Wiewiórkowate

Wiewiórkowate
	Sciuridae
	G. Fischer, 1817
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Nadgromada	żuchwowce
Gromada	ssaki
Infragromada	łożyskowce
Rząd	gryzonie
Podrząd	wiewiórkokształtne
Rodzina	wiewiórkowate
	Typ nomenklatoryczny
	Sciurus Linnaeus, 1758
Synonimy
	Sciuriorum G. Fischer, 1817;
	Sciuriorum G. Fischer, 1817;
Podrodziny
	7 podrodzin (w tym 2 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	7 podrodzin (w tym 2 wymarłe) – zobacz opis w tekście

Wiewiórkowate^[3] (Sciuridae) – rodzina ssaków z podrzędu wiewiórkokształtnych (Sciuromorpha) w rzędzie gryzoni (Rodentia).

Morfologia

Gryzonie te dysponują dobrym wzrokiem, co odgrywa istotną rolę, jako że ich aktywność przypada na dzień. Wyjątek stanowią nocne polatuchy^[4].

Wiewiórkowate mają w szczęce siekacz, dwa przedtrzonowce (bądź jeden) oraz trzy trzonowce, w połówce żuchwy siekacz, przedtrzonowiec i 3 trzonowce. Podobne uzębienie występuje u sewelowatych (dwa przedtrzonowce szczęki)^[4].

Wzór zębowy		I	C	P	M
22	=	1	0	2	3
22	=	1	0	1	3

Wzór zębowy		I	C	P	M
20	=	1	0	1-2	3
20	=	1	0	1	3

Systematyka

W obrębie tej rodziny występuje pięć współcześnie występujących podrodzin^[5]^[3]:

Sciurillinae Moore, 1959 – tropikowiórki – jedynym przedstawicielem jest rodzaj Sciurillus O. Thomas, 1914 – tropikowiórka, z jednym gatunkiem Sciurillus pusillus (É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1803) – tropikowiórka karłowata
Ratufinae Moore, 1959 – wiewióry
Callosciurinae Pocock, 1923 – wiewiórczaki
Sciurinae G. Fischer, 1817 – wiewiórki
Xerinae Osborn, 1910 – afrowiórki

Obejmują one w sumie pół setki rodzajów, do których zalicza się około 270 gatunków^[4].

Opisano również podrodziny wymarłe^[6]:

Aepyosciurinae Wang & Qiu, 2003
Cedromurinae Korth & Emry, 1991

oraz rodzaje wymarłe o niepewnej pozycji systematycznej:

Comtia Vianey-Liaud, 2014^[7]
Dehmisciurus Marković, De Bruijn & Wessels, 2016^[8]
Hesperopetes Emry & Korth, 2007^[9]
Lagrivea Mein & Ginsburg, 2002^[10]
Oligosciurus Wang & Qiu, 2004^[11]
Oriensciurus Qiu & Yan, 2005^[12]
Sciurion Skwara, 1986^[13]
Similisciurus Stevens, 1977^[14]
Vulcanisciurus Lavocat, 1973^[15]

Rozmieszczenie geograficzne

Wiewiórkowate wyodrębniły się zapewne w Ameryce Północnej. Obecnie najwięcej gatunków zamieszkuje kontynenty północnoamerykański i w jeszcze większym stopniu azjatycki. To właśnie w tropikalnych lasach na południowym wschodzie Azji obserwuje się najwięcej gatunków wiewiórkowatych^[4]. Występują jednak na wszystkich kontynentach poza Australią^[16]^[17]. Nie obserwuje się ich na Madagaskarze i na Saharze, nie sięgają również południowego krańca Ameryki Południowej^[4].

Ekologia i zachowanie

Większość wiewiórkowatych wiedzie dzienny tryb życia; wyłamują się aktywne nocą polatuchy. Niektórzy przedstawiciele tej rodziny wiodą społeczne życie, na przykład susły i nieświszczuki, zawiązując kolonie o dużej liczbie członków, którzy dzielą pomiędzy siebie role społeczne. Bezpieczeństwa takiej kolonii strzegą wystawieni na czatach wartownicy, którzy w razie niebezpieczeństwa zawiadamiają o nim inne osobniki za pomocą wydawanych przez siebie dźwięków, dysponując bogatym wachlarzem odgłosów^[4].

