Wiktor Godlewski

Wiktor Ignacy Godlewski

Data i miejsce urodzenia	30 grudnia 1831 Boguty Wielkie
Data i miejsce śmierci	17 listopada 1900 majątek Smolechy
Przyczyna śmierci	tyfus
Miejsce spoczynku	cmentarz w Jasienicy
Rodzice	Aleksander Godlewski i Karolina z Ciołkowskich
Małżeństwo	kawaler
Dzieci	bezdzietny
Odznaczenia
złoty medal Carskiego Rosyjskiego Towarzystwa Geograficznego

Wiktor Godlewski

Gozdawa

Wiktor Godlewski herbu Gozdawa^[1] (ur. 30 grudnia 1831 w Bogutach Wielkich na Mazowszu, powiat Ostrów, zm. 17 listopada 1900 w majątku Smolechy, powiat Ostrów) – polski przyrodnik, ornitolog, technik, badacz Bajkału, uczestnik powstania styczniowego.

Życiorys

Wiktor Ignacy Godlewski urodził się 30 grudnia 1831 r. o godz. dziesiątej wieczorem^[2] w drobnoszlacheckiej, wielodzietnej rodzinie, jako trzeci z siedmiorga rodzeństwa. Jego rodzicami byli Aleksander, właściciel majątku w Godlewie Wielkim oraz Bogutach Wielkich, oraz Anna Karolina z Ciołkowskich, córka Józefa.

Ojciec Wiktora zmarł przed 1848 rokiem, przez co młody Wiktor ukończył tylko 6 klas gimnazjum w Łomży, po czym rozpoczął praktykę gospodarowania w majątku Brulino-Koski należącym do jego stryjecznego brata Józefa Wincentego Godlewskiego. Następnie pracował w administracji okolicznych majątków ziemskich, jednocześnie z pasją oddając się myślistwu i kolekcjonowaniu okazów, szczególnie ptaków. Współpracował jako ornitolog amator z Władysławem Taczanowskim, kierownikiem i kustoszem Gabinetu Zoologicznego Szkoły Głównej w Warszawie, zasilając zbiory gabinetu wieloma okazami.

Po klęsce powstania styczniowego w roku 1863 za przynależność do organizacji rewolucyjnej skazany został wyrokiem audytoriatu polowego, pozbawiony wszystkich praw stanowych i zesłany na roboty katorżnicze w kopalniach Syberii na 12 lat.

Zesłanie

W roku 1864 Wiktor Godlewski został przerzucony na Syberię. 9 lutego przybył do Irkucka gdzie 28 lutego^[3] skierowany został do kopalni Pietrowskiej. Już tam, wraz ze współwięźniem Alfonsem Parvex, rozpoczął zbierać ptaki fauny daurskiej, łowiąc je przy gniazdach na sidła. Następnie, już po zwolnieniu z ciężkich robót, wraz z Benedyktem Dybowskim prowadził badania fauny i flory oraz środowiska przyrodniczego Syberii w latach 1864-1877.

Godlewski wraz z Dybowskim dokonali pierwszego pomiaru głębokości południowej niecki jeziora Bajkał. Zastosowali własną metodę wagową, dzięki której w roku 1871 określili głębokość na 1373 m^[4]. Późniejsze pomiary kierowane przez Gleba Wiereszczagina (dyrektora Bajkalskiej Stacji Limnologicznej Akademii Nauk ZSRR) określiły głębokość na 1419 m^[5].

Dzięki pomocy Wiktora Godlewskiego Dybowski zebrał kolekcję ok. 370 gatunków ptaków. Korzystając z tego zbioru Władysław Taczanowski napisał pracę „Fauna ornithologique de la Siberie Orientale” i opublikował ją w „Journal für Ornithologie” w Berlinie. Jak wspominał Dybowski „całą część ekologiczną, czyli tak zwaną biologiczną, do dzieła Taczanowskiego opracował z naszych wspólnych notat Wiktor Godlewski.”^[6]

Wiktor Godlewski był wraz z Dybowskim współautorem 10 prac naukowych dotyczących jeziora Bajkał i wschodniej Syberii w wydawnictwach Syberyjskiego Oddziału Rosyjskiego Towarzystwa Geograficznego. W 1870 r. został nagrodzony złotym medalem Carskiego Rosyjskiego Towarzystwa Geograficznego za pionierskie badania Syberii. Jego nazwisko utrwalono w nazewnictwie zoologicznym ptaków (Emberiza godlewskii), ryb (Limnocottus godlewskii), mięczaków (Godlewskia), oraz wieloszczetów (Dybowscella godlewskii).

Działalność po powrocie z Syberii

Wiktor Godlewski powrócił z katorgi w rodzinne strony w lecie 1877 r. i ponownie zajął się zarządzaniem majątkami ziemskimi, gromadząc środki na zakup własnego kawałka ziemi. Około roku 1890 kupił majątek Smolechy pod Ostrowią Mazowiecką, w którym oddawał się gospodarstwu i majsterkowaniu. Z nasion przywiezionych z Syberii aklimatyzował tu modrzewie, cedry i pichty, a także różne krzewy i kwiaty. Kontynuował też swoją pasję kolekcjonerską, gromadząc wielką ilość okazów ptaków, które po jego śmierci przekazano B. Dybowskiemu.

Żył intensywnie, działając w wielu organizacjach społecznych i publicznych. Był delegatem Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego, prezesem Towarzystwa Zaliczkowego, członkiem Rady Towarzystwa Dobroczynności i współzałożycielem Ostrowskiego Towarzystwa Pożyczkowo – Oszczędnościowego (późniejszego Banku Spółdzielczego w Ostrowi Mazowieckiej), gdzie działał w Radzie Nadzorczej, a w latach 1899-1900 piastował stanowiska prezesa. W kwietniu 1900 roku zdążył jeszcze zasiąść w zarządzie Ostrowskiego Oddziału Racjonalnego Polowania.

Pomimo planów nie zdążył swych myśli i obserwacji zebrać na piśmie. Zmarł nagle na tyfus, w swoim majątku Smolechy, 17 listopada 1900 r.^[7] Został pochowany na cmentarzu parafialnym w Jasienicy.

Benedykt Dybowski, we wspomnieniu pośmiertnym opublikowanym po śmierci Godlewskiego^[8], tak pisał o swym zmarłym przyjacielu:

Medal im. Wiktora Godlewskiego

W roku 1992 Roman Świerżewski, dyrektor Gminnego Ośrodka Kultury i Sportu w Bogutach-Piankach zainicjował powołanie kapituły medalu im. Wiktora Godlewskiego.

Przypisy