowego Zjednoczenia Wojskowego. Działał w konspiracyjnych organizacjach o orientacji niepodległościowej, m.in. w Stronnictwie Narodowym i Związku Akademickim Młodzież Wszechpolska. W lipcu 1945 wraz z m.in. Tadeuszem Łabędzkim reaktywował pismo „Wszechpolak”. Był też redaktorem „Młodej Polski”. Związał się politycznie ze Stronnictwem Pracy, z którym współpracował od 1945[8].

Okres powojenny

W kwietniu 1946 został prezesem Chrześcijańskiego Związku Młodzieży „Ostoja”. W maju tego samego roku został aresztowany przez Urząd Bezpieczeństwa, a po kilku tygodniach zwolniony. Następnie przebywał w ukryciu do amnestii z 1947, kiedy się ujawnił[9]. Podjął wówczas pracę w „Tygodniku Warszawskim”.

W latach 1948–1954 był ponownie więziony z powodów politycznych. 8 stycznia 1950 został skazany na karę 8 lat pozbawienia wolności[10]. Na początku lipca 1954 opuścił zakład karny w Rawiczu jako tzw. urlopowany więzień karny[11]. Od 1965 blisko współpracował z prymasem Stefanem Wyszyńskim. W latach 1956–1972 podejmował próby uzyskania uprawnień adwokata. Mimo kilku uchwał rady adwokackiej dopuszczających go do zawodu minister sprawiedliwości odrzucał jego wnioski. Wiesław Chrzanowski został radcą prawnym specjalizującym się w prawie spółdzielczym. Pełnił funkcję kierownika zespołu radców prawnych Centralnego Związku Spółdzielczości Budownictwa Mieszkaniowego, a od 1972 był pracownikiem naukowym Spółdzielczego Instytutu Badawczego.

W 1980 został doradcą Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”, był współautorem statutu związku. W 1981 został ostatecznie dopuszczony do wykonywania zawodu adwokata. Współpracował z Centrum Obywatelskich Inicjatyw Ustawodawczych Solidarności[12].

III Rzeczpospolita

W 1989 był jednym z założycieli Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego, do 1994 pełnił funkcję prezesa zarządu głównego tej partii[13]. Od 12 stycznia 1991 do 23 grudnia 1991 sprawował urząd ministra sprawiedliwości i prokuratora generalnego w rządzie Jana Krzysztofa Bieleckiego[14]. W wyborach parlamentarnych w 1991 został wybrany na posła w okręgu lubelskim z listy Wyborczej Akcji Katolickiej. W Sejmie I kadencji zajmował stanowisko marszałka Sejmu[15]. W wyborach w 1993 nie odnowił mandatu, startując z listy Katolickiego Komitetu Wyborczego „Ojczyzna”. W 1992 jego nazwisko znalazło się na tzw. liście Macierewicza[16]. W 2000 sąd lustracyjny prawomocnie orzekł, że Wiesław Chrzanowski nie był agentem Służby Bezpieczeństwa[17]. W latach 1997–2001 Wiesław Chrzanowski zasiadał w Senacie IV kadencji, został wybrany z listy Akcji Wyborczej Solidarność w województwie lubelskim. Od 2000 pełnił funkcję przewodniczącego Komisji Nadzwyczajnej Legislacji Europejskiej[18]. W 2001 wycofał się z bieżącej działalności politycznej i nie ubiegał się o reelekcję[19].

W latach 2005–2010 był członkiem Rady Kuratorów Zakładu Narodowego im. Ossolińskich[20]. Od kwietnia do maja 2011 był cyklicznym gościem audycji Świadkowie historii na antenie Programu I Polskiego Radia. W 2011 udzielił oficjalnego poparcia partii Polska Jest Najważniejsza[21].

Zmarł 29 kwietnia 2012. Uroczystości pogrzebowe z udziałem m.in. prezydenta RP Bronisława Komorowskiego i marszałek Sejmu VII kadencji Ewy Kopacz odbyły się 7 maja tego samego roku. Wiesław Chrzanowski został pochowany w grobie rodzinnym na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie[22] (kwatera 229–3–23/24)[23].

Odznaczenia, wyróżnienia i upamiętnienie

Ordery i odznaczenia

Postanowieniem z 10 grudnia 1993 uhonorowany został przez prezydenta Lecha Wałęsę Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski[24].

3 maja 2005 został odznaczony przez prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego Orderem Orła Białego[25]. W 2007 prezydent Lech Kaczyński powołał go do kapituły tego orderu[26].

W 2010 został odznaczony Orderem Świętego Grzegorza Wielkiego, przyznanym przez papieża Benedykta XVI[27].

Wyróżnienia

Został uhonorowany przez rady miejskie tytułami honorowego obywatela Warszawy (2007) oraz Lublina (2010)[28]. W 2007 został uhonorowany Wielką Odznaką Adwokatura Zasłużonym[29].

Był również członkiem honorowym Klubu Konserwatywnego w Łodzi[30].

Upamiętnienie

W 2013 imię Wiesława Chrzanowskiego nadano sali nr 24 w budynku Komisji Sejmowych[31], a także auli reprezentacyjnej Uczelni Łazarskiego[32]. W 2014 na bloku mieszkalnym przy ul. Solec 79a, w którym mieszkał w latach 1966–2012 i w którym zmarł[33], odsłonięto tablicę pamiątkową[34]. Wiesław Chrzanowski został również patronem XXIV promocji Krajowej Szkoły Administracji Publicznej w Warszawie. W kwietniu 2022 w dziesiątą rocznicę śmierci polityka w Sejmie zorganizowano wystawę Marszałek Wiesław Chrzanowski (1923–2012) – polityk, prawnik, mistrz[35].