Gryzonie te przyjmują pokarm roślinny i zwierzęcy. Przed nastaniem zimy magazynują tłuszcz, który zużywają, gdy zimą zapadają w długą, trwającą nawet i pół roku hibernację. Podczas snu zimowego ich procesy życiowe zwalniają. Serce bije wolniej, mniej oddechów przypada na jednostkę czasu. Obniża się także temperatura ciała. Przystosowanie takie sprzyja wydłużeniu życia^[4].

Zagrożenia i ochrona

Liczni członkowie wiewiórkowatych są zagrożeni wyginięciem bądź też narażeni na nie. Zagrożenie takie wynikać może z utraty siedlisk bądź wypierania przez gatunki introdukowane przez człowieka. Tak dzieje się w przypadku choćby wiewiórki pospolitej na terenie Wielkiej Brytanii oraz w północnych Włoszech, gdzie wypiera ją przybyła z kontynentu północnoamerykańskiego wiewiórka szara^[4].

Przypisy

↑ Sciuridae, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
↑ ^a ^b J.G. Fisher von Waldheim. De systemate Mammalium. „Mémoires de la Société impériale des naturalistes de Moscou”. 5, s. 408, 1817. (łac.).
↑ ^a ^b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 192–214. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h JoannaJ. Gliwicz JoannaJ., Systematyka, [w:] CzesławC. Błaszak, Zoologia, t. Tom 3, część 3. Ssaki, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2020, s. 147-148, ISBN 978-83-01-17337-1 (pol.).
↑ C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 594–626. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ J.S. Zijlstra: Sciuridae. Hesperomys project. [dostęp 2022-12-12]. (ang.).
↑ M. Vianey-Liaud, B. Comte, B. Marandat, S. Peigné, J. Rage & J. Sudre. A new early late Oligocene (MP 26) continental vertebrate fauna from Saint-Privat-des-Vieux (Alès Basin, Gard, Southern France). „Geodiversitas”. 36 (4), s. 602, 2014. DOI: 10.5252/g2014n4a4. (ang.).
↑ Z. Marković, H. de Bruijn de & W. Wessels. A revision of the new rodent collections from the Early Miocene of Sibnica, Serbia. „Special Issue of the Natural History Museum in Belgrade”. 1, s. 81, 2016. (ang.).
↑ R.J. Emry & W.W. Korth. A new genus of squirrel (Rodentia, Sciuridae) from the Mid-Cenozoic of North America. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 27 (3), s. 694, 2007. DOI: 10.1671/0272-4634(2007)27[693:ANGOSR]2.0.CO;2. (ang.).
↑ P. Mein & L. Ginsburg. Sur l’âge relatif des différents dépôts karstiques miocènes de La Grive-Saint-Alban (Isère). „Cahiers scientifiques, Muséum d’Histoire naturelle de Lyon”. 2, s. 29, 2002. (fr.).
↑ 王伴月 &　邱占祥 / B.-y. Wang & Z.-x. Qiu. 甘肃党河下游地区早渐新世哺乳动物化石的发现 / Discovery of early Oligocene mammalian fossils from Danghe Area, Gansu, China. „古脊椎动物学报 / Vertebrata PalAsiatica”. 42 (2), s. 132, 2004. (chiń. • ang.).
↑ 邱铸鼎 & 阎翠玲 / Z.-d. Qiu & C.-l. Yan. 山东山旺新发现的中新世松鼠类化石 / New sciurids from the Miocene Shanwang Formation, Linqu, Shandong. „古脊椎动物学报 / Vertebrata PalAsiatica”. 43 (3), s. 203, 2005. (chiń. • ang.).
↑ T. Skwara. A new „flying squirrel” (Rodentia: Sciuridae) from the Early Miocene of southwestern Saskatchewan. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 6 (3), s. 290, 1986. DOI: 10.2307/4523104. (ang.).
↑ M.S. Stevens. Further study of Castolon local fauna (Early Miocene) Big Bend National Park, Texas. „Pearce-Sellards Series”. 28, s. 21, 1977. (ang.).
↑ Sous-Ordre Sciuromorpha. W: R. Lavocat: Les Rongeurs du Miocène d’Afrique Orientale. Cz. 1: Miocène inférieur. Montpellier: École pratique des hautes études, Institut de Montpellier, 1973, s. 239. (fr.).
↑ J. Koprowski, E. Goldstein, K. Bennett & C. Pereira: Family Sciuridae (Tree, Flying and Ground Squirrels, Chipmunks, Prairie Dogs and Marmots). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher, Jr & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 648–837. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Family Sciuridae. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-12-22].

