Wieszanie zdrajców (obraz Jana Piotra Norblina)
 | |
| Autor | |
|---|---|
| Data powstania | około 1794 |
| Medium | |
| Wymiary | 68 × 92 cm |
| Miejsce przechowywania | |
| Miejscowość | |
| Lokalizacja | |
Wieszanie zdrajców – obraz olejny namalowany przez francuskiego malarza, rysownika i grafika Jana Piotra Norblina około 1794, znajdujący się w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie[1].
Autorstwo obrazu przypisuje się Norblinowi, ale badacze skłaniają się również do teorii że pewne fragmenty dzieła namalował jego uczeń Aleksander Orłowski, na co wskazuje karykaturalne przedstawienie niektórych postaci z ludu, pojawiające się także w malarstwie Orłowskiego[2]. Inni kategorycznie odrzucają autorstwo Norblina: pracy nie uwzględnia opracowany przez Muzeum Narodowe w Warszawie katalog obrazów szkoły francuskiej[3].
Opis
Obraz przedstawia autentyczne wydarzenie w Warszawie dnia 29 września 1794 podczas insurekcji kościuszkowskiej, kiedy to na szubienicy zawisły malarskie portrety przywódców konfederacji targowickiej zawiązanej w kwietniu 1792 w Petersburgu, przeciwko Konstytucji 3 maja i reformom Sejmu Czteroletniego usprawniającym Rzeczpospolitą. Ponieważ skazani przez Sąd Najwyższy Kryminalny na karę śmierci, konfiskatę majątków, wieczną infamię i utratę pełnionych urzędów uciekli wcześniej z miasta i nie można im było wymierzyć sprawiedliwości, postanowiono zastosować znaną od średniowiecza normę prawną zwaną in effigie (pol. w obrazie). Odnosiła się do prawa, które pozwalało wykonać wymierzony wyrok na wizerunku skazanego gdy on sam zbiegł lub zmarł przed egzekucją. Sąd polecił umieszczenie w prasie ogłoszenia o poszukiwaniu portretów targowiczan do powieszenia lub wypożyczenia i skopiowania. Nie wiadomo kto podjął się namalowania wizerunków przygotowywanych na szubienicę. W przypadku nieznalezienia odpowiedniej podobizny sąd zalecił powieszenie tablicy z nazwiskiem skazanego[2].
Wieszanie zdrajców przedstawia moment wciągania na sznurze portretu Stanisława Szczęsnego Potockiego. Mężczyzna wchodzący na drabinę zaraz poda kolejny obraz z wizerunkiem Seweryna Rzewuskiego, a tymczasem człowiek w okularach odczytuje wyrok. Na drugim planie po prawej widać wozy z następnymi trzema obrazami, dostarczonymi właśnie przez zakonników na miejsce egzekucji – na pierwszym wozie widoczny jest portret Franciszka Ksawerego Branickiego. Wokół szubienicy zgromadził się tłum warszawiaków żądnych ukarania zdrajców Ojczyzny i spragnionych widowiska. Po lewej stronie można dostrzec stojących w równych szeregach żołnierzy 10 Regimentu Pieszego[2], nazywanych Działyńczykami od nazwiska dowódcy regimentu generała Ignacego Działyńskiego, który co ciekawe złożył przysięgę wierności konfederacji targowickiej[4].
Przypisy
- ↑ Wieszanie zdrajców. Muzeum Narodowe w Warszawie. [dostęp 2020-03-01]. (pol.).
- ↑ a b c Ukarać (chociaż) portrety!. Historia: Poszukaj. [dostęp 2020-03-01]. (pol.).
- ↑ Katalog ten wymienia jednak inne prace Norblina ze zbiorów tej instytucji: Iwona Danielewicz (red.) French Paintings from the 16th to 20th Century in the Collection of the National Museum in Warsaw. Complete Illustrated Catalogue, Warsaw 2019.
- ↑ Wacław Tokarz: Polityka wojskowa konfederacji targowickiej, [w:] Rozprawy i szkice, tom II, Warszawa 1959, s. 49.