Wiktor Żytłowski

Wiktor Żytłowski, ps. Bertyński (ur. 1900 w Żytomierzu[1], zm. 3 listopada 1937 w Kommunarce) – komunista, zastępca członka Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Polski (1930-35), członek KC KPP (1935-37), pracownik aparatu Komitetu Wykonawczego Kominternu, funkcjonariusz Wydziału Specjalnego (kontrwywiadowczego) OGPU/NKWD[2][3][4].

Życiorys

Pochodził z rodziny żydowskiej, uzyskał średnie wykształcenie. Członek KPRP od 1920, jeden z przywódców organizacji partyjnej w Łodzi i członek komitetu okręgowego partii. W latach 1921-24 więziony. Od 1924 w ZSRR. Członek WKP(b). Pracownik Komitetu Wykonawczego Kominternu. Funkcjonariusz Wydziału Specjalnego OGPU w Moskwie, w latach 1926-28 zastępca szefa wydziału OGPU. Po przejęciu na VI plenum KC KPP (18-25 czerwca 1929, Berlin) władzy w partii przez frakcję „mniejszości” z Julianem Leszczyńskim-Leńskim na czele Żytłowski został mianowany na sekretarza utworzonej wówczas Komisji Bezpieczeństwa przy Biurze Politycznym KC KPP. Komisja zajmować się miała „walką z prowokacją w partii”. Na V zjeździe KPP (16—29 sierpnia 1930 Peterhof k. Leningradu) wybrany do KC KPP jako zastępca członka KC, od 1935 członek KC. Członek Sekretariatu Krajo­wego KC KPP. Delegat na III, IV i V Kongres Kominternu.

Jako pierwszy, już w 1930 wysuwał tezy o „piłsudczykowskiej prowokacji” w KPP. Wyłożył je obszerniej w 1934 w broszurze U źródeł peowiackiej prowokacji w KPP[5].

W okresie "wielkiej czystki" 15 maja 1937 aresztowany przez NKWD. 1 listopada 1937 zatwierdzony przez Stalina i Mołotowa do rozstrzelania na liście obok 143 innych[6]. 3 listopada 1937 skazany na śmierć przez Kolegium Wojskowe Sądu Najwyższego ZSRR z zarzutu o udział w terrorystyczno-dywersyjnej organizacji szpiegowskiej. Rozstrzelany tego samego dnia w miejscu egzekucji Kommunarka pod Moskwą, pochowany anonimowo.

Zrehabilitowany 9 maja 1956 postanowieniem Kolegium Wojskowego SN ZSRR.

Przypisy

  1. ↑ jako miejsce urodzenia podawana jest również Warszawa
  2. ↑ Piotr Gontarczyk, Przyczynek do badań elit komunistycznych czasów PRL. Uwagi na marginesie biografii Romana Zambrowskiego, Dzieje Najnowsze, 02.2016 s.177.
  3. ↑ Mirosław Szumiło, Roman Zambrowski 1909-1977. Studium z dziejów elity komunistycznej w Polsce Warszawa 2014, wyd. Instytut Pamięci Narodowej, s. 107.
  4. ↑ Ludwik Hass, Trockizm w Polsce (do 1945 r.) [w:] Oblicza lewicy. Losy idei i ludzi, Warszawa 1992, s. 185−241. wersja elektroniczna
  5. ↑ Wiktor Żytłowski, związany z NKWD, już w 1929 r. stworzył Komisję Bezpieczeństwa przy Biurze Politycznym KC KPP, która miała zajmować się "walką z prowokacją" w partii, czyli była w pewnym sensie prefiguracją komisji o identycznej nazwie utworzonej 20 lat później w Warszawie. O ile wiem, to on właśnie pierwszy wysuwał zarzuty o "piłsudczykowskiej prowokacji", i to już w 1930 r. Wskazywał też konkretne nazwiska i NKWD szło tym tropem, aresztując takich działaczy jak Tadeusz Żarski, Jerzy Czeszejko-Sochacki, Wojewódzki. Żytłowski ideologicznie „uogólnił” swoje tezy w osobnej broszurze wydanej w 1934 r. ("U źródeł prowokacji peowiackiej"). Nie uchroniło go to przed aresztowaniem przez NKWD i kulą w tył głowy. Andrzej Paczkowski, Barbara Polak, Robert Spałek; Komuniści przeciw komunistom Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej, nr 01-02/2005,Warszawa 2005, s. 11.wersja elektroniczna
  6. ↑ Сталинские расстрельные списки. [dostęp 2017-02-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-05-03)].

Bibliografia, linki