Wiktor Pniewski

Wiktor Pniewski

Wiktor Pniewski, ppor. pilot 1920
pułkownik pilot
Data i miejsce urodzenia	5 grudnia 1891 Kłecko
Data i miejsce śmierci	13 sierpnia 1974 Koźmin
Przebieg służby
Lata służby	1911–1952
Siły zbrojne	Armia Cesarstwa Niemieckiego Armia Wielkopolska Wojsko Polskie Polskie Siły Zbrojne
Formacja	Luftstreitkräfte Lotnictwo Wojska Polskiego Armée de l’air RAF Siły Powietrzne RP
Jednostki	niemieckie: 9 pułk huzarów, 4 baon lotniczy, Szkoła Lotnicza; 1 wielkopolska eskadra lotnicza, Stacja Lotnicza Ławica, Zapasowy Dyon Lotniczy Centralna Składnica Lotnicza 3 pułk lotniczy 6 pułk lotniczy Kierownictwo Zaopatrzenia Lotnictwa Obóz Żołnierski PSP, 7 pułk lotnictwa bombowego, Państwowy Instytut Hydrologiczno-Meteorologiczny
Stanowiska	huzar, pomocnik mechanika lotniczego, pilot, komendant Stacji Lotniczej, dowódca 1 Wielkopolskiej Eskadry Lotniczej, dowódca Stacji Lotniczej Ławica, dowódca Zapasowego Dyonu Lotnictwa, z-ca dowódcy Centralnej Składnicy Lotniczej, oficer taktyczny pułku kwatermistrz pułku dowódca dywizjonu komendant bazy pułku komendant centrum wyszkolenia Lotnictwa zastępca kierownika KZL dowódca eskadry oficerskiej komendant obozu dowódca pułku lotniczego szef Wydziału w Państwowym Instytucie Hydrologiczno-Meteorologicznym
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa, powstanie wielkopolskie, bitwa o Lwów, wojna polsko-bolszewicka, II wojna światowa
Późniejsza praca	pracownik Państwowego Instytutu Hydrologiczno-Meteorologicznego
Odznaczenia

Wiktor Pniewski (ur. 5 grudnia 1891 w Kłecku, zm. 13 sierpnia 1974 w Koźminie^[1]) – pułkownik pilot Wojska Polskiego, uczestnik powstania wielkopolskiego, organizator lotnictwa powstańczego na terenie Wielkopolski, żołnierz Polski Sił Zbrojnych na Zachodzie, uczestnik walk we Francji i Wielkiej Brytanii okresu II wojny światowej. Kawaler Orderu Virtuti Militari.

Życiorys

Syn urzędnika pocztowego Stanisława i Anny. Uczył się w Poznaniu. Od 1906 w czasie nauki w Szkole Handlowej, należał do koła Towarzystwa Tomasza Zana. Od 1910 pracował w Poznaniu jako drogerzysta. Powołany został do odbycia służby wojskowej w armii niemieckiej w październiku 1911 w 9 Pułku Huzarów w Strasburgu. Zdobył kwalifikacje lotnika obserwatora. Przeniesiono go do 4 Baonu Lotniczego, jako pomocnika mechanika w grudniu 1913.

I wojna światowa

Brał udział w walkach w I wojnie światowej. W okresie od października 1916 do 1 czerwca 1917 szkolił się w Szkole Lotniczej w Koszalinie, którą ukończył w stopniu sierżanta z tytułem pilota. Skierowany na front zachodni. W sierpniu 1918 kontuzjowany. Po wyleczeniu ran, w październiku 1918 skierowany do Stacji Lotniczej na Ławicy. Od listopada 1918 był członkiem POW i organizował komórkę w swojej jednostce. Do działalności konspiracyjnej razem z kolegą sierż. pilotem Józefem Mańczakiem wciągnął 5 pilotów, 2 obserwatorów i 32 mechaników lotniczych^[2]. W czasie rozpoczętej rewolucji w Niemczech został wybrany do Rady Robotniczej i Żołnierskiej.

