Wiktor Pełka

Wiktor Pełka

Kapitan Wiktor Pełka (ok. 1965)
podporucznik rezerwy, pilot
Data i miejsce urodzenia	31 lipca 1913 Częstochowa
Data śmierci	26 marca 1996
Przebieg służby
Siły zbrojne	Wojsko Polskie
Formacja	Lotnictwo Wojska Polskiego Armia Krajowa
Jednostki	4 pułk lotniczy X Dywizjon Bombowy
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa kampania wrześniowa
Odznaczenia

Wiktor Pełka (ur. 31 lipca 1913 we Wręczycy, zm. 26 marca 1996) – polski pilot doświadczalny, podporucznik rezerwy.

Życiorys

Syn Aleksandra (leśnik) i Katarzyny z Przybylskich. W Kłobucku ukończył szkołę powszechną i rozpoczął naukę w Szkole Rzemieślniczo-Przemysłowej w Częstochowie. Po jej ukończeniu w 1930 roku uczył się w Państwowej Szkole Technicznej im. Marszałka Piłsudskiego w Wilnie, którą ukończył w 1935 roku. W 1932 roku w Wilnie zapoznał się z lataniem na szybowcu szkolnym Wrona. Poznał tam entuzjastów – pilotów: Włodzimierza Kureca i Tadeusza Górę. Przeszedł następnie przeszkolenie na szybowcu Czajka na szybowisku koło Starego Sącza, gdzie uzyskał kategorię C^[1].

W 1935 roku uzyskał przydział do pułku piechoty w Łucku. Zgłosił się tam jako ochotnik i dostał przydział do Szkoły Podchorążych Rezerwy Lotnictwa w Dęblinie. Tam pod okiem instruktorów Dormana i Tańskiego szkolił się kolejno na RWD-8, PWS-16, Potez XV, Potez XXV. Ukończył szkołę z 6. lokatą na 36 kończących. W 1937 r. pełnił służbę w 4 pułku lotniczym w Toruniu^[2].

Po ukończeniu SPL przebywał w Lublinie pracując w LWS (pod okiem inż. Jerzego Teisseyre’a i inż. Władysława Fiszdona). Po uzyskaniu uprawnień instruktorskich szkolił młodych adeptów w L.K.L. w Lublinie na Hanriocie H-28^[1]. W 1938 roku osiedlił się z powrotem na Śląsku, kończąc kurs PW Lotniczego w Katowicach^[3]. Interesował się akrobacją samolotową, którą uprawiał z zamiłowaniem na RWD-10. Brał udział w zawodach lotniczych – często z Władysławem Wojnarem – stryjem Jerzego Wojnara^[4]. W załodze z W. Weberem zwyciężył w V. Podlasko-Lubelskich Zawodach Zimowych^[5].

W końcu sierpnia 1939 roku został zmobilizowany i przydzielony do 2 pułku lotniczego w Krakowie. 15 września dowodzony przez niego klucz łącznikowy został przydzielony do X Dywizjonie Bombowym ppłk. Józefa Werakso^[6]. 17 września, podczas lotu na wyszukanie lądowiska jego RWD-8 został k. Buczacza zestrzelony przez wojska sowieckie i lądował przymusowo. Gdy lecący z nim ppor. Władysław Kramarz poszedł wyjaśnić powód zestrzelenia (nie wiedząc nic o wtargnięciu wojsk sowieckich), Wiktor Pełka naprawił prowizorycznie przewód paliwowy i zdołał wystartować, widząc internowanie swego obserwatora (ppor. Kramarz został w 1940 roku zamordowany w Katyniu)^[7]. On sam podczas okupacji pracował w komórce legalizacyjnej Armii Krajowej^[8].

Po II wojnie światowej starał się o przyjęcie do personelu PLL LOT i uzyskał skierowanie do 15 Szkolno-Treningowego Pułku w Radomiu. Tam przeszedł przeszkolenie na samolocie UT-2, a następnie w 7. eskadrze na Okęciu – na samolocie Li-2. Ukończył kurs z pilotami: Włodzimierzem Gedyminem, Jerzym Ziółkowskim, Zbyszkiem Bryckim, Florianem Kortusem. Miał świetne wyniki w lotach bez widoczności (obecnie IFR). Jako wyróżniający się pilot uzyskał nominację na kapitana statku powietrznego w 1947 roku^[3]. Wkrótce po tym został instruktorem, uzyskał też uprawnienia do oblotów samolotów po remontach. W jednym z takich lotów na samolocie Li-2 doszło do zatrzymania obu silników jednocześnie na wysokości ok. 600 m w locie nad okolicami Dworca Zachodniego w Warszawie. Dzięki mistrzostwu i zimnej krwi wylądował szczęśliwie na pasie 21 lotniska Okęcie^[9].

Wiktor Pełka w odrestaurowanym śmigłowcu BŻ-1 GIL w roku 1989

W 1948 roku uzyskał uprawnienia kapitańskie na nowo zakupiony przez LOT czterosilnikowy samolot francuski SE 161 Languedoc. Na tym, znanym z awaryjności, samolocie w 1948 roku wykonał awaryjne lądowanie w polu we Francji koło Reims, gdy po awarii jednego silnika niebawem umilkły dwa następne^[9]. Drugie takie słynne lądowanie z pasażerami miał na samolocie Viscount V-804, gdzie z powodu burzy śnieżnej (mroźna zima 1962/63) nad Warszawą wylądował na lotnisku wojskowym w Łęczycy.

