Wigry (jezioro)

Wigry

Widok panoramiczny jeziora Wigry z klasztorem pokamedulskim
Położenie
Państwo	Polska
Województwo	podlaskie
Miejscowości nadbrzeżne	Bryzgiel, Burdeniszki, Cimochowizna, Czerwony Folwark, Czerwony Krzyż, Gawrych Ruda, Krusznik, Magdalenowo, Mikołajewo, Rosochaty Róg, Stary Folwark, Tartak, Wigry, Zakąty
Wysokość lustra	131,9-132 m n.p.m.
Wyspy	19
Morfometria
Powierzchnia	2115-2118,3 ha
Wymiary • max długość • max szerokość	17,5 km 3,55 km
Głębokość • średnia • maksymalna	15,4-15,8 m 73-74,2 m
Długość linii brzegowej	72,225 km
Objętość	335 433 689 m³
Hydrologia
Rzeki zasilające	Czarna Hańcza
Rzeki wypływające	Czarna Hańcza
Rodzaj jeziora	rynnowe
Położenie na mapie gminy wiejskiej Suwałki Wigry
Położenie na mapie Polski Wigry
Położenie na mapie województwa podlaskiego Wigry
Położenie na mapie powiatu suwalskiego Wigry
54°01′09,36″N 23°04′48,77″E/54,019267 23,080214

Panorama klasztoru z tafli jeziora

Wigry – jezioro rynnowe położone w północno-wschodniej Polsce w województwie podlaskim na terenie Wigierskiego Parku Narodowego.

Powstało w wyniku ostatniego zlodowacenia 14 000 lat przed naszą erą^[1].

Położenie i cechy przyrodnicze

Jezioro znajduje się na pograniczu Pojezierza Wschodniosuwalskiego i Równiny Augustowskiej^[2], będących częścią Pojezierza Litewskiego. Większość jeziora leży w gminie Suwałki w pow. suwalskim, zaś południowa część – w gminie Nowinka w pow. augustowskim. Wschodni brzeg jeziora stanowi granicę powiatu suwalskiego i sejneńskiego^[3].

Powierzchnia Wigier według różnych źródeł wynosi od 2115^[4] do 2118,3^[5] hektarów, głębokość średnia od 15,4^[4] do 15,8^[5] metrów, głębokość maksymalna od 73^[5] do 74,2^[4] metrów. Wigry należą do najgłębszych (5 miejsce w kraju) i największych (10 miejsce) jezior Polski. Współczynnik rozwinięcia linii brzegowej wynosi 4,43, zaś wskaźnik odsłonięcia – 134,1^[5].

Wigry kształtem przypominają literę „S”. Ze względu na kształt linii brzegowej pierwotnie jezioro nosiło nazwę Wingry, która wywodziła się od jaćwieskiego słowa wingris (kręty, wijący się; lit. vingrús). Tę nazwę wymienił kronikarz Jan Długosz, pisząc o łowach Władysława Jagiełły z 1418 na terenie zwanym Wingri^[6]. Linia brzegowa ma długość około 60 km, brzegi są wysokie i porośnięte lasami iglastymi.

Król Władysław IV Waza pływając w 1645 roku po Wigrach strzelał z fuzji do łosi, niedźwiedzi i jeleni^[7].

Liczne są półwyspy, m.in. Wysoki Wągieł o długość około 4 km, Rosochaty Róg, Klasztorny, oraz wyspy, które zajmują powierzchnię około 70 ha. Na półwyspie Klasztornym położona jest miejscowość Wigry z zabytkowym klasztorem byłego zakonu kamedułów, gdzie w 1999 roku odpoczywał papież Jan Paweł II. Przez cieśniny i strumyki jezioro Wigry łączy się z 16 innymi jeziorami. Przez jezioro przepływa Czarna Hańcza. W części północnej jeziora wpływa rzeka Wiatrołuża. W niektórych zakolach tych rzek ustanowiono ostoje bobrów^[8].

