Wiktor Woroszylski

Wiktor Woroszylski

Data i miejsce urodzenia	8 czerwca 1927 Grodno
Data i miejsce śmierci	13 września 1996 Warszawa
Narodowość	polska
Język	polski
Alma Mater	Uniwersytet Łódzki
Dziedzina sztuki	proza, poezja
Odznaczenia
Nagrody
Nagroda Fundacji im. Kościelskich: 1965

Wizerunek Wiktora Woroszylskiego w tle

Grób Wiktora Woroszylskiego i jego żony Janiny na Powązkach, Warszawa 2008

Wiktor Woroszylski (ur. 8 czerwca 1927 w Grodnie, zm. 13 września 1996 w Warszawie) – polski poeta, prozaik, tłumacz i recenzent filmowy.

Życiorys

Syn Grzegorza i Barbary z domu Grodzieńczyk. Urodzony w zasymilowanej rodzinie żydowskiej (ojciec Grzegorz Woroszylski był lekarzem prowadzącym praktykę przy ul. Rydza-Śmigłego 8 w Grodnie^[1]). Po 1941 roku przesiedlony przez Niemców do getta w Grodnie, skąd wraz z rodziną się wydostał i ukrywał w Łosośnie na przedmieściach Grodna^[2][1], pracując na fałszywych dokumentach w warsztacie stolarskim. W 1945 został repatriowany z Grodna do Łodzi, w której rozpoczął studia^[3]. Początkowo studiował medycynę na Uniwersytecie Łódzkim^[3], a od 1946 roku polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim^[4]. Zapisał się do PPR, potem był członkiem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej^[5]. Zaczynał jako autor poezji publicystyczno-agitacyjnej, będąc czołową postacią tzw. pryszczatych. W 1947 r. przeniósł się do Warszawy. Od końca 1948 do 1951 mieszkał w Szczecinie, gdzie w 1949 roku urodził się jego pierwszy syn – Feliks. W 1950, z okazji święta 22 lipca, za poemat o Karolu Świerczewskim otrzymał Nagrodę Państwową III. stopnia^[6]. W latach 1952-1956 studiował w Instytucie Literatury im. Maksyma Gorkiego w Moskwie, gdzie uzyskał doktorat z rusycystyki^[3][7]. Po 1955 zaczął pisać lirykę refleksyjną, opowiadania, szkice, utwory dla dzieci i młodzieży oraz zajął się przekładami literackimi z języka rosyjskiego. Odznaczony m.in. Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1955)^[8] i Medalem 10-lecia Polski Ludowej (1955)^[9].

Redaktor m.in. czasopism „Głos Ludu”, „Po prostu”, „Nowa Kultura”, a po 1977 roku czasopisma „Zapis” wydawanego w drugim obiegu. Tłumacz utworów i listów Zoszczenki, Majakowskiego, Sołżenicyna, Brodskiego, Awierincewa.

Zerwał z komunizmem po stłumieniu rewolucji węgierskiej 1956, którą obserwował na własne oczy, przebywając wówczas w Budapeszcie. Przeżycia i przemyślenia z 1956 roku umieścił w "Dzienniku węgierskim”, którego z powodu cenzury nie mógł w całości wydrukować w Polsce, dlatego opublikowano go w Paryżu^[3]. W 1957 roku usunięty ze stanowiska redaktora naczelnego pisma Nowa Kultura na osobiste polecenie Władysława Gomułki^[7]. Woroszylski w 1964 roku sprzeciwił się władzom PRL, które zażądały potępienia autorów "listu trzydziestu czterech”, w którym krytykowano komunistyczną cenzurę^[3]. W 1965 roku odmówił potępienia listu biskupów polskich do biskupów niemieckich^[3]. W 1967 roku wyrzucony z PZPR za podpisanie protestu przeciwko usunięciu z niej Leszka Kołakowskiego^[4]. W grudniu 1974 sygnatariusz listu 15 ws. zapewnienia Polakom w ZSRR dostępu do polskiej nauki i kultury^[4]. W styczniu 1976 roku podpisał list protestacyjny do Komisji Nadzwyczajnej Sejmu PRL przeciwko zmianom w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej^[10]. W latach 70. związany z opozycją demokratyczną, współpracownik Komitetu Obrony Robotników i Komitetu Samoobrony Społecznej „KOR”^[5]. Od lat 70. objęty zakazem druku przez cenzurę^[7]. Od lutego 1978 członek i następnie wykładowca Towarzystwa Kursów Naukowych. W latach 1977-1979 wykładowca historii literatury rosyjskiej na Uniwersytecie Latającym^[4]. 23 sierpnia 1980 roku dołączył do apelu 64 uczonych, pisarzy i publicystów do władz komunistycznych o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami^[11]. Internowany po wprowadzeniu stanu wojennego i osadzony w więzieniu na Białołęce, a następnie w obozach w Jaworzu i Darłówku^[3]. W 1983 po zamordowaniu Grzegorza Przemyka autor listu otwartego z protestem do wicepremiera Mieczysława Rakowskiego^[4].