Przypisy

  1. Wiesław Chrzanowski nie żyje. rp.pl, 30 kwietnia 2012. [dostęp 2012-04-30].
  2. Magdalena Bajer. Chrzanowscy. „Forum Akademickie”. Nr 1, 2005. [dostęp 2012-04-30]. 
  3. In Memoriam. kul.pl, 3 maja 2012. [dostęp 2012-05-03].
  4. Graczyk 2013 ↓, s. 16.
  5. Graczyk 2013 ↓, s. 20.
  6. Wiesław Chrzanowski. 1944.pl. [dostęp 2020-08-05].
  7. a b Graczyk 2013 ↓, s. 25.
  8. Żaryn: Sylwetka prof. Chrzanowskiego. wiara.pl, 7 maja 2012. [dostęp 2012-12-29].
  9. Graczyk 2013 ↓, s. 67.
  10. Graczyk 2013 ↓, s. 109.
  11. Graczyk 2013 ↓, s. 117.
  12. Kazimierz Barczyk, Stanisław Grodziski, Stefan Grzybowski: Obywatelskie Inicjatywy Ustawodawcze Solidarności 1980–1990. Warszawa: Kancelaria Sejmu, 2001. ISBN 83-7059-503-0. [dostęp 2015-10-09].
  13. Graczyk 2013 ↓, s. 287.
  14. Graczyk 2013 ↓, s. 251.
  15. Graczyk 2013 ↓, s. 265.
  16. Graczyk 2013 ↓, s. 305.
  17. Chrzanowski za zawetowaniem ustawy lustracyjnej. wprost.pl, 3 listopada 2006. [dostęp 2012-04-30].
  18. M.P. z 2000 r. nr 24, poz. 496
  19. Graczyk 2013 ↓, s. 316.
  20. Alfabetyczna lista członków Rady Kuratorów ZNiO wszystkich kadencji. ossolineum.pl. [dostęp 2017-05-10].
  21. Wiesław Chrzanowski: „Pojawienie się PJN to dla mnie nadzieja”. stronapjn.pl, 17 września 2011. [dostęp 2012-04-30].
  22. Uroczystości pogrzebowe prof. Chrzanowskiego. interia.pl, 7 maja 2012. [dostęp 2012-05-07].
  23. Cmentarz Stare Powązki: WIESŁAW CHRZANOWSKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2019-11-02].
  24. M.P. z 1994 r. nr 9, poz. 72
  25. M.P. z 2005 r. nr 61, poz. 825
  26. Prof. Wiesław Chrzanowski w Kapitule Orła Białego. gazeta.pl, 17 maja 2007. [dostęp 2012-04-30].
  27. Papieskie ordery dla czwórki Polaków. tvp.info, 6 listopada 2010. [dostęp 2012-04-30].
  28. Honorowi Obywatele Lublina: Uchwała Nr 1126/XLIV/2010 Rady Miasta Lublin z dnia 16 września 2010 roku. lublin.eu. [dostęp 2013-03-06].
  29. Uchwała Nr 1 Krajowego Zjazdu Adwokatury z dnia 23 listopada 2007 r.. nra.pl. [dostęp 2021-11-05].
  30. Profesor Wiesław Chrzanowski. legitymizm.org. [dostęp 2012-05-04].
  31. Nadanie sali w Sejmie imienia W. Chrzanowskiego. prezydent.pl, 16 kwietnia 2013. [dostęp 2013-04-17].
  32. Profesor Wiesław Chrzanowski uczczony na Uczelni Łazarskiego. lazarski.pl. [dostęp 2014-01-23].
  33. Daniel Łaga. Uroczyste odsłonięcie tablicy poświęconej pamięci prof. Wiesława Chrzanowskiego. „Na Powiślu. Kwartalnik Towarzystwa Przyjaciół Warszawy Oddział Powiśle”, s. 22, grudzień 2014. 
  34. Odsłonięcie tablicy upamiętniającej postać prof. Wiesława Chrzanowskiego. ztp.waw.pl, 30 października 2014. [dostęp 2015-07-19].
  35. Wokół 10. rocznicy śmierci prof. Wiesława Chrzanowskiego. „wSieci Historii”. Nr 5–6, 2022. ISSN 2300-6803. 

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Coat of arms of Poland-official3.png
Godło Rzeczypospolitej Polskiej
Herb Polski.svg
Uproszczony obraz godła Polski; oficjalne godło: Coat of arms of Poland-official.png
Bielecki.jpg
J.K Bielecki , Prime Minister of Poland 1991
Wiesław Chrzanowski ojciec i syn grób.JPG
Autor: Lukasz2, Licencja: CC BY 3.0
Grób Wiesława Chrzanowskiego na Cmentarzu Powązkowskim
Wieslaw Chrzanowski i Aleksander Kwasniewski.jpg
Autor: Original uploader was Rumun999 at pl.wikipedia, Licencja: GFDL 1.2
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Aleksander Kwaśniewski odznacza Wiesława Chrzanowskiego Orderem Orła Białego
VAT Order of Saint Gregory the Great Cav BAR.svg
Baretka: Order Świętego Grzegorza Wielkiego – Kawaler – Watykan / Stolica Apostolska.