Jezioro Wigry

W okresie wcześniejszym obecne jezioro Wigry stanowiło fragment kompleksu określanego jako Prawigry, w skład którego wchodziło kilka sąsiadujących zbiorników. Zbiorniki te obecnie są samodzielnymi jeziorami: Długie, Muliczne, Okrągłe, Leszczewek. Jezioro Wigry składa się z kilku części – plos: północnego, środkowego i zachodniego^[9], różniących się wielkością, głębokością, liczbą wysp, charakterem brzegów oraz żyznością wód (trofią). Znaczna część Wigier charakteryzuje się umiarkowaną trofią (występują tu jeszcze rzadkie zwierzęta tleno- i zimnolubne). Do gatunków typowych dla niższej trofii należą do nich ryby: sieja i sielawa oraz skorupiaki wodne z rodzaju Pallasiola oraz Mysis, zasiedlające głębsze strefy jeziora. Litoral jeziorny w znacznej części zachował pierwotny charakter. W rozległych trzcinowiskach spotkać można około 140 gatunków ptaków, z których około 30 to ptaki wodne lub wodno-błotne. Ochrona ichtiofauny polega na restytucji gatunków, które występowały w przeszłości i z różnych przyczyn wyginęły lub stały się nieliczne (troć jeziorowa, sum)^[10]. W Wigrach występuje jeszcze sielawa i sieja – gatunki wrażliwe na pogarszanie się środowiska wodnego. Wigry są jednym z dwóch polskich jezior, w których sieja przystępuje do tarła (drugim jest jezioro Miedwie koło Stargardu).

Brzegi jeziora mają w większości miejsc pierwotny charakter, niezmieniony przez człowieka. Są rajem dla zwierząt, w tym dla około 140 gatunków ptaków. Do zachodniego, południowego i wschodniego brzegu jeziora dochodzi Puszcza Augustowska, ciągnąca się daleko poza granice państwa, aż po Druskieniki i Grodno.

W celach ochrony gatunków cennych prowadzone są działania polegające na zwiększeniu liczebności dużych ryb drapieżnych (biomanipulacja). Ryby drapieżne takie jak szczupak zmniejszają liczebność ryb karpiowatych, skutkiem czego jest zmniejszenie presji na zooplankton, a w dalszej kolejności zmniejszenie zakwitów glonów planktonowych, przyczyniających się do powstania okresowych deficytów tlenu w profundalu^[11].

W 1975 roku jezioro Wigry wpisane zostało przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody (IUCN) na listę najcenniejszych akwenów świata (Projekt „Aqua”). Natomiast w 1998 roku Międzynarodowe Towarzystwo Limnologiczne (SIL) objęło jezioro Wigry programem pomocy naukowej i lobbingu na rzecz jego ochrony^[11].

Panorama Wigier z wieży klasztoru w Wigrach

Zobacz też

• Wigierczycy
• Wigierski Park Narodowy

Przypisy

Bibliografia

• Włodzimierz Łęcki (red.): Kanon Krajoznawczy Polski. Warszawa: Wydawnictwo PTTK „Kraj” sp. z o.o., 2000. ISBN 83-7005-429-3.
• M. Ambrosiewicz, W. Malinowska, M. Osewski, L. Wesołowska, Z. Zaborowski: Ścieżka edukacyjna „JEZIORA”. Przewodnik. Krzywe: Wigierski Park Narodowy, 2001. ISBN 83-88344-24-2.
• L. Trząski: Perły natury. Kielce: Wydawnictwo Videograf II, 2005.

Linki zewnętrzne

• Wigry – Największe jezioro Suwalszczyzny
• Jezioro Wigry – informacje ogólne
• Szlak rowerowy wokół jeziora Wigry
• Jezioro Wigry. wolf-5.suwalki.com.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-08-20)].
• Wigierski Park Narodowy. wigry.win.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-12-30)].
• Archiwalne zdjęcia jeziora w bibliotece Polona