Wietkong

Narodowowyzwoleńczy front południowego Wietnamu

Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam

Giải phóng miền Nam
Flaga Wietkongu
Historia
Państwo	Wietnam
Sformowanie	21 lipca 1954
Rozformowanie	2 lipca 1975
Nazwa wyróżniająca	Wietkong (Việt Cộng)
Tradycje
Rodowód	Việt Minh
Konflikty zbrojne
Wojna wietnamska
Organizacja
Rodzaj wojsk	partyzanci, ruch oporu
Skład	~11 dywizji

Partyzant Wietkongu w bunkrze z karabinem SKS (inscenizacja)

Wietkong (ang. Vietcong, wiet. Việt Cộng) – nazwa stworzona przez południowowietnamskich polityków i przyjęta przez żołnierzy amerykańskich, a potem przez światowe media, na określenie partyzantów należących w czasie wojny wietnamskiej do Narodowego Frontu Wyzwolenia Wietnamu Południowego (ang. National Front for the Liberation of South Vietnam, wiet. Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam).

Nie jest znana liczebność Wietkongu, ale w okresie swej największej aktywności, tj. przed rokiem 1968, przez szeregi partyzanckie przewinęły się setki tysięcy bojowników. Według Williama R. Weira, Wietnamczycy popierali Wietkong i rząd Demokratycznej Republiki Wietnamu, ponieważ był on bardziej przekonującym zwolennikiem niepodległości niż rząd Południowego Wietnamu, podporządkowany USA^[1].

Etymologia nazwy

Nazwa Vietcong (w języku polskim zapisywana jako Wietkong^[2]) jest skrótem frazy z języka wietnamskiego Việt Nam Cộng Sản, czyli „Wietnamski Komunista”. Pierwotnie terminem tym określano armię partyzancką o nazwie Ludowe Zbrojne Siły Wyzwoleńcze, zbrojne ramię Narodowego Frontu Wyzwolenia Wietnamu Południowego (znanego też pod skróconą nazwą Narodowego Frontu Wyzwolenia (NFW) ang. National Liberation Front, NLF). Na obszarach pod jego kontrolą NFW obejmował także kadry cywilne, m.in. przywódców wiosek, urzędników i nauczycieli^[3].

Termin Vietcong uważano niekiedy za uwłaczający, aczkolwiek od czasu wojny wietnamskiej jest on znacznie lepiej znany niż Narodowy Front Wyzwolenia. Sam NFW nigdy nie określał się mianem Vietcongu, utrzymując, wbrew twierdzeniom rządu południowowietnamskiego, że nie jest ruchem komunistycznym, lecz frontem narodowym, skupiającym wszystkie siły przeciwne oficjalnej władzy, zarówno komunistycznej proweniencji, jak i niezwiązane z komunistami. Południowowietnamski rząd prezydenta Ngô Đình Diệma uważał za komunistów wszystkich swoich politycznych oponentów^[4].

Działania Wietkongu

W terminologii amerykańskiej Wietkong był sukcesorem nazwy Việt Minh, określającej siły kierowane przez Hồ Chí Minha w walce o wyzwolenie Wietnamu spod dominacji kolonialnej Francji, w I wojnie indochińskiej, od 1945 do 1954 roku. Jednak w odróżnieniu od Việt Minhu, który obejmował wszystkie siły walczące przeciwko Francji, Wietkong odnosił się jedynie do sił partyzanckich w Wietnamie Południowym. Regularna armia Demokratycznej Republiki Wietnamu nosiła nazwę Ludowej Armii Wietnamu. Wietkong aktywnie walczył początkowo z reżimem Ngô Đình Diệma, później z wojskami USA i Republiki Wietnamu, korzystając ze wsparcia Demokratycznej Republiki Wietnamu, ZSRR i ChRL^[5].

W działaniach zbrojnych i uzyskiwaniu pomocy partyzanci Wietkongu wykorzystywali tzw. szlak Ho Chi Minha, jak określano skomplikowany system tajnych tras komunikacyjnych łączących Wietnam Północny z Południowym, omijających silnie obsadzoną strefę zdemilitaryzowaną poprzez obszary sąsiadujących państw, Laosu i Kambodży. System ów zapewniał dostarczanie zaopatrzenia, ludzi i uzbrojenia siłom Wietkongu i Ludowej Armii Wietnamu w całym czasie trwania konfliktu w latach 1960–1975^[6].

W roku 1967, kiedy Amerykanie przeprowadzili dwie wielkie operacje antypartyzanckie („Cedar Falls” i „Junction City”), kilkusettysięczne siły Wietkongu zostały zredukowane do około 150–160 tysięcy^[7]. W ramach zorganizowanego i finansowanego przez CIA programu Feniks (ang. Phoenix), wdrażanego od początku lat sześćdziesiątych i wymierzonego w quasi–wywiadowczą strukturę dywersyjną Wietkongu, funkcjonującą w Wietnamie Południowym i krajach ościennych (Laos i Kambodża), nazywaną przez CIA Infrastrukturą Wietkongu (ang. VCI, Viet Cong Infrastructure), tylko w roku 1969 zneutralizowano ponad 19 tys. domniemanych zwolenników i członków NFW, z czego 6 tys. zabito. Po załamaniu się ofensywy Tết, 170 tys. byłych partyzantów zdecydowało się do przejścia na stronę Wietnamu Południowego. Ujawnienie, że w ramach programu torturowano i zgładzono tysiące, często niewinnych, ludzi (oskarżonych niejednokrotnie np. w wyniku waśni sąsiedzkich czy spraw o długi) zakończyło się głośnym skandalem międzynarodowym^[8].

