Wiktor Szandorowski
![]() Wiktor Szandorowski por. obs. 1919 | |
![]() | |
Data i miejsce urodzenia | 25 listopada 1892 |
---|---|
Data i miejsce śmierci | 28 grudnia 1948 |
Przebieg służby | |
Lata służby | 1915–1945 |
Siły zbrojne | |
Formacja | |
Jednostki | 1 lejbgwardyjski moździerzowy dywizjon artylerii, |
Stanowiska | komendant OSOL, |
Główne wojny i bitwy | I wojna światowa |
Odznaczenia | |
![]() ![]() ![]() |
![]() Zwycięska sztafeta WKW Warszawa z MP 1923: Leonard Seweryński, Władysław Kuncewicz, Wiktor Szandorowski, Kazimierz Dobrowolski | |||||||
Dyscypliny | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Dorobek medalowy | |||||||
|
Wiktor Szandorowski, ps. „Adam Szpak” (ur. 25 listopada 1892 w Horodni, zm. 28 grudnia 1948 w Bad Rehburg[1]) – podpułkownik obserwator pilot lotnictwa Wojska Polskiego. Żołnierz armii carskiej podczas I wojny światowej, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, komendant Oficerskiej Szkoły Obserwatorów Lotniczych, uczestnik powstania warszawskiego, pułkownik Armii Krajowej.
Życiorys
Młodość i I wojna światowa
Syn Sergiusza i Elżbiety Dela Vos[2]. W 1910 roku ukończył gimnazjum w Homlu i rozpoczął studia na Wydziale Fizyczno-Matematycznym Uniwersytetu w Petersburgu, które ukończył w 1914 roku. Po wybuchu I wojny światowej powołany do odbycia służby w armii carskiej. Został skierowany do Konstantynowskiej Szkoły Artylerii, którą ukończył w lipcu 1915 roku i skierowano go do służby w 1. lejbgwardyjskim moździerzowym dywizjonie artylerii. Walczył w tej jednostce na froncie do grudnia 1916 roku, kiedy został przeniesiony do 1. gwardyjskiej eskadry lotniczej. 1 października 1917 roku otrzymał skierowanie na kurs obserwatorów do szkoły lotniczej w Eupatorii[1].
Służba w Wojsku Polskim
Po zakończeniu I wojny światowej przedostał się do Polski i 18 grudnia 1918 roku wstąpił do odrodzonego Wojska Polskiego. Dostał przydział do 1. lotniczego batalionu uzupełnień, równocześnie brał udział w kursach lotniczych zorganizowanych na Politechnice Warszawskiej. W marcu 1919 roku został przydzielony do 8. eskadry wywiadowczej i w jej składzie wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej[3]. Na początku maja, w załodze z pil. Kazimierzem Jesionowskim, wykonał pierwszy lot bojowy 8. eskadry wywiadowczej. Otrzymali zadanie przeprowadzenia rozpoznania i zatopienia uzbrojonej bolszewickiej jednostki rzecznej na Pinie. Lotnicy przeprowadzili rozpoznanie, nie zdołali jednak zbombardować statku[4][5][a].
W czerwcu 1919 roku mianowano go komendantem nowo utworzonej Oficerskiej Szkoły Obserwatorów Lotniczych (OSOL)[7]. Pod jego kierownictwem wykształcono, podczas trzech kursów, 71 obserwatorów, którzy stali się znacznym uzupełnieniem dla jednostek polskiego lotnictwa[8]. Trudna sytuacja na froncie zawiesiła normalne funkcjonowanie Szkoły. Uczniowie i kadra instruktorska zostali przydzieleni do 4. eskadry wywiadowczej, Szandorowski wszedł w skład oddziału lotniczego wykonującego loty na rzecz sztabu 5. Armii[9][b].
Po zakończeniu działań wojennych pozostał na stanowisku komendanta OSOL do lata 1921 roku, następnie został przeniesiony do 1. pułku lotniczego[1]. Awansowany na stopień majora w korpusie oficerów aeronautycznych ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku[11]. W 1923 roku był kierownikiem referatu w Departamencie IV Żeglugi Powietrznej Ministerstwa Spraw Wojskowych, pozostając oficerem nadetatowym 1. pułku lotniczego[12].
