Wiesław Chrzanowski (1923–2012)

Wiesław Chrzanowski

Data i miejsce urodzenia	20 grudnia 1923 Warszawa
Data i miejsce śmierci	29 kwietnia 2012 Warszawa
Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej
Okres	od 25 listopada 1991 do 14 października 1993
Przynależność polityczna	Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe
Poprzednik	Mikołaj Kozakiewicz
Następca	Józef Oleksy
Minister sprawiedliwości, prokurator generalny
Okres	od 12 stycznia 1991 do 23 grudnia 1991
Przynależność polityczna	Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe
Poprzednik	Aleksander Bentkowski
Następca	Zbigniew Dyka
Prezes Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego
Okres	od 28 października 1989 do 3 października 1994
Przynależność polityczna	Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe
Następca	Ryszard Czarnecki
Odznaczenia

Prezydent Aleksander Kwaśniewski odznacza Wiesława Chrzanowskiego Orderem Orła Białego

Grób Wiesława Chrzanowskiego na Starych Powązkach

Wiesław Marian Chrzanowski (ur. 20 grudnia 1923 w Warszawie, zm. 29 kwietnia 2012 tamże^[1]) – polski prawnik i polityk, adwokat, profesor nauk prawnych, żołnierz Armii Krajowej, powstaniec warszawski, założyciel i pierwszy prezes Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego, poseł i marszałek Sejmu I kadencji, senator IV kadencji, minister sprawiedliwości i prokurator generalny w rządzie Jana Krzysztofa Bieleckiego. Kawaler Orderu Orła Białego.

Życiorys

Wykształcenie i praca zawodowa

Syn Wiesława, inżyniera i konstruktora silników cieplnych, profesora Politechniki Lwowskiej i Politechniki Warszawskiej, ministra w okresie II RP^[2], i Izabeli. W 1945 ukończył studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1975 uzyskał stopień naukowy doktora, a w 1979 doktora habilitowanego nauk prawnych. Został profesorem nauk prawnych. Pracował jako wykładowca prawa i profesor Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. W latach 1987–1990 pełnił funkcję prodziekana Wydziału Prawa Kanonicznego i Świeckiego KUL^[3]. Prowadził później zajęcia z zakresu prawa cywilnego w Uczelni Łazarskiego.

Działalność publiczna

Do 1945

W 1940 z inicjatywy brata Zdzisława rozpoczął działalność konspiracyjną w Młodzieży Wielkiej Polski^[4]. W 1943 został współtwórcą konspiracyjnej organizacji Młodzież Wszechpolska^[5]. Walczył w szeregach Narodowej Organizacji Wojskowej, która weszła w skład Armii Krajowej. Jako żołnierz AK uczestniczył w powstaniu warszawskim. W stopniu kaprala podchorążego^[6] walczył w batalionie NOW-AK „Gustaw”, a następnie był żołnierzem batalionu „Harnaś”^[7]. We wrześniu został ranny podczas ataku na szpital^[7]. Po opuszczeniu Warszawy został skierowany do obozu w Pruszkowie.

Następnie należał do Narodowego Zjednoczenia Wojskowego. Działał w konspiracyjnych organizacjach o orientacji niepodległościowej, m.in. w Stronnictwie Narodowym i Związku Akademickim Młodzież Wszechpolska. W lipcu 1945 wraz z m.in. Tadeuszem Łabędzkim reaktywował pismo „Wszechpolak”. Był też redaktorem „Młodej Polski”. Związał się politycznie ze Stronnictwem Pracy, z którym współpracował od 1945^[8].

Okres powojenny

W kwietniu 1946 został prezesem Chrześcijańskiego Związku Młodzieży „Ostoja”. W maju tego samego roku został aresztowany przez Urząd Bezpieczeństwa, a po kilku tygodniach zwolniony. Następnie przebywał w ukryciu do amnestii z 1947, kiedy się ujawnił^[9]. Podjął wówczas pracę w „Tygodniku Warszawskim”.

W latach 1948–1954 był ponownie więziony z powodów politycznych. 8 stycznia 1950 został skazany na karę 8 lat pozbawienia wolności^[10]. Na początku lipca 1954 opuścił zakład karny w Rawiczu jako tzw. urlopowany więzień karny^[11]. Od 1965 blisko współpracował z prymasem Stefanem Wyszyńskim. W latach 1956–1972 podejmował próby uzyskania uprawnień adwokata. Mimo kilku uchwał rady adwokackiej dopuszczających go do zawodu minister sprawiedliwości odrzucał jego wnioski. Wiesław Chrzanowski został radcą prawnym specjalizującym się w prawie spółdzielczym. Pełnił funkcję kierownika zespołu radców prawnych Centralnego Związku Spółdzielczości Budownictwa Mieszkaniowego, a od 1972 był pracownikiem naukowym Spółdzielczego Instytutu Badawczego.

