Wiewiórka

Wiewiórka
Sciurus[1]
Linnaeus, 1758[2]
Ilustracja
Przedstawiciel rodzaju – wiewiórka szara (S. carolinensis)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Nadgromada

żuchwowce

Gromada

ssaki

Infragromada

łożyskowce

Rząd

gryzonie

Podrząd

wiewiórkokształtne

Rodzina

wiewiórkowate

Podrodzina

wiewiórki

Plemię

wiewiórki

Rodzaj

wiewiórka

Typ nomenklatoryczny

Sciurus vulgaris Linnaeus, 1758

Gatunki

35 gatunków (w tym 6 wymarłych) – zobacz opis w tekście

Wiewiórka[22] (Sciurus) – rodzaj ssaka z podrodziny wiewiórek (Sciurinae) w rodzinie wiewiórkowatych (Sciuridae).

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Eurazji i Ameryce[23][24][25].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 140–560 mm, długość ogona 119–3400 mm; masa ciała 100–1400 g[24].

Systematyka

Etymologia

  • Sciurus: łac. sciurus „wiewiórka”, od gr. σκίουρος skiouros „wiewiórka”[26].
  • Guerlinguetus: nazwa Guerlinguet używana przez francuskich osadników w Gujanie i zaadaptowana przez de Buffona w 1789 roku[27]. Gatunek typowy: Sciurus guerlinguetus J.E. Gray, 1821 (= Sciurus aestuans Linnaeus, 1766).
  • Macroxus (Macroschus): etymologia niejasna, F. Cuvier nie wyjaśnił pochodzenia nazwy[28]. Gatunek typowy: Sciurus aestuans Linnaeus, 1766.
  • Echinosciurus: gr. εχινος ekhinos „jeż”; σκιουρος skiouros „wiewiórka”[29]. Gatunek typowy: Sciurus hypopyrrhus Wagler, 1831 (= Sciurus aureogaster F. Cuvier, 1829).
  • Neosciurus: gr. νεος neos „nowy”; rodzaj Sciurus Linnaeus, 1758[30]. Gatunek typowy: Sciurus carolinensis J.F. Gmelin, 1788.
  • Parasciurus: gr. παρα para „blisko”; rodzaj Sciurus Linnaeus, 1758[31]. Gatunek typowy: Sciurus niger Linnaeus, 1758.
  • Aphrontis: gr. αφροντις aphrontis „wolny od opieki”[32]. Gatunek typowy: Sciurus vulgaris Linnaeus, 1758.
  • Araeosciurus: gr. αραιος araios „smukły”; rodzaj Sciurus Linnaeus, 1758[33]. Gatunek typowy: Sciurus oculatus Peters, 1863.
  • Baiosciurus: gr. βαιος baios „mały”; rodzaj Sciurus Linnaeus, 1758[34]. Gatunek typowy: Sciurus deppei Peters, 1863.
  • Hesperosciurus: gr. ἑσπερος hesperos „zachodni”; rodzaj Sciurus Linnaeus, 1758[35]. Gatunek typowy: Sciurus griseus Ord, 1818.
  • Otosciurus: gr. ους ous, ωτος ōtos „ucho”; rodzaj Sciurus Linnaeus, 1758[36]. Gatunek typowy: Sciurus aberti Woodhouse, 1852.
  • Mamsciurus: modyfikacja zaproponowana przez meksykańskiego przyrodnika Alfonso Luisa Herrerę w 1899 roku polegająca na dodaniu do nazwy rodzaju przedrostka Mam (od Mammalia)[37].
  • Tenes: etymologia niejasna, Thomas nie wyjaśnił znaczenia nazwy rodzajowej[13]. Gatunek typowy: Sciurus persicus O. Thomas, 1909 (= Sciurus anomalus Güldenstaedt, 1775).
  • Notosciurus: gr. νοτος notos „południe”[38]; rodzaj Sciurus Linnaeus, 1758[14]. Gatunek typowy: Notosciurus rhoadsi J.A. Allen, 1914 (= Sciurus granatensis Humboldt, 1811).
  • Hadrosciurus: gr. ἁδρος hadros „gruby”[39]; rodzaj Sciurus Linnaeus, 1758[15]. Gatunek typowy: Sciurus flammifer O. Thomas, 1904.
  • Histriosciurus: łac. histrio, histrionis „arlekin, aktor”[40]; rodzaj Sciurus Linnaeus, 1758[16]. Gatunek typowy: Sciurus gerrardi J.E. Gray, 1861[b].
  • Leptosciurus: gr. λεπτος leptos „delikatny, smukły”[41]; rodzaj Sciurus Linnaeus, 1758[17]. Gatunek typowy: Sciurus rufoniger Pucheran, 1845 (= Macroxus pucheranii Fitzinger, 1867).
  • Mesosciurus: gr. μεσος mesos „środkowy, pośredni”[42]; rodzaj Sciurus Linnaeus, 1758[18]. Gatunek typowy: Sciurus aestuans hoffmanni Peters, 1863[b].
  • Simosciurus: gr. σιμος simos „zgięty w górę, zadarty nos”[43]; rodzaj Sciurus Linnaeus, 1758[19]. Gatunek typowy: Sciurus stramineus Eydoux & Souleyet, 1841.
  • Urosciurus: gr. ουρα oura „ogon”[44]; rodzaj Sciurus Linnaeus, 1758[20]. Gatunek typowy: Sciurus tricolor Poeppig, 1844[c].
  • Oreosciurus: gr. ορος oros, ορεος oreos „góra” [45]; rodzaj Sciurus Linnaeus, 1758. Gatunek typowy: Sciurus anomalus Güldenstaedt, 1775.