II Rzeczpospolita

Od końca grudnia 1918 uczestniczył w walkach w powstaniu wielkopolskim. 4 stycznia 1919 brał udział w bitwie o Ławicę, zakończonej opanowaniem lotniska 5 i 6 stycznia. Powstańcy przejęli ponad 100 samolotów, ok. 300 balonów obserwacyjnych i zeppelinów, zapas bomb lotniczych, 20 ckm, amunicję do ckm, kilkadziesiąt silników lotniczych i inny sprzęt lotniczy^[3]. Później oszacowano zdobyte uzbrojenie i sprzęt na 160–200 mln marek niemieckich. Niektórzy historycy uważają, iż był to największej wartości łup wojenny w dziejach Polski, większy nawet niż ten zdobyty w bitwach pod Grunwaldem i pod Wiedniem^[4]. Wcześniej nie dopuścili do wywozu samolotów i innego sprzętu lotniczego do Frankfurtu n. Odrą. Został pierwszym komendantem Stacji Lotniczej na Ławicy. W skład Stacji weszły 4 kompanie: 1 kompania lotnicza, 2 kompania warsztatowa, 3 kompania wartownicza, 4 kompania rekrucka^[2]. Już 7 stycznia brał udział razem z kolegami w demonstracyjnych lotach nad Poznaniem, na 6 samolotach wywiadowczych LVG C.V Ludność Poznania z entuzjazmem wyległa na ulicę miasta i wiwatowała na cześć polskich lotników z armii powstańczej^[2].

9 stycznia 1919 powstańcy wielkopolscy pod dowództwem Pniewskiego mieli rzekomo dokonać nalotu odwetowego z lotniska Ławica na lotnisko wojskowe w prawobrzeżnej części Frankfurtu nad Odrą (tak wg książki Kazimierza Sławińskiego Ławica – poznańskie lotnisko z 1975 r. oraz publikacji powołujących się na tę książkę). Informacji tych nigdy nie potwierdziły ani Centralne Archiwum Wojskowe ani Instytut Pamięci Narodowej. Mit o rzekomym nalocie zdementowały już Muzeum Powstania Wielkopolskiego w Poznaniu i Towarzystwo Historyczne we Frankfurcie nad Odrą. Według najnowszych ustaleń naukowych, m.in. dra Mariusza Niestrawskiego (autora książki Polskie wojska lotnicze w okresie walk o granice Państwa Polskiego (1918–1921) z 2017 r.) i dra Marka Rezlera (współautora Encyklopedii powstania wielkopolskiego z 2018 r.) jest to jedynie legenda i do rzekomego nalotu nigdy nie doszło. Pniewski faktycznie był jednym ze zdobywców lotniska wojskowego Ławica pod Poznaniem i groził Niemcom nalotem odwetowym na Frankfurt nad Odrą, jednak wbrew słowom Sławińskiego, groźby nalotu odwetowego nigdy nie spełniono, w żadnym z zachowanych polskich czy niemieckich raportów wojskowych z 1919 r. nie ma ani jednej wzmianki o rzekomym nalocie na lotnisko wojskowe we Frankfurcie nad Odrą, a także żadna polska czy niemiecka gazeta sprzed 1975 r. nie wspominała o takim zdarzeniu. W PRL-owskich źródłach pisano o rzekomym wzięciu sześciu 25-kilowych bomb (czyli razem 150 kg), mimo że udźwig samolotów LVG C.V wynosi połowę mniej^[5][6][7].

Na przełomie stycznia i lutego formował 1 lotniczą eskadrę wielkopolską (zwana też 1 Wielkopolską eskadrą polną), a 15 lutego objął jej dowództwo. Wspierał z powietrza w marcu 1920 Armię Wielkopolską walczącą pod Lwowem^[8][9].

7 czerwca wrócił z eskadrą do Poznania. Od 16 czerwca z eskadrą walczył na Froncie Wielkopolskim, działając z lotniska Wojnowice pod Bukiem. Skierowany z eskadrą 6 września 1919 na Front Litewsko-Białoruski^[8]. W styczniu 1920 powrócił z frontu do Poznania i objął dowództwo Stacji Lotniczej Ławica. W lutym sformował Zapasowy Dyon Lotniczy, obejmując jego dowództwo. Awansowany do stopnia kapitana 1 czerwca 1920. W działaniach wojennych 1920 dowodził Dyonem Zapasowym. Za czyny na polach walk w wojnie polsko-bolszewickiej odznaczony Orderem Virtuti Militari V klasy.

6 marca 1922 wyznaczony na zastępcę dowódcy Centralnej Składnicy Lotniczej w Warszawie. Od lutego do czerwca 1925 był słuchaczem Kursu doskonalącego dla oficerów sztabowych w Rembertowie i kursu kwatermistrzowskiego przy Wyższej Szkole Wojennej^[10].

