Wiktor Nechay

Wiktor Paweł Nechay de Felseis

porucznik
Data i miejsce urodzenia	25 stycznia 1895 Lwów
Data i miejsce śmierci	wiosna 1940 Kijów
Przebieg służby
Lata służby	1929-1940
Siły zbrojne	Wojsko Polskie
Formacja	I Korpus Polski
Jednostki	26 Pułk Piechoty
Stanowiska	dowódca plutonu
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa II wojna światowa kampania wrześniowa obrona Lwowa 1939
Odznaczenia

Wiktor Paweł Nechay de Felseis herbu własnego Nechay (ur. 25 stycznia 1895 we Lwowie^[1], zm. w 1940 w Kijowie) – polski geolog i geograf, pedagog, porucznik rezerwy piechoty Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej.

Życiorys

Młodość i wojsko

Urodził się 25 stycznia 1895 we Lwowie, w rodzinie Stanisławy z domu Michalewskiej i Ernesta – inżyniera i górnika żup solnych.

Na krótko przed wybuchem I wojny światowej ukończył szkołę średnią i miał początkowo zamiar rozpocząć studia, wstąpił jednak do Legionów Piłsudskiego i rozpoczął służbę wojskową w I Brygadzie. Po awansie został przydzielony do komendy w Wiedniu, a po zakończeniu wojny i odzyskaniu przez Polskę niepodległości pozostał w Wojsku Polskim aż do 1920. Został zweryfikowany w stopniu porucznika ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 w korpusie oficerów rezerwy piechoty.

W 1934 roku pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Lwów Miasto. Posiadał przydział w rezerwie do 26 pułku piechoty w Gródku Jagiellońskim^[2].

Kariera naukowa

Wtedy to rozpoczął studia na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, a po uzyskaniu stopnia doktora rozpoczął pracę jako asystent w Katedrze Geologii i Paleontologii na Politechnice Lwowskiej. Wydał dwie książki z tej dziedziny oraz opublikował szereg artykułów naukowych dotyczących dyluwizmu ziemi dobrzyńskiej i Śląska, jezior polodowcowych Polski oraz analizy ruchu lodowców. Jako naukowiec miał bardzo szeroki zakres zainteresowań.

W 1929 ożenił się z Teresą Sendzimirówną – siostrą znanego metalurga Tadeusza Sendzimira, którego imię nosiła huta w Krakowie.

Dyrektor Gimnazjum Polskiego w Bytomiu

Do 1932 mieszkał we Lwowie, wtedy to przeniósł się do (Beuthen) Bytomia, należącego wtedy do Rzeszy Niemieckiej. Objął tam stanowisko dyrektora I Polskiego Gimnazjum. W protokole odbiorczym budynku gimnazjum zachowała się następująca charakterystyka: Prof. Nechay de Felseis, pochodzący z Galicji, który nie zna należycie języka niemieckiego i nie wywarł także korzystnego wrażenia, ma zostać kierownikiem szkoły... Nechay reprezentuje nauki przyrodnicze i geografię. Okres jego pracy w Bytomiu to okres ciężkiej walki o polskość Śląska i młodzieży oddanej mu pod opiekę. W okresie pełnienia przez niego funkcji dyrektora w gimnazjum bytomskim zaszły istotne zmiany: zdołano pomyślnie przezwyciężyć trudności związane z początkowym okresem istnienia szkoły, znacznie powiększono liczbę uczniów i nauczycieli, wywalczono dla gimnazjum prawa publiczne, szkołę ukończyli pierwsi absolwenci. Na podstawie niemieckich materiałów archiwalnych można odnieść wrażenie, że dr Nechay nie zdobył sobie przychylności całego grona nauczycielskiego, a także niektórych przywódców ruchu polskiego na Górnym Śląsku. Dochodziło do nieporozumień. Cała ta sprawa interesowała żywo władze niemieckie, które żywiły w związku z tym nadzieje na upadek gimnazjum. Ostatecznie 16 stycznia 1936 Nechay został zmuszony do rezygnacji z bytomskiej placówki. Jego następcą został Florian Kozanecki. 31 stycznia 1936 Wiktor Nechay wyjechał do Katowic, gdzie objął stanowisko kustosza i kierownika działu przyrodniczego w Muzeum Śląskim.

II wojna światowa

W czasie kampanii wrześniowej 1939 pełnił służbę w Dowództwie Grupy Obrony Lwowa na stanowisku szefa Oddziału II^[3].

3 października został aresztowany przez NKWD i osadzony we lwowskim więzieniu Brygidki^[4], przyczyną była działalność w tajnej organizacji wojskowej, która miała za zadanie walkę z sowieckim okupantem oraz przerzuty niedobitków wojskowych do Rumunii i dalej, do organizującego się na Zachodzie Wojska Polskiego. Był przetrzymywany we lwowskim więzieniu na Zamarstynowie. Pod koniec kwietnia 1940 wraz z grupą współwięźniów został wywieziony do Kijowa i osadzony w więzieniu „Lubianka”. Prawdopodobnie ostatni raz widziano go 17 grudnia 1940, podobno zmarł w lazarecie więziennym. Jego nazwisko znalazło się na tzw. Ukraińskiej Liście Katyńskiej opublikowanej w 1994 (został wymieniony na liście wywózkowej 55/3-78 oznaczony numerem 2072 i podany pod nazwiskiem Niechaj)^[5][6][a]. Ofiary tej części zbrodni katyńskiej zostały pochowane na otwartym w 2012 Polskim Cmentarzu Wojennym w Kijowie-Bykowni.

Publikacje

• Jeziora polodowcowe w Polsce (1927)
• Uwagi o genezie jezior rynnowych i jeziorek dyluwjalnych ("oczek") (1927)
• Groty gipsowe w Krzywczu Górnem na Podolu (1932)
• Studia nad genezą jezior Dobrzyńskich (1932)
• Śląsk jako region geograficzny (1935)
• Niemiecka krytyka mapy z r. 1910 : [Kopft.]. (1935)
• Oddział Przyrodniczy Muzeum Śląskiego : powstanie i organizacja Oddziału (1936)
• Ilu polaków mieszka w Niemczech: według urzędowych statystyk III Rzeszy (1936)
• Państwowa Szkoła Górnicza w Katowicach (1937)
• Spostrzeżenia dotyczące dyluwium południowej części Śląska Górnego (1939)

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Niepodległości – 9 listopada 1931 roku „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”^[7]

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
• Marian Kamieński. „Rocznik Polskiego Towarzystwa. Geologicznego”, s. 157-169, Nr 19 z 1949. Polskie Towarzystwo Geologiczne. 
• Dokumenty obrony Lwowa 1939. Artur Leinwand (oprac.). Warszawa: Instytut Lwowski, 1997. ISBN 83-910659-0-1.
• Nechay Wiktor. z-ne.pl. [dostęp 2014-08-04].
• Wiktor Paweł Nechay (publikacje w bazie worldcat.org). worldcat.org. [dostęp 2014-08-04].
• Wiktor Paweł Nechay (publikacje w bazie google books). google.pl. [dostęp 2014-08-04].
• Maria Magdalena Blombergowa. Uczeni polscy rozstrzelani w Katyniu, Charkowie i Twerze. „Analecta”, s. 59, R. 9 Z. 2 (18) / 2000. 

Linki zewnętrzne

• Publikacje Wiktora Nechaya w katalogu komputerowym Biblioteki Narodowej
• Wiktor Nechay – publikacje w bibliotece Polona