Wigorczyk

Wigorczyk

Rophites[1]
Spinola, 1808
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Podtyp	sześcionogi
Gromada	owady
Rząd	błonkoskrzydłe
Podrząd	trzonkówki
Infrarząd	żądłówki
Nadrodzina	pszczoły
Rodzina	smuklikowate
Podrodzina	wigorczykowate
Rodzaj	Rophites
Typ nomenklatoryczny
Rophites quinquespinosus Spinola, 1808
Synonimy
Rhophites Agassiz, 1846

Wigorczyk^[2][3] (Rophites) – rodzaj pszczół z rodziny smuklikowatych i podrodziny wigorczykowatych.

Opis

Pszczoły z tego rodzaju wyróżniają się od innych wigorczykowatych występowaniem przepasek z jasnego, gęstego owłosienia na wierzchołkowych krawędziach tergitów metasomy. Oskórek pozbawiony jest żółtych znaków. Boki pierwszego członu głaszczków wargowych są prawie równoległe, z wyjątkiem podrodzaju Flavodufourea, u którego człon ten jest silnie rozszerzony w wierzchołkowej połowie. Czoło samic podrodzaju nominatywnego zaopatrzone jest w pogrubione szczecinki o kształcie kolców. Przednie skrzydła mają odcinek żyłki kostalnej stanowiący krawędź komórki marginalnej nie krótszy niż pterostigma oraz po dwie komórki submarginalne. U samców siódmy tergit ma silnie wyniesioną płytkę pygidialną, odgraniczoną ostrym żeberkiem, a nasada ósmego sternitu jest wypukła, prawie ścięta lub delikatnie wykrojona. Podobnie jak w rodzaju smukliczek genitalia samców cechują się Z-kształtną walwą penisa z kątem w pobliżu wolselli oraz zaopatrzonym w główkę wyrostkiem wierzchołkowym ósmego sternitu, jednak różnią się od nich krótszym włochatym wyrostkiem wierzchołkowym digitusa wolselli^[4].

Biologia i ekologia

Wigorczyki to samotnice. Gniazdują w glebie, preferując miejsca suche, ciepłe i niezarośnięte roślinnością^[4][3]. Długość komórki w gnieździe wynosi półtorakrotność jej szerokości. Masa pokarmowa umieszczana w komórce ma formę mniej lub bardziej kulistą. Larwy przędą kokony. Zimowanie następuje w stadium przedpoczwarki^[4].

Pszczoły te wydają na świat jedno pokolenie w roku. Owady dorosłe w warunkach środkowoeuropejskich latają przez 1–1,5 miesiąca w środku lata. Gatunki występujące w Polsce są oligolektyczne^[3]: Rophites algirus, R. hartmanni i R. quinquespinosus wyspecjalizowane są w jasnotowatych, zaś Rophites canus wyspecjalizowany jest w bobowatych. Ten ostatni ma istotne znaczenie ekonomiczne w strefie stepowej jako zapylacz lucerny siewnej^[3].

Rozprzestrzenienie

Rodzaj palearktyczny, rozsiedlony od Maroka i Hiszpanii przez Azję Mniejszą i Kaukaz po Mongolię i południową Rosję. W Europie sięga na północ za równoleżnik 60ºN^[4]. Największą różnorodność gatunkową osiąga w rejonie śródziemnomorskim i czarnomorskim^[3]. Podrodzaj Flavodufourea ograniczony jest do Kazachstanu i Mongolii, a podrodzaj Rhophitoides sięga na zachód tylko do Turcji i Kaukazu^[4]. Z Polski wykazano 4 gatunki (zobacz: smuklikowate Polski)^[3].

Taksonomia

Rodzaj ten wprowadzony został w 1808 roku przez Maximiliana Spinolę^[1]. Współcześnie wyróżnia się w jego obrębie 3 podrodzaje: Flavodufourea, Rophites s.str. i Rhophitoides^[4]. Ten ostatni bywa wynoszony do rangi osobnego rodzaju i nosi polską nazwę zwyczajową pseudowigorczyk^[3]

Należą tu gatunki^[1]:

Przypisy