W 1925 został przeniesiony do 3 pułku lotniczego w Poznaniu na stanowisko oficera taktycznego pułku. 12 kwietnia 1927 został mianowany majorem ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1927 i 5. lokatą w korpusie oficerów lotnictwa^[11]. 26 marca 1931 został przesunięty ze stanowiska kwatermistrza pułku na stanowisko dowódcy dywizjonu^[12][13]. W 1932 został przeniesiony do 6 pułku lotniczego we Lwowie na stanowisko komendanta Bazy. W 1935 został komendantem Centrum Wyszkolenia Lotnictwa nr 1 w Dęblinie. 27 czerwca 1935 roku mianowany podpułkownikiem ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1935 i 4. lokatą w korpusie oficerów aeronautycznych^[14]. W 1936 przeniesiony do Kierownictwa Zaopatrzenia Lotnictwa w Warszawie na stanowisko zastępcy kierownika do spraw zaopatrzenia^[15]. W 1937, po utworzeniu korpusu oficerów lotnictwa, został zaliczony do grupy technicznej^[16].

II wojna światowa

W czasie kampanii wrześniowej 1939 przez Rumunię dotarł do Francji, gdzie dowodził Eskadrą Oficerską. W czerwcu 1940 organizował ewakuację do Wielkiej Brytanii. Wstąpił do RAF, otrzymał numer służbowy P-0588^[17]. Został tam mianowany komendantem Obozu Żołnierskiego Polskich Sił Powietrznych w RAF Dunholme Lodge(ang.), 1940–1947).

Lata powojenne

W 1947 wrócił do Polski i został zweryfikowany w stopniu pułkownika. Po powrocie do kraju był m.in. dowódcą 7 pułku lotnictwa bombowego, szefem Wydziału Wojskowego w Państwowym Instytucie Hydrologiczno-Meteorologicznym. Na emeryturę przeszedł 18 sierpnia 1952. Od 1952 do 1968 był cywilnym pracownikiem tego instytutu^[18]. Był członkiem Klubu Seniorów Lotnictwa przy Aeroklubie PRL. Zmarł 13 sierpnia 1974 w Koźminie. Spoczywa na cmentarzu parafii św. Jana Chrzciciela w Rozdrażewie^[1].

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 1136^[19]
• Krzyż Niepodległości (20 lipca 1932)^[20]
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski^[21]
• Złoty Krzyż Zasługi (10 listopada 1928)^[22]
• Wielkopolski Krzyż Powstańczy (24 stycznia 1958)^[23]
• Krzyż Oficerski Orderu Korony Rumunii (Rumunia, 7 września 1923)^[24]

Upamiętnienie

5 września 2009 w Kłecku odsłonięto obelisk poświęcony pamięci płk. Wiktora Pniewskiego. W kwietniu 2019 imię płk. pil. Wiktora Pniewskiego otrzymała 33 Baza Lotnictwa Transportowego^[25].

Przypisy

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Wiktor Pniewski, Powstanie Lotnictwa Wielkopolskiego. Zajęcie Ławicy, [w: Księga pamiątkowa 3-go Pułku Lotniczego 1918–1928], Poznań 1928, s. 35.
• Marian Romeyko: Przed i po maju. Warszawa: MON, 1967, s. 66.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2004, s. 234–236.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
• Krzysztof Mroczkowski: Pierwsze orły w powietrzu. Warszawa: Rzeczpospolita z 1.12.2010 – zeszyt nr 7, 2010, s. 4–7.
• Tadeusz Jerzy Krzystek, [Anna Krzystek]: Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii w latach 1940–1947 łącznie z Pomocniczą Lotniczą Służbą Kobiet (PLSK-WAAF). Sandomierz: Stratus, 2012. ISBN 978-83-61421-59-7. OCLC 276981965.
• Radosław Nawrot: Pierwszy nalot Polaków. Warszawa: Ale historia z 11.02.2013 – zeszyt nr 6, 2013, s. 6–7.
• Piotr Bojarski: 97 rocznica powstania wielkopolskieg. Kolebka wielkopolskiego lotnictwa. Warszawa: Agora. dodatek do GW, 2015, s. 5–7.
• Józef Zieliński: Dowódcy pułków lotnictwa polskiego 1921–2012. Warszawa: Bellona, 2015. ISBN 978-83-11-13990-9. OCLC 924867180.
• Dawid Jung: Dom Wiktora Pniewskiego w Kłecku, [w:] 13 pomysłów na Gniezno i okolice. Przewodnik tematyczny dla turystów (red. nauk. prof. Armin Mikos von Rohrscheidt), Gniezno 2016.
• Mariusz Niestrawski: Polskie wojska lotnicze w okresie walk o granice państwa polskiego (1918–1921). T. I: Początki, organizacja, personel i sprzęt. Oświęcim: Napoleon V, 2017. ISBN 978-83-65746-74-0. OCLC 995372299.
• Lista odznaczonych Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym. Wielkopolskie Towarzystwo Genealogiczne „Gniazdo”. [dostęp 2020-03-18].

Linki zewnętrzne

• płk Wiktor Pniewski 1891–1974