Wiktor Alter

Wiktor Alter

וויקטאָר אַלטער

Data i miejsce urodzenia	20 grudnia 1890 Mława, Królestwo Polskie
Data i miejsce śmierci	17 lutego 1943 Kujbyszew, RFSRR, ZSRR
Zawód, zajęcie	inżynier, polityk

Symboliczny grób Wiktora Altera i Henryka Ehrlicha na cmentarzu żydowskim w Warszawie

Wiktor Alter, jid. וויקטאָר אַלטער (ur. 20 grudnia 1890 w Mławie, zm. 17 lutego 1943 w Kujbyszewie) – polsko-żydowski działacz socjalistyczny związany z partią Bund, publicysta. Członek egzekutywy II Międzynarodówki.

Życiorys

Urodził się 20 grudnia 1890 w Mławie, w rodzinie Izraela i Symy z Hornów^[1]. Po śmierci ojca rodzina przeprowadziła się do Warszawy. Brał udział w strajku szkolnym w 1905 w Gimnazjum Wojciecha Górskiego w Warszawie. W 1905 wstąpił do Bundu. Wyjechał do Belgii. Po studiach w Gandawie, gdzie uzyskał dyplom inżyniera mechanika, oraz Leodium, powrócił w 1912 do Warszawy. W kwietniu 1913 został aresztowany, przez władze rosyjskie, za działalność w Bundzie i zesłany na Syberię. Po ucieczce udał się do Wielkiej Brytanii^[2], gdzie wstąpił do Partii Pracy. W czasie I wojny światowej uczestniczył w kampanii na rzecz odmowy służby wojskowej. Po wybuchu rewolucji lutowej przeniósł się do Rosji. W grudniu 1917 został członkiem Komitetu Centralnego Bundu. W lipcu 1918 brał udział w Konferencji Delegatów Robotniczych i Żołnierskich. Został aresztowany przez bolszewików, lecz został zwolniony i wyjechał do Warszawy. Na forum rady Warszawskiej Rady Delegatów Robotniczych sprzeciwiał się wojnie z Rosją i domagał się poparcia strajku w fabrykach wojskowych.

Od 1918 w Polsce. Działał w kierownictwie polskiego Bundu. W okresie międzywojennym był czołowym działaczem lewego skrzydła Bundu. Początkowo opowiadał się przeciwko przystąpieniu Bundu do Kominternu. Od 1934 był zwolennikiem współpracy z Komunistyczną Partią Polski. Był członkiem kilku Rad Miejskich Warszawy, zaś w latach 1927–1936 był ławnikiem Magistratu. Był współredaktorem i publicystą Fołks-Cajtung.

We wrześniu 1939 znalazł się w radzieckiej strefie okupacyjnej. Wedle różnych źródeł został aresztowany 26 lub 29 września w Lidzie przez NKWD. Został skazany na karę śmierci^[3], zamienioną na 10 lat więzienia^[4]. Odbył dwa lata tej kary po czym został zwolniony na mocy amnestii po zawarciu układu Sikorski-Majski w październiku 1941. Zaczął organizować Międzynarodowy Żydowski Komitet Antyfaszystowski. W tym czasie nawiązał współpracę ze Stanisławem Kotem, ambasadorem Polski w Związku Radzieckim. Sprzeciwiał się tworzeniu odrębnych żydowskich oddziałów w ramach armii Andersa. 4 grudnia 1941 został aresztowany w Kujbyszewie^[5] i następnie w niewyjaśnionych okolicznościach zamordowany przez NKWD. Według niektórych informacji został on wraz z Henrykiem Ehrlichem już 23 grudnia 1941 skazany na karę śmierci i natychmiast, jeszcze w grudniu 1941 rozstrzelany. Według innych wykonanie wyroku nastąpiło w lutym 1943.

W 1943 władze ZSRR ostatecznie poinformowały o straceniu Wiktora Altera „za szpiegostwo na rzecz Hitlera”. Jego symboliczny grób znajduje się na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej w Warszawie^[6], odsłonięty 17 kwietnia 1988. W 1951 jego prace Człowiek w społeczeństwie oraz Socjalizm walczący zostały wycofane z polskich bibliotek oraz objęte cenzurą^[7].

Publikacje

Wiktor Alter wydał kilka książek, w tym:

• 1937: Antysemityzm gospodarczy w świetle cyfr^[8]
• 1935: "Jedność" i "Plan"
• 1934: Gdy socjaliści dojdą do władzy...!^[9]
• 1926: Socjalizm walczący

Opublikował także liczne artykuły w prasie socjalistycznej.

Przypisy

Bibliografia

• Stanisław Swianiewicz: W cieniu Katynia. Warszawa: Czytelnik, 1990. ISBN 83-07-02093-X.
• Jan Jagielski: Przewodnik po cmentarzu żydowskim w Warszawie przy ul. Okopowej 49/51. Z. 1, Kwatery przy Alei Głównej. Warszawa: Towarzystwo Opieki nad Zabytkami. Społeczny Komitet Opieki nad Cmentarzami i Zabytkami Kultury Żydowskiej w Polsce, 1996, s. 49–50. ISBN 83-90-66296-5.
• Piotr Kendziorek: Alter Wiktor w Żydzi Polscy. Historie niezwykłe. Warszawa: Demart, 2010, s. 9–11. ISBN 978-83-7427-392-3.

Linki zewnętrzne

• Федор Лясс, ЗАКЛЮЧЕННЫЕ N 42 и N 41 (кровавое начало Еврейского Антифашистского Комитета - осень 1941г.)
• Time magazine kwiecień 1943 – demonstracja związkowców w USA – protest przeciw straceniu Altera i Ehrlicha. time.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-11-04)].
• Bibliografia prac Wiktora Altera w zbiorach BN
• Ksawery Pruszyński, Dwaj ludzie – tekst o zabójstwie Wiktora Altera. lewicowo.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-09-20)].
• Wiktor Alter, Szkic socjalistycznego programu gospodarczego
• Wiktor Alter, Państwo wolnościowe czy biurokratyczne
• Wiktor Alter, O antysemityzmie. lewicowo.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-08-20)].
• Wiktor Alter, Rasizm w praktyce, 1939
• Wiktor Alter – publikacje w bibliotece Polona