[itis-1] Sciuridae, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).

[Fischer-2] J.G. Fisher von Waldheim. De systemate Mammalium. „Mémoires de la Société impériale des naturalistes de Moscou”. 5, s. 408, 1817. (łac.).

[Cichocki&inni-3] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 192–214. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[B-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h JoannaJ. Gliwicz JoannaJ., Systematyka, [w:] CzesławC. Błaszak, Zoologia, t. Tom 3, część 3. Ssaki, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2020, s. 147-148, ISBN 978-83-01-17337-1 (pol.).

[Burgin&inni-5] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 594–626. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[zij-6] J.S. Zijlstra: Sciuridae. Hesperomys project. [dostęp 2022-12-12]. (ang.).

[lia-7] M. Vianey-Liaud, B. Comte, B. Marandat, S. Peigné, J. Rage & J. Sudre. A new early late Oligocene (MP 26) continental vertebrate fauna from Saint-Privat-des-Vieux (Alès Basin, Gard, Southern France). „Geodiversitas”. 36 (4), s. 602, 2014. DOI: 10.5252/g2014n4a4. (ang.).

[mar&inni-8] Z. Marković, H. de Bruijn de & W. Wessels. A revision of the new rodent collections from the Early Miocene of Sibnica, Serbia. „Special Issue of the Natural History Museum in Belgrade”. 1, s. 81, 2016. (ang.).

[emry&kor-9] R.J. Emry & W.W. Korth. A new genus of squirrel (Rodentia, Sciuridae) from the Mid-Cenozoic of North America. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 27 (3), s. 694, 2007. DOI: 10.1671/0272-4634(2007)27[693:ANGOSR]2.0.CO;2. (ang.).

[mein&gin-10] P. Mein & L. Ginsburg. Sur l’âge relatif des différents dépôts karstiques miocènes de La Grive-Saint-Alban (Isère). „Cahiers scientifiques, Muséum d’Histoire naturelle de Lyon”. 2, s. 29, 2002. (fr.).

[wang&qiu-11] 王伴月 &　邱占祥 / B.-y. Wang & Z.-x. Qiu. 甘肃党河下游地区早渐新世哺乳动物化石的发现 / Discovery of early Oligocene mammalian fossils from Danghe Area, Gansu, China. „古脊椎动物学报 / Vertebrata PalAsiatica”. 42 (2), s. 132, 2004. (chiń. • ang.).

[qiu&yan-12] 邱铸鼎 & 阎翠玲 / Z.-d. Qiu & C.-l. Yan. 山东山旺新发现的中新世松鼠类化石 / New sciurids from the Miocene Shanwang Formation, Linqu, Shandong. „古脊椎动物学报 / Vertebrata PalAsiatica”. 43 (3), s. 203, 2005. (chiń. • ang.).

[skw-13] T. Skwara. A new „flying squirrel” (Rodentia: Sciuridae) from the Early Miocene of southwestern Saskatchewan. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 6 (3), s. 290, 1986. DOI: 10.2307/4523104. (ang.).

[ste-14] M.S. Stevens. Further study of Castolon local fauna (Early Miocene) Big Bend National Park, Texas. „Pearce-Sellards Series”. 28, s. 21, 1977. (ang.).

[lav-15] Sous-Ordre Sciuromorpha. W: R. Lavocat: Les Rongeurs du Miocène d’Afrique Orientale. Cz. 1: Miocène inférieur. Montpellier: École pratique des hautes études, Institut de Montpellier, 1973, s. 239. (fr.).

[Koprowski&inni-16] J. Koprowski, E. Goldstein, K. Bennett & C. Pereira: Family Sciuridae (Tree, Flying and Ground Squirrels, Chipmunks, Prairie Dogs and Marmots). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher, Jr & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 648–837. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).

[Wilson&Reeder-17] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Family Sciuridae. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-12-22].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne