Wietrzno (województwo podkarpackie)

Wietrzno

wieś
Zabytkowy kościół św. Michała Archanioła
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	krośnieński
Gmina	Dukla
Liczba ludności (2020)	811[1]
Strefa numeracyjna	13
Kod pocztowy	38-451[2]
Tablice rejestracyjne	RKR
SIMC	0350562[3]
Położenie na mapie gminy Dukla Wietrzno
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Wietrzno
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Wietrzno
Położenie na mapie powiatu krośnieńskiego Wietrzno
49°36′08″N 21°42′25″E/49,602222 21,706944

Remont kościoła w 2006

Wietrzno – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie krośnieńskim, w gminie Dukla^[3]. Leży nad rzeką Jasiołką.

Wieś duchowna, własność opactwa cystersów koprzywnickich położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie bieckim województwa krakowskiego^[4]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa krośnieńskiego.

Części wsi

Grodzisko Wietrzno

Na terenie wsi odkryto w latach 70. XX wieku dwa grodziska: kultury łużyckiej i wczesnośredniowieczne pochodzące z wieków od X do XI, z zachowanymi śladami potężnego grodu o poczwórnym pierścieniu wałów i fos. Tu odkryto w 1957 r. m.in. siekierkę z tuleją datowaną na okres halsztacki 700-550 p.n.e. z wtopionym meteorytem. Znalezione tu przedmioty pochodzą z epoki neolitu (4000-2000 l. p.n.e.) i epoki brązu – ciałopalne cmentarzysko kurhanowe w lesie między Banią a Łazami z IV w. n.e.

Historia

W średniowieczu w X-XII w. istniał tu gród z 3 obwałowanymi podgrodziami, co potwierdzają wykopaliska, w których odkryto przedmioty też z wcześniejszej epoki żelaza.

Dokumenty z 1185 roku wymieniają Wietrzno. Mikołaj Bogoria Skotnicki podarował w 1185 r. – Koprzywnicę i w tej świętokrzyskiej gminie kilka wsi, np. Krzcin, Gnieszowice i nawet koło Krosna, m. Wietrzno i inne miejscowości, zakonowi Cystersów, przybyłemu z Francji i to przy pomocy księcia Kazimierza II Sprawiedliwego.

Wieś Wietrzno wzmiankowana była w 1277 jako nadana klasztorowi cystersów w Koprzywnicy przez komesa Mikołaja Bogorię Skotnickiego. Legat papieski, biskup firmański Filip w 1279 r., w Budzie na Węgrzech potwierdził opatowi klasztoru Cystersów w Koprzywnicy, prawo do pobierania dziesięciny, między innymi z Wietrzna.

W 1284 r. wyznaczono przez wieś szlak królewski na Ruś i Węgry, dzięki królowi polskiemu.

W 1345 Konrad – opat Koprzywnicki nadał sołectwo klasztornej miejscowości Wietrzno Oberwinowi zwane Oberwinowa lub Albinowa Wola – przysiółek Wietrzna, położony nad rzeką Jasiel, na której zezwolił budować młyn i karczmę. W tym roku tędy wyznaczył król Kazimierz Wielki drogę dla kupców z Biecza przez Żmigród i Sanok na wschód.

Paszka z Podleszan w 1378 kupił Wietrzno za 50 grzywien. W 1438-1460 wieś była w posiadaniu tzw. dziedziców z Wietrzna. W 1474 roku wojska węgierskie Tatarczaya napadły i zniszczyły Wietrzno, dlatego Kazimierz Jagiellończyk w tym roku zwolnił wieś na okres 3 lat z danin. Po zniszczeniach wieś powoli rozwija się. W 1536 wieś miała młyn, karczmę i folwark należący do opactwa, a inny folwark o powierzchni 1 łana w Woli Wietrznej (Brwinowskiej) należał do sołectwa.

W 1581 r. zapisano w dokumentach Wietrzno z kościołem parafialnym wraz z opodatkowanymi 3 łanami kmieci oraz 5 zagrodników.

Miejscowość najbardziej ucierpiała w XVII w., w wyniku najazdów rosyjskich i szwedzkich, np. w czasie potopu szwedzkiego w latach 1655–1657; np. w 1657 Wietrzno uległo zniszczeniu przez wojska Jerzego II Rakoczego.

W 1752 r. wybudowano tu kościół w stylu karpackiego baroku.

W 1772 r. weszła do Wietrzna armia austriacka dokonująca I rozbioru Polski.

W 1788 r. nastąpiła utrata statusu parafii Wietrzno na rzecz przynależności do Bóbrki.

W 1807 r. Wietrzno kupił od Funduszu Religijnego Bernard Zerboni, w 1810 Seweryn Chłędowski, a w 1846 Otton Chłędowski.

W 1849 r. mieszkańcy Wietrzna byli świadkami pochodów wojsk rosyjskich na Węgry i z powrotem. W 1866 r. przeprowadzono pierwsze próby wierceń w poszukiwaniu ropy naftowej przez Juliusza Nothona. W latach 1866–1873 majątki dworskie dzierżawiła hr. Jadwiga QWeissenwolf z d. Krasicka. W 1873 Wietrzno było własnością Kazimierza Chłędowskiego i jego siostry Seweryny Jabłonowskiej.

W 1884 r. rozpoczęto wiercenia w poszukiwaniu ropy naftowej na gruntach Chłędowskich, a w 1886 r. nastąpiły pierwsze wybuchy ropy naftowej na kopalni W. H. Mac Gervey´a i Berghaima. W 1886 r. po odkryciu bogatych źródeł ropy założono kopalnie.

Zenon Suszycki – powstaniec styczniowy, który pełnił funkcję dyrektora i nauczyciela w Praktycznej Szkole Wiercenia Kanadyjskiego w Ropiance w latach 1885-1888, w 1888 r. przeniósł ją do Wietrzna, a w 1896 r. przeniesiona została do Borysławia.

W 1893 wybudowano nową szkołę (dzisiaj starą), w 1904 r. plebanię, a w 1906 r. erygował parafię w Wietrznie biskup przemyski Józef Sebastian Pelczar.

Podczas I wojny światowej toczono tu wielokrotnie walki w 1914 i 1915 r.

W czasie II wojny światowej działy tu oddziały AK OP-15: Orskiego, Bekasa, Jarowicza i Obłońskiego.

Wietrzno zostało wyzwolone spod okupacji hitlerowskiej przez oddziały radzieckie wchodzące w skład 38 armii i 4 samodzielnego korpusu pancernego^[7].

Dworek Chłędowskich

Tu mieszkał pod koniec swego życia i tu zmarł Walenty Chłędowski (1797–1846) – literat, tłumacz, krytyk lit., pisarz, filozof; redaktor (brat Adama Tomasza (1790-1855) bibliografa, dziennikarza).

W XIX w. miejscowość była własnością Kazimierza Chłędowskiego (1843-1920), bratanka Walentego.

Zabytki

• Kościół parafialny św. Michała Archanioła – wzniesiony w 1752 z wykorzystaniem elementów wcześniejszej budowli. Remontowany na początku XX w., następnie w latach 80. XX w. i w pierwszej dekadzie XXI w. Kościół orientowany, drewniany konstrukcji zrębowej na podmurowaniu, z wieżą i kruchtą konstrukcji słupowej. Prezbiterium zamknięte trójbocznie, przy nim od północy prostokątna zakrystia. Wnętrze prezbiterium ozdobione polichromią figuralno-ornamentalną z 1880 autorstwa Leona Wróblewskiego^[8]. Kościół zaliczany jest do obiektów położonych na Szlaku architektury drewnianej.

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Wietrzno, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 430 .
• Wietrzno, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 687 .