W 1980 został doradcą Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”, był współautorem statutu związku. W 1981 został ostatecznie dopuszczony do wykonywania zawodu adwokata. Współpracował z Centrum Obywatelskich Inicjatyw Ustawodawczych Solidarności^[12].

III Rzeczpospolita

W 1989 był jednym z założycieli Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego, do 1994 pełnił funkcję prezesa zarządu głównego tej partii^[13]. Od 12 stycznia 1991 do 23 grudnia 1991 sprawował urząd ministra sprawiedliwości i prokuratora generalnego w rządzie Jana Krzysztofa Bieleckiego^[14]. W wyborach parlamentarnych w 1991 został wybrany na posła w okręgu lubelskim z listy Wyborczej Akcji Katolickiej. W Sejmie I kadencji zajmował stanowisko marszałka Sejmu^[15]. W wyborach w 1993 nie odnowił mandatu, startując z listy Katolickiego Komitetu Wyborczego „Ojczyzna”. W 1992 jego nazwisko znalazło się na tzw. liście Macierewicza^[16]. W 2000 sąd lustracyjny prawomocnie orzekł, że Wiesław Chrzanowski nie był agentem Służby Bezpieczeństwa^[17]. W latach 1997–2001 Wiesław Chrzanowski zasiadał w Senacie IV kadencji, został wybrany z listy Akcji Wyborczej Solidarność w województwie lubelskim. Od 2000 pełnił funkcję przewodniczącego Komisji Nadzwyczajnej Legislacji Europejskiej^[18]. W 2001 wycofał się z bieżącej działalności politycznej i nie ubiegał się o reelekcję^[19].

W latach 2005–2010 był członkiem Rady Kuratorów Zakładu Narodowego im. Ossolińskich^[20]. Od kwietnia do maja 2011 był cyklicznym gościem audycji Świadkowie historii na antenie Programu I Polskiego Radia. W 2011 udzielił oficjalnego poparcia partii Polska Jest Najważniejsza^[21].

Zmarł 29 kwietnia 2012. Uroczystości pogrzebowe z udziałem m.in. prezydenta RP Bronisława Komorowskiego i marszałek Sejmu VII kadencji Ewy Kopacz odbyły się 7 maja tego samego roku. Wiesław Chrzanowski został pochowany w grobie rodzinnym na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie^[22] (kwatera 229–3–23/24)^[23].

Odznaczenia, wyróżnienia i upamiętnienie

Ordery i odznaczenia

Postanowieniem z 10 grudnia 1993 uhonorowany został przez prezydenta Lecha Wałęsę Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski^[24].

3 maja 2005 został odznaczony przez prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego Orderem Orła Białego^[25]. W 2007 prezydent Lech Kaczyński powołał go do kapituły tego orderu^[26].

W 2010 został odznaczony Orderem Świętego Grzegorza Wielkiego, przyznanym przez papieża Benedykta XVI^[27].

Wyróżnienia

Został uhonorowany przez rady miejskie tytułami honorowego obywatela Warszawy (2007) oraz Lublina (2010)^[28]. W 2007 został uhonorowany Wielką Odznaką Adwokatura Zasłużonym^[29].

Był również członkiem honorowym Klubu Konserwatywnego w Łodzi^[30].

Upamiętnienie

W 2013 imię Wiesława Chrzanowskiego nadano sali nr 24 w budynku Komisji Sejmowych^[31], a także auli reprezentacyjnej Uczelni Łazarskiego^[32]. W 2014 na bloku mieszkalnym przy ul. Solec 79a, w którym mieszkał w latach 1966–2012 i w którym zmarł^[33], odsłonięto tablicę pamiątkową^[34]. Wiesław Chrzanowski został również patronem XXIV promocji Krajowej Szkoły Administracji Publicznej w Warszawie. W kwietniu 2022 w dziesiątą rocznicę śmierci polityka w Sejmie zorganizowano wystawę Marszałek Wiesław Chrzanowski (1923–2012) – polityk, prawnik, mistrz^[35].

Przypisy

Bibliografia

• Biogram na stronie Senatu (IV kadencja). [dostęp 2012-04-30].
• Strona sejmowa posła I kadencji. [dostęp 2012-04-30].
• Wiesław Chrzanowski, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI) [online] [dostęp 2012-04-30] .
• Roman Graczyk: Chrzanowski. Warszawa: Świat Książki, 2013. ISBN 978-83-7943-112-0.