1 kwietnia 1924 roku przydzielony do Centralnych Zakładów Lotniczych na stanowisko kierownika działu prób[13][14]. Awansowany na stopień podpułkownika w korpusie oficerów aeronautycznych ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1927 roku[15]. W 1928 roku ukończył kurs pilotażu i służył jako oficer Instytutu Badań Technicznych Lotnictwa[16]. W kwietniu 1929 roku objął stanowisko dyrektora nauk w Centrum Wyszkolenia Oficerów Lotnictwa (CWOL)[17]. W 1932 roku był drugim oficerem CWOL[18]. W marcu 1933 roku został przeniesiony do dyspozycji szefa Departamentu Aeronautyki MSWojsk.[19]. W czerwcu 1935 roku został przeniesiony do Departamentu Dowodzenia Ogólnego MSWojsk. na stanowisko szefa wydziału[20]. Ukończył kurs oficerów sztabowych w Wyższej Szkole Wojennej. W 1938 roku otrzymał mianowanie na dowódcę Obrony Przeciwlotniczej Dowództwa Okręgu Korpusu Nr VII w Toruniu i pełnił tę funkcję do momentu wybuchu II wojny światowej[21].
II wojna światowa i lata powojenne
Podczas okupacji niemieckiej działał w Armii Krajowej, został awansowany do stopnia pułkownika. W latach 1939–1944 służył w Okręgu Łódzkim AK, wziął udział w powstaniu warszawskim. Służył jako oficer dyspozycyjny w sztabie Obwodu Śródmieście AK. Po zakończeniu powstania trafił do niemieckiej niewoli (numer jeniecki 1168), przebywał w Stalagu XI B Fallingbostel. Z niewoli uwolniły go w Lubece oddziały armii brytyjskiej[2].
Po zakończeniu działań wojennych pozostał w zachodniej strefie okupacyjnej. Lata okupacji i pobyt w niewoli nadszarpnęły jego zdrowie. Został skierowany na leczenie sanatoryjne, które nie poprawiło jego stanu zdrowia. Zmarł 28 grudnia 1948 roku w Bad Rehburg i spoczął na miejscowym cmentarzu[1].
Działalność sportowa
2 września 1923 roku w Krakowie, podczas mistrzostw Polski w pływaniu, reprezentując WKW Warszawa zdobył złoty medal w sztafecie 4 x 45,2 m (wraz z nim w ekipie WKW płynęli por. Kazimierz Dobrowolski, por. Władysław Kuncewicz, por. inż. Leonard Seweryński)[22]. W sierpniu 1928 roku, w załodze z mjr pil. Wacławem Makowskim, wziął udział w II Locie Małej Ententy i Polski wokół Bałkanów (lot długości 3112 km)[23]. Byli uważany za faworytów zawodów, jednak awaria systemu chłodzenia silnika ich Lublina R.VIII spowodowała dużą stratę czasową. Uniemożliwiło im to zajęcie punktowanego miejsca[24].
Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 32-1-22)[25].
Ordery i odznaczenia
- Złoty Krzyż Zasługi (10 listopada 1928)[26]
- Polowa Odznaka Obserwatora nr 4 (11 listopada 1928)[27][28]
- Krzyż Oficerski Orderu Białego Lwa (Czechosłowacja, przed 1928)
- czechosłowacka Odznaka Obserwatora (1929)[29]
- rumuńska Odznaka Pilota (1929)[30]
Uwagi
- ↑ Krzysztof Tarkowski w swej książce podaje, że do ataku na statek doszło[6].
- ↑ Ppłk pil. Ernest Cieślewski, kontroler Wojsk Lotniczych, fakt nieprzydzielenia Szandorowskiemu dowództwa nad 4. eskadrą wywiadowczą podawał jako przykład złej polityki personalnej w okresie wojny polsko-bolszewickiej[10].
Przypisy
- ↑ a b c d Skrzydlata Polska 1967 ↓, s. 18.
- ↑ a b Powstańcze biogramy ↓.
- ↑ Romeyko 1933 ↓, s. 169.
- ↑ Mordawski 2009 ↓, s. 153.
- ↑ Niestrawski t. II 2017 ↓, s. 87.
- ↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 28.
- ↑ Romeyko 1933 ↓, s. 101.
- ↑ Bartel i in. 1978 ↓, s. 36.
- ↑ Niestrawski t. II 2017 ↓, s. 242.
- ↑ Niestrawski t. II 2017 ↓, s. 250.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 943.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 19, 927.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 43 z 30 kwietnia 1924 roku, s. 250.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 848, 860, 862.
- ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 546.
- ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 540.
- ↑ Celarek 2000 ↓, s. 93,217.
- ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 227, 818.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 5 z 11 kwietnia 1933 roku, s. 85.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 1 czerwca 1935 roku, s. 56.
- ↑ Mariusz Niestrawski: Szandorowski Wiktor. infolotnicze.pl. [dostęp 2020-04-19]. (pol.).
- ↑ Zawody pływackie o mistrzostwo Polski. „Stadjon”. Nr 19 (23), s. 13, 5 września 1923.
- ↑ Majewski 2009 ↓, s. 141.
- ↑ Majewski 2006 ↓, s. 34.
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: HABDANK-WOJEWÓDZCY, SZANDOROWSCY, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2020-04-07] .
- ↑ M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 634 „w uznaniu zasług, położonych na polu pracy w poszczególnych działach wojskowości”.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 15 z 11 listopada 1928 roku, s. 437 „za loty bojowe nad nieprzyjacielem w czasie wojny 1918–1920”.
- ↑ Niestrawski t. I 2017 ↓, s. 261.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. Nr 19 z 12 grudnia 1929 r., s. 367.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. Nr 19 z 12 grudnia 1929 r., s. 368.
Bibliografia
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2019-02-09].
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
- Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
- Marian Romeyko: Ku czci poległych lotników: księga pamiątkowa. Marian Romeyko (red.). Warszawa: Wydawnictwo Komitetu Budowy Pomnika ku czci Poległych Lotników, 1933. OCLC 830230270.
- Wiktor Szandorowski (1982–1948). „Skrzydlata Polska”. 44/1967, s. 18, 29 października 1967. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.
- Ryszard Bartel, Jan Chojnacki, Tadeusz Królikiewicz, Adam Kurowski: Z historii polskiego lotnictwa wojskowego 1918–1939. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978. OCLC 461749319.
- Krzysztof A. Tarkowski: Lotnictwo polskie w wojnie z Rosją Sowiecką: 1919–1920. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1991. ISBN 83-206-0985-2. OCLC 69498511.
- Jan Celek: Skrzydlata szkoła: Dęblińska Szkoła Lotnicza w latach 1925–1939 i wojenne losy jej wychowanków. Poznań: Redakcja Czasopism Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej, 2000. ISBN 83-909008-3-1. OCLC 1051271515.
- Mariusz Wojciech Majewski: Samoloty i zakłady lotnicze II Rzeczypospolitej. Warszawa: Wydawnictwo ZP, 2006. ISBN 83-922944-5-9. OCLC 750119311.
- Mariusz Wojciech Majewski: Przemysł lotniczy w Lublinie 1919–1939. Piekary Śląskie ; Warszawa: Wydawnictwo ZP, 2009. ISBN 978-83-61529-31-6. OCLC 559814737.
- Hubert Mordawski: Polskie lotnictwo wojskowe 1918–1920: narodziny i walka. Poznań ; Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie Oddział Publicat, 2009. ISBN 978-83-245-8844-2. OCLC 750811729.
- Mariusz Niestrawski: Polskie wojska lotnicze w okresie walk o granice państwa polskiego (1918–1921). T. I: Początki, organizacja, personel i sprzęt. Oświęcim: Napoleon V, 2017. ISBN 978-83-65746-74-0. OCLC 995372299.
- Mariusz Niestrawski: Polskie wojska lotnicze w okresie walk o granice państwa polskiego (1918–1921). T. II: Walka i demobilizacja. Oświęcim: Napoleon V, 2017. ISBN 978-83-65746-74-0. OCLC 995372299.
- Wiktor Szandorowski. bohaterowie1939.pl. [dostęp 2018-08-25].
- Wiktor Szandorowski. Powstańcze biogramy. [dostęp 2018-08-25].
Media użyte na tej stronie
Roundel of the Polish Air Force (1921–1993).
Roundel of the Polish Air Force (1921–1993).
Naramiennik pułkownika lotnictwa
Sztafeta drużyny WKW Warszawa 4x45,2 m z MP 1923: Leonard Seweryński, Władysław Kuncewicz, Wiktor Szandorowski, Kazimierz Dobrowolski.
Imperial Russian Aviation Roundel during the World War I
Wiktor Szandorowski por. obs., komendant Oficerskiej Szkoły Obserwatorów Lotniczych w Warszawie
Baretka:
- Order Białego Lwa IV Klasy – Republika Czeska (od 1994);
- Order Białego Lwa IV Klasy – Czeska i Słowacka Republika Federalna (1990-1992);
- Order Białego Lwa IV Klasy – Czechosłowacja (1922-1961).