Wiktar Szejman

Wiktar Szejman

Data i miejsce urodzenia	26 maja 1958 rejon werenowski
Kierownik Administracji Prezydenta Republiki Białorusi
Okres	od 29 listopada 2004 do 4 stycznia 2006
Prokurator Generalny Republiki Białorusi
Okres	od 27 listopada 2000 do 29 listopada 2004
Pełniący obowiązki ministra spraw wewnętrznych Republiki Białorusi
Okres	od 16 października 1995 do 20 grudnia 1995
Poprzednik	Juryj Zacharanka
Deputowany do Rady Najwyższej Białoruskiej SRR/Rady Najwyższej Republiki Białorusi XII kadencji
Okres	od 1990 do 1995
Odznaczenia

Wiktar Uładzimirawicz Szejman (biał. Віктар Уладзіміравіч Шэйман^[a]; ros. Виктор Владимирович Шейман, Wiktor Władimirowicz Szejman; ur. 26 maja 1958 w rejonie werenowskim) – radziecki i białoruski wojskowy i polityk; w latach 1994–2000 sekretarz państwowy Rady Bezpieczeństwa Republiki Białorusi, prokurator generalny, kierownik Administracji Prezydenta; jeden z najbliższych współpracowników przywódcy Białorusi Alaksandra Łukaszenki, główny podejrzany o zlecanie porwań i zabójstw jego przeciwników politycznych.

Życiorys

Urodził się 26 maja 1958 roku w rejonie werenowskim obwodu grodzieńskiego Białoruskiej SRR, ZSRR^[1]. Ukończył Wyższą Pancerną Szkołę Dowódców w Błagowieszczeńsku^[2]. Służył jako kadrowy wojskowy w Armii Radzieckiej^[1]. Brał udział w radzieckiej interwencji w Afganistanie jako szef sztabu jednostki powietrznodesantowej^[3]. W momencie ogłoszenia niepodległości Białorusi miał stopień majora i służył jako naczelnik sztabu Brzeskiej Brygady Desantowo-Szturmowej^[1]. Należał do Białoruskiego Zrzeszenia Wojskowych. W latach 1990–1995 był deputowanym do Rady Najwyższej Białoruskiej SRR/Rady Najwyższej Republiki Białorusi XII kadencji. Wchodził w niej w skład Komisji ds. Bezpieczeństwa Narodowego, Obrony i Walki z Przestępczością, a także w skład Komisji ds. Młodzieży. W czasie wyborów prezydenckich w 1994 roku pracował w sztabie wyborczym Alaksandra Łukaszenki i odpowiadał za jego ochronę. Po wyborze Łukaszenki na prezydenta został jego doradcą ds. obrony i bezpieczeństwa oraz sekretarzem państwowym Rady Bezpieczeństwa Republiki Białorusi^[3]. Od 16 października 1995 roku^[4] do 20 grudnia tego samego roku^[5], po dymisji Juryja Zacharanki ze stanowiska ministra spraw wewnętrznych^[3], pełnił obowiązki ministra i przewodniczącego Kolegium Ministerstwa Spraw Wewnętrznych^[4][5]. 6 grudnia 1996 roku został awansowany ze stopnia pułkownika do stopnia generała-majora^[6]. 27 listopada 2000 roku został zdymisjonowany przez Łukaszenkę ze stanowiska sekretarza państwowego Rady Bezpieczeństwa i mianowany prokuratorem generalnym, mimo braku wykształcenia prawniczego^[1]. 29 listopada 2004 roku został zdymisjonowany z tego stanowiska. Od tego samego dnia^[7] do 4 stycznia 2006 roku pełnił funkcję kierownika Administracji Prezydenta Republiki Białorusi^[8]. W grudniu 2005 roku stał na czele grupy inicjatywnej, która formalnie wystawiła Alaksandra Łukaszenkę jako kandydata na prezydenta^[1].

Po wyborach prezydenckich 2006 roku powrócił na stanowisko sekretarza Rady Bezpieczeństwa. 8 lipca 2008 roku został zdymisjonowany, co powszechnie łączone było z zamachem bombowym w Mińsku^[9].

Oskarżenia o zlecanie porwań i zabójstw

Zdaniem Alaksandra Piatkiewicza i Wolfa Rubinczyka, Wiktar Szejman uważany jest za jednego z najbardziej oddanych zwolenników władzy Alaksandra Łukaszenki. Pod koniec 2003 roku ogłoszony został raport Christosa Pourgouridesa, w którym Szejman został nazwany głównym podejrzanym o organizowanie politycznie motywowanych porwań ludzi: Wiktara Hanczara, Anatolija Krasouskiego, Juryja Zacharanki i Dzmitryja Zawadskiego. Wszyscy oni zaginęli i nigdy nie zostali odnalezieni. Po ogłoszeniu raportu Unia Europejska uznała Szejmana za personę not grata^[1]. Według raportu przygotowanego przez polską fundację Wolność i Demokracja, Wiktar Szejman jest podejrzany o kierowanie porwaniami i zamordowaniem wspomnianych czterech osób, a także zlecał i nadzorował liczne represje przeciwko opozycji politycznej^[10].

Odznaczenia

Kawaler 6 orderów i 33 medali państwowych i wojskowych (stan na sierpień 2008 roku), w tym Orderu Czerwonego Sztandaru, którym odznaczono go w 2002 roku, 16 lat po przedstawieniu go do tego odznaczenia^[11].

• Order Ojczyzny II klasy (10 listopada 2003) – za szczególne zasługi w umacnianiu obronności Republiki Białorusi, tworzeniu i rozwoju nowej technologii wojskowej^[12];
• Order Ojczyzny III klasy (26 maja 1998) – za szczególne zasługi w działalności służbowej, skierowanej na umocnienie siły kraju i obronę interesów państwowych^[13].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Centrum Naukowo-Analityczne „Białoruska Perspektywa”: Kto jest kim w Białorusi. Białystok: Podlaski Instytut Wydawniczy, 2000, s. 313, seria: Biblioteka Centrum Edukacji Obywatelskiej Polska – Białoruś. ISBN 83-913780-0-4.
• Dariusz Zalewski, Marek Bućko, Michał Kurkiewicz: Lista osób odpowiedzialnych za łamanie praw człowieka i represje polityczne na Białorusi. W: pod red. dr. Dariusza Zalewskiego, Marka Bućko, Michała Kurkiewicza i Tomasza Pisuli: Białoruski system represji. Prześladowcy i ich ofiary. Raport z realizacji projektu „Centrum dokumentacji i pomocy ofiarom represji politycznych na Białorusi”. Warszawa: Fundacja Wolność i Demokracja, grudzień 2007, s. 41–72.
• Алесь Пяткевіч, Вольф Рубінчык: Кароткія зьвесткі аб некаторых беларускіх палітыках, актыўных у 1991—2006 гадах. W: Пад агульнай рэд. В. Булгакава: Палітычная гісторыя незалежнай Беларусі (да 2006 г.). Wyd. 2. Białystok, Wilno: Białoruskie Towarzystwo Historyczne, Instytut Białorutenistyki, 2011, s. 1178–1213. ISBN 80-86961-16-8. (biał.).