Wiktor Chajes

Wiktor Chajes
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

28 września 1875
Lwów, Austro-Węgry

Data i miejsce śmierci

1940
Kijów, USRR, ZSRR

Wiceprezydent Lwowa
Okres

od lat 30.
do 1939

Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi Medal Niepodległości

Wiktor (Wigder) Chajes (ur. 28 września 1875 we Lwowie[1], zm. 1940 w Kijowie) – bankier, działacz społeczny i kulturalny Lwowa, od 1930 do 1939 wiceprezydent miasta, ofiara zbrodni katyńskiej.

Życiorys

Wiktor Chajes był synem Aarona Szlomo Chajesa (Salomona) i Henryki (Hinde) z Kesslerów. Już jako kilkunastolatek stał się zwolennikiem asymilacji Żydów, brał udział w obchodach polskich rocznic patriotycznych. Uczył się w lwowskim Gimnazjum im. Franciszka Józefa, skąd został wyrzucony za działalność narodową. Na rok przeniósł się do gimnazjum w Przemyślu. Działał w tajnym ruchu niepodległościowym Towarzystwo Przyjaciół Oświaty na obszarze Galicji[2]. W sierpniu 1892 w ramach polskiej organizacji patriotycznej „Orzeł Biały” prowadził akcję zrywania i zamalowywania afiszy informujących o przyjeździe do Lwowa cesarza Franciszka Józefa I, za co został uwięziony. Niedopuszczony do matury wyjechał do Berlina na studia w Akademii Handlowej. Do Lwowa powrócił w 1895.

W 1900 roku wraz ze szwagrem założył Dom Bankowy „Schütz i Chajes”[3], zbliżył się wówczas do środowiska syjonistycznego. Był aktywnym działaczem charytatywnym, inicjatorem przedsięwzięć gospodarczych, pracował dla dobra społeczności żydowskiej i polskiej. Czynnie wspierał ruch strzelecki. Działał w ramach organizacji Polski Skarb Wojskowy[4]. W 1913 został wybrany do Rady Miasta Lwowa. Od 1809 do 1922 był zastępcą prezesa zarządu Towarzystwa Szkoły Handlowej we Lwowie[5].

Podczas I wojny światowej zaangażował się czynnie w ruch legionowy. W lutym 1918 został jednym ze stu członków Tymczasowej Rady Miejskiej we Lwowie[6]. W wolnej Polsce aktywnie włączył się w nurt życia społecznego i gospodarczego. Zimą 1920 współtworzył i organizował Targi Wschodnie, którymi żył do 1939 (ostatnie otworzył 2 września 1939). 12 lipca 1927 został wybrany do komisji rozjemczej giełdy pieniężnej we Lwowie[7]. Był założycielem Muzeum Żydowskiego we Lwowie. Był wieloletnim radnym Rady Miasta Lwowa w okresie II Rzeczypospolitej, wybrany w wyborach samorządowych 1934 z ramienia listy żydowskiej[8][9]. Od 1930 do 1939 sprawował urząd wiceprezydenta Lwowa. Stanowisko pełnił jako przedstawiciel mniejszości żydowskiej[10]. Został członkiem założycielem powołanego w 1938 Stowarzyszenia „Towarzystwo Budowy Panoramy Plastycznej Dawnego Lwowa”[11].

Po wybuchu wojny współorganizował we Lwowie Komitet Pomocy dla Żołnierzy i był jego wiceprezesem. 23 września 1939, w dzień po kapitulacji Lwowa przed Armią Czerwoną, został aresztowany przez NKWD wraz z pozostałymi prezydentami (Stanisławem Ostrowskim, Janem Weryńskim i Franciszkiem Irzykiem). Inne źródło podało zatrzymanie w październiku 1939[12]. Osadzony w więzieniu na Zamarstynowie, w więzieniu Brygidki we Lwowie, skąd wiosną 1940 został przewieziony do opróżnionego już obozu w Starobielsku. W 1940 został zamordowany w więzieniu NKWD w Kijowie przy ul. Karolenkiwskiej 17. Jego nazwisko znalazło się na tzw. Ukraińskiej Liście Katyńskiej opublikowanej w 1994 (został wymieniony na liście wywózkowej 42-400 oznaczony numerem 3089)[13][14][15]. Został pochowany na otwartym w 2012 Polskim Cmentarzu Wojennym w Kijowie-Bykowni.

Żoną Wiktora Chajesa była Cecylia z domuch Sternbach (1877–1947).

Pozostali dwaj zastępcy prezydenta Lwowa z lat 30. Stanisława Ostrowskiego, Franciszek Irzyk i Jan Weryński, także zostali ofiarami zbrodni katyńskiej dokonywanej na terenach ukraińskich[16].

Ordery i odznaczenia

Zobacz też

  • Hirsz Perec Chajes, bliski krewny Wiktora Chajesa, naczelny rabin Wiednia

Przypisy

  1. ↑ Stanisław Łoza (red.), Czy wiesz kto to jest?, (Przedr. fotooffs., oryg.: Warszawa : Wydaw. Głównej Księgarni Wojskowej, 1938.), Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe : na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 96.
  2. ↑ Wacław M. Borzemski: Pamiętnik tajnych organizacji niepodległościowych na terenie byłej Galicji w latach 1880-1897. Lwów: 1930, s. 121, 131, 186.
  3. ↑ Kronika miejska. Hojny dar Wiceprezydenta miasta Lwowa. „Gazeta Lwowska”. Nr 223, s. 2, 29 września 1935. 
  4. ↑ Zygmunt Zygmuntowicz: Żydzi Bojownicy o Niepodległość Polski. Lwów: 1939.
  5. ↑ Towarzystwo Szkoły Handlowej we Lwowie w piętnastolecie 1908-1923. Lwów: 1923, s. 15.
  6. ↑ Tymczasowa Rada Miejska we Lwowie. „Gazeta Lwowska”, s. 4, nr 31 z 7 lutego 1918. 
  7. ↑ Komunikat biura giełdy pieniężnej. „Gazeta Lwowska”, s. 4, nr 157 z 14 lipca 1927. 
  8. ↑ Oficjalne wyniki wyborów do Rady Miejskiej we Lwowie. „Gazeta Lwowska”, s. 3, Nr 130 z 31 maja 1934. 
  9. ↑ Prof. Fr. Bujak i prof. K. Bartel laureatami nagrody naukowej miasta Lwowa. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 73 z 31 marca 1938. 
  10. ↑ Z Tadeuszem Krzyżewskim rozmawia Janusz M. Paluch. cracovia-leopolis.pl. [dostęp 2016-04-07].
  11. ↑ Statut Stowarzyszenia Towarzystwo Budowy Panoramy Plastycznej Dawnego Lwowa. Lwów: 1938, s. 13.
  12. ↑ Sławomir Kalbarczyk. Ukraińska Lista Katyńska. „Komentarze historyczne”, s. 54. Instytut Pamięci Narodowej. 
  13. ↑ Ukraińska Lista Katyńska. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, 1994. s. 12. [dostęp 2014-08-04].
  14. ↑ Polscy oficerowie i policjanci zamordowani przez NKWD i pochowani w Katyniu, Miednoje i w Charkowie oraz obywatele RP z tzw. Ukraińskiej Listy Katyńskiej. katedrapolowa.pl. [dostęp 2014-08-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (4 marca 2016)].
  15. ↑ Sławomir Kalbarczyk. „Komentarze historyczne”, s. 54. Instytut Pamięci Narodowej. 
  16. ↑ Ukraińska Lista Katyńska. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, 1994. s. 33, 104. [dostęp 2016-04-07].
  17. ↑ M.P. z 1931 r. nr 260, poz. 345 „za zasługi na polu pracy społecznej”.
  18. ↑ M.P. z 1937 r. nr 260, poz. 411 „za zasługi na polu pracy samorządowej i społecznej”.
  19. ↑ Odznaczeni w dniu 11 listopada. „Nowy Dziennik”, s. 15, Nr 312 z 13 listopada 1937. 
  20. ↑ M.P. z 1933 r. nr 255, poz. 273 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Wiktor Chajes.JPG
Wiktor Chajes, członek Rady Miejskiej Lwowa.