Program Feniks przyniósł w latach sześćdziesiątych zadowalające rezultaty w Laosie, gdzie zlikwidowano wielu agentów KGB z tzw. pierwszego zarządu głównego (wywiad zagraniczny) funkcjonujących w strukturach Wietkongu oraz innych doradców wywiadowczych z Pathet Lao i ChRL^[9].

W celu likwidacji domniemanych członków VCI w terenie, zwykle otaczano podejrzaną o aktywny kontakt z Wietkongiem wioskę i po przeszukaniu przymusowo przesiedlano ludność do otaczanych zasiekami i polami minowymi tzw. wiosek strategicznych. W przypadku prób samowolnego opuszczenia przeszukiwanej wioski lub napotkania kogokolwiek w strefie ogłoszonej za objętą działaniami wojennymi, otwierano ogień. Operacje przeprowadzano zazwyczaj siłami lokalnych sił samoobrony i policji, a nie wojska, co pozwalało uniknąć większych zniszczeń^[8].

Ważnym momentem była ofensywa Tết w 1968 roku, kiedy to komunistyczni partyzanci zaatakowali m.in. Huế i Sajgon, lecz – mimo militarnej klęski – odnieśli sukces propagandowy i polityczny. Jednakże w czasie tej ofensywy Wietkong poniósł tak ogromne straty, że stracił na znaczeniu, a jego działania przejęła następnie Wietnamska Armia Ludowa^[10].

W 1969 roku Front Narodowy powołał Republikę Wietnamu Południowego^[11], która stała się rzeczywistością dopiero po upadku Sajgonu w 1975 roku, któremu po zjednoczeniu nadano nazwę Ho Chi Minh.

Obraz wojny

Wzrost poparcia dla partyzantki był spowodowany brutalnym traktowaniem cywili wietnamskich przez amerykańskie siły zbrojne. Najgłośniejszą zbrodnią United States Army na cywilach była masakra w Mỹ Lai, w czasie której amerykańscy żołnierze zamordowali 504 ludzi (według źródeł amerykańskich 347)^[12][13][14].

Partyzanci z Wietkongu (podobnie jak armia DRW) również jednak ponoszą bezpośrednią odpowiedzialność za wiele zbrodni wojennych i zbrodni przeciwko ludzkości, których dopuścili się w czasie wojny wietnamskiej. Najbardziej znane z nich to: masakra w Huế, kiedy w ciągu 24. dni komunistycznej okupacji miasta (luty – marzec 1968) specjalne grupy Wietkongu, na podstawie wcześniej sporządzonych list, aresztowały i zamordowały kilka tysięcy osób, głównie południowowietnamską inteligencję, policjantów, urzędników państwowych, duchownych i kilku obywateli RFN, Francji i Stanów Zjednoczonych^[15], a także masakra w Đắk Sơn, wymordowanie od 200 do 252 mieszkańców współpracującej z Amerykanami wioski w środkowym Wietnamie^[16][17]. Łącznie partyzanci wymordowali 3000–4500 ludzi (za zaginionych uznaje się nadal 5000 osób)^[18].

Wojskowi amerykańscy twierdzili niejednokrotnie, że Wietkong ukrywa się wśród ludności cywilnej, wskutek czego wojska amerykańskie nie mogły odróżnić partyzantów od cywilów^[19] (podobna sytuacja miała miejsce np. w czasie wojny afgańskiej, w latach 2001–2006).

Zobacz też

• Tunel Củ Chi

Przypisy

Bibliografia

• Przemysław Benken: Ofensywa Tet 1968. Warszawa: Bellona, 2010. ISBN 978-83-11-11952-9. (ang.)
• Kenneth Conboy: War In Laos 1954-1975. Carrollton, Texas: Squadron/Signal Publications, 1994. ISBN 0-89747-315-9. (ang.)
• George Esper: The Eyewitness History of the Vietnam War 1961-1975. New York: Associated Press, 1983. ISBN 978-0345342942. (ang.)
• Stanley Karnow: Vietnam: A History. New York: The Viking Press, 1983. ISBN 0-670-74604-5. (ang.)
• Richard Trahair: Czarna księga szpiegów. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Sensacje XX Wieku, 2011. ISBN 978-83-61232-12-4.
• Spencer C. Tucker: The Encyclopedia of the Vietnam War: A Political, Social, and Military History. Oxford: Oxford University Press, 2001. ISBN 978-0195135251. (ang.)
• William R. Weir: Przełomowe momenty w historii konfliktów zbrojnych. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Amber, 2005. ISBN 83-241-2287-7.