Podział systematyczny

Sciurus jest parafiletyczny w stosunku do Microsciurus, Syntheosciurus i Rhethrosciurus[23]; zaproponowany podział południowoamerykańskich wiewiórek na rodzaje Guerlinguetus, Hadrosciurus, Notosciurus i Simosciurus opierał się tylko na cechach morfologicznych[23]. Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki[23][22]:

  • Sciurus vulgaris Linnaeus, 1758 – wiewiórka pospolita
  • Sciurus meridionalis Lucifero, 1907
  • Sciurus lis Temminck, 1844 – wiewiórka japońska
  • Sciurus anomalus Güldenstaedt, 1775 – wiewiórka kaukaska
  • Sciurus aberti Woodhouse, 1853 – wiewiórka frędzloucha
  • Sciurus griseus Ord, 1818 – wiewiórka popielata
  • Sciurus carolinensis J.F. Gmelin, 1788 – wiewiórka szara
  • Sciurus niger Linnaeus, 1758 – wiewiórka czarna
  • Sciurus nayaritensis J.A. Allen, 1890 – wiewiórka górska
  • Sciurus arizonensis Coues, 1867 – wiewiórka arizońska
  • Sciurus oculatus Peters, 1863 – wiewiórka smugowana
  • Sciurus alleni Nelson, 1898 – wiewiórka meksykańska
  • Sciurus aureogaster F. Cuvier, 1829 – wiewiórka rudobrzucha
  • Sciurus colliaei J. Richardson, 1839 – wiewiórka stokowa
  • Sciurus variegatoides Ogilby, 1839 – wiewiórka zmienna
  • Sciurus richmondi Nelson, 1898 – wiewiórka nikaraguańska
  • Sciurus yucatanensis J.A. Allen, 1877 – wiewiórka jukatańska
  • Sciurus deppei Peters, 1863 – wiewiórka samotna
  • Sciurus granatensis Humboldt, 1811 – wiewiórka rudoogonowa
  • Sciurus pucheranii (Fitzinger, 1867) – wiewiórka andyjska
  • Sciurus ignitus (J.E. Gray, 1867) – wiewiórka boliwijska
  • Sciurus sanborni Osgood, 1944 – wiewiórka peruwiańska
  • Sciurus aestuans Linnaeus, 1766 – wiewiórka brazylijska
  • Sciurus gilvigularis Wagner, 1842 – wiewiórka żółtogardła
  • Sciurus stramineus Eydoux & Souleyet, 1841 – wiewiórka rudawa
  • Sciurus pyrrhinus O. Thomas, 1898 – wiewiórka junińska
  • Sciurus igniventris Wagner, 1842 – wiewiórka ognistobrzucha
  • Sciurus flammifer O. Thomas, 1904 – wiewiórka ognista
  • Sciurus spadiceus Olfers, 1818 – wiewiórka amazońska

Opisano również gatunki wymarłe:

  • Sciurus lii Qiu & Yan, 2005[46] (Azja; miocen)
  • Sciurus magistri (Van den Hoek Ostende & Reumer, 2011)[47] (Europa; plejstocen)
  • Sciurus maltei Dahlmann, 2001[48] (Europa; pliocen)
  • Sciurus olsoni Emry, Korth & Bell, 2005[49] (Ameryka Północna; miocen)
  • Sciurus warthae Sulimski, 1964[50] (Europa; pliocen).
  • Sciurus whitei Hinton, 1914[51] (Europa; plejstocen).

Uwagi

  1. ↑ Nowa nazwa dla Macroxus F. Cuvier, 1823.
  2. ↑ a b Podgatunek S. granatensis.
  3. ↑ Podgatunek S. spadiceus.