Z Instytutu Lotnictwa otrzymał zlecenie na wykonywanie prób w locie jako pilot doświadczalny. Wykonał je z kpt. Włodzimierzem Gedyminem. 7 maja 1950 roku jako pilot motorowy i szybowcowy wykonał lot sprawdzający na motoszybowcu „Pegaz”, którego celem było wydanie opinii o przydatności płatowca do szkolenia pilotów kategorii C w pilotażu silnikowym metodą samodzielną^[10][11]. W czasie jednego z lotów na samolocie Zuch-1 podczas akrobacji w położeniu plecowym stwierdził, że lotki nie działają. Szybką półbeczką doprowadził do lotu normalnego i wykorzystując pozostałe stery szczęśliwie wylądował^[12].

Powierzono mu też próby w locie śmigłowca BŻ-1 GIL, wykonał na nim ok. 100 lotów^[13]. 14 września 1951 roku oficjalnie zaprezentował go w locie w obecności przedstawicieli władz cywilnych i wojskowych, 22 lipca 1952 roku dokonał kolejnej prezentacji podczas publicznego pokazu na lotnisku Okęcie^[14]. 8 października 1956 roku oblatał oblatał udoskonaloną wersję tego śmigłowca^[15]. Jesienią 1956 roku w był kapitanem pierwszego samolotu jaki wylądował w Budapeszcie z pomocą humanitarną dla rannych w czasie powstania węgierskiego^[16].

We wrześniu 1962 roku został skierowany do Wielkiej Brytanii na szkolenie w pilotażu samolotów Vickers Viscount, który ukończył w listopadzie^[17].

Miał uprawnienia na wszystkie typy statków powietrznych tak do lotu jak i prób w locie (po nim takie uprawnienia mieli jedynie inż. inż. Andrzej Abłamowicz i Ludwik Natkaniec). W PLL LOT latał do grudnia 1973 roku – do czasu przejścia na emeryturę, wylatał 6 000 000 kilometrów, spędził w powietrzu 22 000 godzin^[18]. Po przejściu na emeryturę pracował w Zakładzie Usług Agrolotniczych i wykonywał loty w Egipcie i w Sudanie^[16].

Odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Srebrnym Krzyżem Zasługi, Odznaką Zasłużonego Pracownika PLL LOT.

Należał do Klubu Seniorów Lotnictwa, był obecny w 1989 roku przy przekazaniu odrestaurowanego śmigłowca BŻ-1 GIL do Muzeum Lotnictwa w Krakowie. Zmarł 26 marca 1996 roku w 83. roku życia. Jest pochowany w grobie rodzinnym na cmentarzu parafialnym w Wilanowie^[19].

Życie prywatne

Zawarł związek małżeński z Matyldą Barbarą z domu Teper^[8]. Mieli dwóch synów: Marka i Roberta^[16].

Przypisy

Bibliografia

• Biografia na samoloty.pl
• Jerzy Jędrzejewski: Polscy piloci doświadczalni. Warszawa: Wydawnictwa Naukowe Instytutu Lotnictwa, 2014. ISBN 978-83-63539-05-4. OCLC 883576680.
• Rafał Chyliński: Moja pasja lotnictwo. Życie i działalność Tadeusza Chylińskiego dla Polskiego Lotnictwa w świetle dokumentów. T. 1. Warszawa: Agencja Wydawnicza „Cinderella Books” Andrzej Zasieczny, 2017. ISBN 978-83-7339-166-6. OCLC 1003657231.
• Rafał Chyliński: Moja pasja lotnictwo. Życie i działalność Tadeusza Chylińskiego dla Polskiego Lotnictwa w świetle dokumentów. T. 2. Warszawa: Agencja Wydawnicza „Cinderella Books” Andrzej Zasieczny, 2017. ISBN 978-83-7339-167-3. OCLC 993814230.
• Rafał Chyliński: Motoszybowiec Pegaz i jego Konstruktor Tadeusz Chyliński. Warszawa: Agencja Wydawnicza „Cinderella Books” Andrzej Zasieczny, 2016. ISBN 978-83-7339-150-5. OCLC 946341829.
• Andrzej Glass, Tomasz Murawski: Polskie szybowce 1945-2011. Problemy rozwoju. Bielsko-Biała: Wydawnictwo SCG, 2012. ISBN 978-83-932826-0-9. OCLC 804836344.
• Marian Krzyżan: Samoloty w muzeach polskich. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1983. ISBN 83-206-0432-X. OCLC 751284219. (pol.).
• Mieczysław Mikulski, Andrzej Glass: Polski transport lotniczy 1918-1978. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1980. OCLC 491063540.
• Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w Wojnie Obronnej 1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1991. ISBN 83-206-0795-7. OCLC 830072566.
• Witold Wiśniowski (red.), Tu byli, tu pracowali ... 100 twarzy Instytutu Lotnictwa, Warszawa: Wydawnictwa Naukowe Instytutu Lotnictwa, 2016, ISBN 978-83-63539-22-1, OCLC 968511373 .
• B. Solak. Podlasko-Lubelskie Zawody Zimowe. „Skrzydlata Polska”. 3/1938, marzec 1938. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783. 
• Zwycięzcy zawodów ogranizowanych przez aerokluby regionalne. „Skrzydlata Polska”. 11/1938, listopad 1938. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.