Wikariat generalny cieszyński

Wikariat generalny cieszyński

Siedziba Wikariatu Generalnego w latach 1894-1925 w Cieszynie
Siedziba	Cieszyn (od 1872)
Data powołania	1770
Data zamknięcia	1925
Diecezja	wrocławska
Położenie na mapie Cieszyna Cieszyn (od 1872)
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Cieszyn (od 1872)
Położenie na mapie województwa śląskiego Cieszyn (od 1872)
Położenie na mapie powiatu cieszyńskiego Cieszyn (od 1872)
49°44′52,6″N 18°37′55,2″E/49,747944 18,632000

Wikariat generalny cieszyński – został utworzony w 1770 na terytorium diecezji wrocławskiejj pozostałym przy Austrii po wojnach śląskich i rozdzieleniu granicą terytorium diecezji między zwycięskim Królestwem Prus, które zagarnęło większą część terytorium diecezji z Wrocławiem, i Austrią Habsburgów.

Po stronie austriackiej pozostały dwa obszary rozdzielone pozostałą częścią Śląska Austriackiego (księstwa opawsko-karniowskiego) podlegającej diecezji ołomunieckiej (od 1777 archidiecezji). Na wschodzie był to obszar istniejącego od 1654 biskupiego komisariatu cieszyńskiego, a na zachodzie obszar dawnego biskupiego księstwa nyskiego, na którym w 1746 utworzony biskupi komisariat nyski (frywałdowski). W początkowym okresie na obszar Wikariatu składało się 6 dekanatów komisariatu cieszyńskiego: Bielsko, Cieszyn, Frydek, Frysztat, Karwina, Strumień. W części nyskiej znalazło się 16 parafii stanowiących fragmenty trzech dekanatów, a po utworzeniu komisariatu w 1747 utworzono na jego obszarze 4 dekanaty (Frývaldov, Jánský Vrch, Vidnava i Cukmantl^[1]), ponadto 1 nową parafię i 12 lokalii^[2].

Początkowo częścią pozostałą przy Austrii zarządzał biskup wrocławski Philipp Gotthard von Schaffgotsch rezydujący na zamku Johannesberg (cz. Jánský Vrch na terenie miasta Javorník). W 1770 pierwszym Generalnym Wikariuszem został Justus Wilhelm, dziekan frydecki. Przez następne lata Habsburgowie starali się utworzyć osobne biskupstwo w Opawie, jednak bez powodzenia. W 1795 zmarli biskup Philipp Gotthard von Schaffgotsch oraz Wikariusz Generalny Justus Wilhelm, a nowym biskupem we Wrocławiu został Joseph Christian Hohenlohe-Bartenstein, który zatwierdzeniem cesarskiego dokumentu quoad temporalia unormował prawny status Wikariatu Generalnego. Następnym prawnym Wikariuszem Generalnym został dotychczasowy komisarz i dziekan cieszyński ks. Antoni Alojzy Löhn. Następni rezydowali również we Frydku, Bielsku, Frysztacie i Strumieniu, ale przeważnie w Cieszynie. Na stałe siedzibą Wikariatu generalnego Cieszyn został, gdy siódmym z kolei Generalnym Wikariuszem uczyniono ks. Franciszka Śniegonia w 1872, od 1883 uroczyście konsekrowany na biskupa-sufragana. Następujący po nim ks. Karol Findinski zanim przeniósł się z Frydka postanowił wybudować nową siedzibę w Cieszynie. Neobarokowy budynek ukończono w 1894. W 1891 biskup Georg Kopp utworzył funkcję kanclerza Generalnego Wikariatu powoływanego we Wrocławiu^[2]. Po podziale Śląska Cieszyńskiego w 1920 władza cieszyńskiego wikariatu została ograniczona tylko do jego polskiej części^[3]. Generalny Wikariat zniesiono wraz z utworzeniem diecezji katowickiej w 1925, do której to włączono podległe mu dekanaty bielski, cieszyński, skoczowski i strumieński. Parafie w czechosłowackiej części Śląska Cieszyńskiego pozostały częścią archidiecezji wrocławskiej, tworząc Apostolską Administraturę w Czeskim Cieszynie, podległą Watykanowi aż do 1978 roku, kiedy to zostały włączone do archidiecezji ołomunieckiej.

Generalni wikariusze

1. ks. Justus Wilhelm, hr. Prażma (1770-1795)
2. ks. Antoni Alojzy Löhn (1796-1806)
3. ks. Józef Karol Schipp (1806-1836)
4. ks. Paweł Prutek (1836-1842)
5. ks. dr Mateusz Opolski (1843-1850)
6. ks. Antoni Helm (1850-1872)
7. ks. Franciszek Śniegoń (1872-1891)
8. ks. Karol Findiński (1892-1897)
9. ks. Karol Hudziec (1897-1902)
10. ks. Jerzy Kolek (1902-1926)

Zobacz też

• dystrykt kietrzański

Przypisy

Bibliografia

• Józef Londzin: Historja generalnego wikarjatu w Cieszynie. Cieszyn: 1926.
• Janusz Spyra: Śląsk Cieszyński pod rządami Habsburgów (1653-1848). Cieszyn: Macierz Ziemi Cieszyńskiej, 2001, s. 152. ISBN 83-88271-07-5.
• Śląsk Cieszyński od Wiosny Ludów do I wojny światowej (1848-1918). Red. Krzysztof Nowak, Idzi Panic. Cieszyn: Starostwo Powiatowe w Cieszynie, 2013, s. 302-308. ISBN 978-83-935147-3-1.
• Władysław Sosna: Cieszyn. Przewodnik krajoznawczy. Cieszyn: Offsetdruk i Media Sp. z o.o., 2005, s. 111-112. ISBN 83-918061-9-7.