Przypisy

  1. ↑ Sciurus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
  2. ↑ C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 63. (łac.).
  3. ↑ J.E. Gray. On the Natural Arrangement of Vertebrose Animals. „The London Medical Repository”. 15 (88), s. 304, 1821. (ang.). 
  4. ↑ F. Cuvier: Des dents des mammifères considérées comme caractères zoologiques. Paris: F.-G. Levrault, 1825, s. 161, 162. (fr.).
  5. ↑ C.W.L. Gloger: Gemeinnütziges Hand- und Hilfsbuch der Naturgeschichte. Für gebildete Leser aller Stände, besonders für die reifere Jugend und ihre Lehrer. Breslau: A. Schulz, 1842, s. 89. (niem.).
  6. ↑ a b c É.L. Trouessart. Revision du genre écureuil (Sciurus). „Le Naturaliste”. 1 (37), s. 292, 1880. (fr.). 
  7. ↑ F.E. Schultze. Fannae saxonicae mammalia. „Zeitschrift für Naturwissenschaften”. 66, s. 165, 1893. (łac.). 
  8. ↑ Nelson 1899 ↓, s. 29.
  9. ↑ Nelson 1899 ↓, s. 31.
  10. ↑ Nelson 1899 ↓, s. 27.
  11. ↑ Nelson 1899 ↓, s. 28.
  12. ↑ A.L. Herrera: Sinonimia vulgar y cientifica de los principales vertebrados mexicanos. Mexico: Officina Tipografica de la Secretan’a de Foment, 1899, s. 5. (hiszp.).
  13. ↑ a b O. Thomas. The generic arrangement of the African Squirrels. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eighth Series. 3, s. 468, 1909. (ang.). 
  14. ↑ a b J.A. Allen. New South American Sciuridae. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 33 (38), s. 585, 1914. (ang.). 
  15. ↑ a b Allen 1915 ↓, s. 265.
  16. ↑ a b Allen 1915 ↓, s. 236.
  17. ↑ a b Allen 1915 ↓, s. 199.
  18. ↑ a b Allen 1915 ↓, s. 212.
  19. ↑ a b Allen 1915 ↓, s. 280.
  20. ↑ a b Allen 1915 ↓, s. 267.
  21. ↑ S. Ognev: Biulletenʹ Nauchno-issledovatelʹskogo instituta zoologii Moskovskogo gosudarstvennogo universiteta im. M. N. Pokrovskogo. T. 2. Moskwa: 1935, s. 42–51. (ros. • ang.).
  22. ↑ a b W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 193–196. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  23. ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 594–600. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  24. ↑ a b J. Koprowski, E. Goldstein, K. Bennett & C. Pereira: Family Sciuridae (Tree, Flying and Ground Squirrels, Chipmunks, Prairie Dogs and Marmots). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher, Jr & R.A. Mittermeier (red. red.): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 741–755. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).
  25. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red. red.): Genus Sciurus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-12-22].
  26. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 625.
  27. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 302.
  28. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 395.
  29. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 249.
  30. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 455.
  31. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 515.
  32. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 112.
  33. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 113.
  34. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 131.
  35. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 322.
  36. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 489.
  37. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 25.
  38. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 147.
  39. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 101.
  40. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 105.
  41. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 122.
  42. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 135.
  43. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 213.
  44. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 247.
  45. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 155.
  46. ↑ 邱铸鼎 & 阎翠玲 / Z.-d. Qiu & C.-l. Yan. 山东山旺新发现的中新世松鼠类化石 / New sciurids from the Miocene Shanwang Formation, Linqu, Shandong. „古脊椎动物学报 / Vertebrata PalAsiatica”. 43 (3), s. 199, 2005. (chiń. • ang.). 
  47. ↑ L.W. van den Hoek Ostende & J.W.F. Reumer. Hylopetes magistri, new name for Hylopetes debruijni Reumer & Van den Hoek Ostende, 2003, preoccupied. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 31 (4), s. 928, 2011. DOI: 10.1080/02724634.2011.576733. (ang.). 
  48. ↑ T. Dahlmann. Die Kleinsäuger der unter-pliozänen Fundstelle Wölfersheim in der Wetterau (Mammalia: Lipotyphla, Chiroptera, Rodentia). „Courier Forschungsinstitut Senckenberg”. 227, s. 1–129, 2001. (niem.). 
  49. ↑ R.J. Emry, W.W. Korth & M.A. Bell. A tree squirrel (Rodentia, Sciuridae, Sciurini) from the Late Miocene (Clarendonian) of Nevada. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 25 (1), s. 227, 2005. DOI: 10.1671/0272-4634(2005)025[0228:ATSRSS]2.0.CO;2. (ang.). 
  50. ↑ A. Sulimski. Pliocene Lagomorpha and Rodentia from Węże 1 (Poland). „Acta Palaeontologica Polonica”. 9 (2), s. 162, 1964. (ang.). 
  51. ↑ M.A.C. Hinton. On some remains of rodents from the Red Crag of Suffolk and from the Norfolk Forest-Bed. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 13 (73), s. 193, 1914. (ang.). 

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Eastern Grey Squirrel in St James's Park, London - Nov 2006 edit.jpg
Autor: Diliff, Licencja: CC BY-SA 3.0
An Eastern Grey Squirrel (Sciurus carolinensis) in St James's Park, London, England.