Pochowany na cmentarzu Powązki Wojskowe w Warszawie (kwatera G-14-6)^[12].

Twórczość

Proza

• 1956 Dziennik węgierski
• 1958 Okrutna gwiazda (opowiadania)
• 1960 I ty zostaniesz Indianinem (na podstawie powieści nakręcono film fabularny)
• 1962 Cyryl, gdzie jesteś? (powieść dla młodzieży)
• 1963 Sny pod śniegiem. Opowieść o życiu Sałtykowa-Szczedrina (opowieść biograficzna)
• 1965 Podmuch malowanego wiatru (powieść dla młodzieży)
• 1973 Mniejszy szuka Dużego (na podstawie powieści nakręcono film fabularny)
• 1973 Życie Sergiusza Jesienina (współautor: Elwira Watała)
• 1977 Literatura (powieść)
• 1983 Don Kichot
• 1983 Kto zabił Puszkina? (biografia)
• 2022 Historie i inne opowiadania (opowiadania, wznowienie wydania z 1987 r.)

Poezja

• 1949 Czuwającym w noc noworoczną
• 1949 Śmierci nie ma
• 1955 Z rozmów
• Poemat Świt nad Nową Hutą^[13]
• 1960 Wanderjahre
• 1962 Twój powszedni morderca
• 1964 Niezgoda na ukłon
• 1969 Przygoda w Babilonie
• 1970 Zagłada gatunków
• 1974 Wybór wierszy
• 1982 Jesteś i inne wiersze
• 1983 Lustro
• 1983 Dziennik internowania

Inne

• Moi Moskale (przekład wyboru wierszy poetów rosyjskich)
• Życie Majakowskiego (biografia)
• Marsz Sportowy (przekład pieśni Izaaka Dunajewskiego)
• Pozwólcie nam się cieszyć (wybór publicystyki)

Omówienia:

• "Woroszylski. Wieczór wspomnień", red. Iwona Smolka, Baran i Suszczyński, Kraków 1997
• Elżbieta Sawicka, "Ułożyć książkę, ułożyć życie. Wiktor Woroszylski (1927-1996)", "Rzeczpospolita" 216 / 1996

Upamiętnienie

Jest patronem ławeczki w Parku Ratuszowym w Krakowie w dzielnicy XVIII Nowa Huta, o czym informuje tabliczka. Patroni ławeczek w przestrzeni publicznej są wybierani w ramach projektu Kody Miasta realizowanego przez Krakowskie Biuro Festiwalowe, operatora tytułu Kraków Miasto Literatury UNESCO, którym Kraków został uhonorowany w 2013 roku^[14][13].

Przypisy

Bibliografia

• Anna Bikont, Joanna Szczęsna: Lawina i kamienie: pisarze wobec komunizmu. Warszawa, 2006

Linki zewnętrzne

• Wiktor Woroszylski w filmpolski.pl
• granice.pl – Wiktor Woroszylski
• PKF – Delegaci na Zlot Berliński w bazie Repozytorium Cyfrowego Filmoteki Narodowej – (Woroszylski przed domem w Szczecinie).
• Wiktor Woroszylski – publikacje w bibliotece Polona