Wilec ziemniaczany
 | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek | wilec ziemniaczany |
| Nazwa systematyczna | |
| Ipomoea batatas (L.) Lam. Tabl. encycl. 1:465. 1793 | |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |
 brak danych | |
Wilec ziemniaczany (Ipomoea batatas (L. Poir.) – gatunek byliny należący do rodziny powojowatych, znany pod nazwami: batat, patat, kūmara lub słodki ziemniak. Pochodzi z Ameryki Południowej i Ameryki Środkowej. Nie jest znany w dzikim stanie, jest natomiast popularny w uprawie w całej strefie tropikalnej.
Morfologia
- Łodyga
- Płożąca, ukorzeniająca się w węzłach, silnie rozgałęziona, często mięsista, długości do 5 m.
- Część podziemna
- Jadalne bulwy korzeniowe osiągające wagę do 3 kg. Mają biały, różowy lub czerwony miąższ.
- Liście
- Skrętoległe, ogonkowe i bardzo zmienne. Od głęboko siecznych, z 3 lub większą liczbą klap i z nasadą sercowostrzałkowatą, do jajowatych z prostą nasadą. Osiągają 4-15 cm długości i 3-11 cm szerokości.
- Kwiaty
- Duże, o długości korony 3-7 cm, zebrane są po 3-4 w kątach liści. Działki kielicha do 1 cm długości, zaostrzone. Korona dzwonkowata lub lejkowata, na zewnątrz jasnoniebieska lub fioletowa, w gardzieli ciemniejsza. W uprawie często nie zakwitają.
- Owoce
- Jajowate torebki z dużymi, ciemnymi nasionami, rzadko się zawiązują.
Uprawa
- Roślina uprawna: powszechnie uprawiany w strefie międzyzwrotnikowej, na obszarach o wilgotnym i ciepłym klimacie. Głównymi producentami są kraje azjatyckie (Chiny, Indonezja, Indie) i kraje afrykańskie (Malawi, Tanzania, Nigeria, Uganda). Istnieje wiele odmian uprawnych o zróżnicowanych barwach i kształtach korzeni bulwiastych.
| Najwięksi producenci batatów (2017) (w mln ton[4]) | |
|---|---|
 Chiny | 72,0 |
 Malawi | 5,47 |
 Tanzania | 4,24 |
 Nigeria | 4,01 |
 Indonezja | 2,02 |
 Etiopia | 2,0 |
 Angola | 1,86 |
 Uganda | 1,66 |
 Stany Zjednoczone | 1,62 |
 Indie | 1,46 |
 Wietnam | 1,35 |
 Madagaskar | 1,14 |
 Rwanda | 1,08 |
 Mali | 1,02 |
| Łącznie na świecie | 112,84 |
Zastosowanie
- Sztuka kulinarna: spożywane są po ugotowaniu lub upieczeniu. Wytwarza się z nich również mąkę, płatki, skrobię oraz alkohol. Zawierają dużą ilość skrobi (ok. 20%) oraz cukrów (ok. 3%).
Zmienność
Istnieją dwie główne odmiany batatów: słodka i gorzka. Słodka odmiana jest smaczna, z tego powodu często jej uprawy są niszczone przez insekty i dzikie zwierzęta. Natomiast odmiana gorzka jest trująca, dlatego też nie jest jadana przez szkodniki. Aby była jadalna dla ludzi, najpierw trzeba obrać bulwę ze skóry, w której jest najwięcej toksyn, a następnie wystawić na tacy na działanie promieni słonecznych. Pod wpływem słońca toksyny z pozostałej części bulwy zostaną usunięte. Taca jest potrzebna po to, żeby z bulwy wypłynęła część soków (teraz zdatnych do picia).
Wartości odżywcze
Słodkie ziemniaki są bogate w węglowodany złożone i błonnik. Są cennym źródłem witamin i mikroelementów, takich jak witamina A, C oraz witaminy z grupy B (B1, B2, B6). Bataty są także źródłem β-karotenu i polifenoli, które stanowią naturalne przeciwutleniacze. Bataty mają niski indeks glikemiczny (50)[5]. Zawierają 86 kcal na 100 g.
Przypisy
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-14] (ang.).
- ↑ Ipomoea batatas, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
- ↑ FAOSTAT, www.fao.org [dostęp 2019-03-10].
- ↑ Słodkie ziemniaki urozmaicą Twoje dania i dostarczą ci wielu witamin!, „BonaVita” [dostęp 2017-05-17] (pol.).
Bibliografia
- Jens G. Rohwer: Atlas roślin tropikalnych. Warszawa: Horyzont – Grupa Wydawnicza Bertelsmann Media Sp z o.o., 2002. ISBN 83-7311-378-9.
- Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
Linki zewnętrzne
- Słodkie ziemniaki – zdrowsze od zwykłych kuchnia.wp.pl
- African Plant Database: 8752
- BioLib: 62346
- EoL: 580962
- EUNIS: 168818
- Flora of China: 200018843
- GBIF: 2928551
- INaturalist: 62941
- IPNI: 1101088-2
- ITIS: 30764
- NCBI: 4120
- Plant Finder: 279305
- The Plant List: tro-8500721
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:1101088-2
- Tela Botanica: 84204
- Tropicos: 8500721
- USDA PLANTS: IPBA2
Media użyte na tej stronie
bendera Indonesia
Flag of Ethiopia
The flag of Navassa Island is simply the United States flag. It does not have a "local" flag or "unofficial" flag; it is an uninhabited island. The version with a profile view was based on Flags of the World and as a fictional design has no status warranting a place on any Wiki. It was made up by a random person with no connection to the island, it has never flown on the island, and it has never received any sort of recognition or validation by any authority. The person quoted on that page has no authority to bestow a flag, "unofficial" or otherwise, on the island.
The Flag of India. The colours are saffron, white and green. The navy blue wheel in the center of the flag has a diameter approximately the width of the white band and is called Ashoka's Dharma Chakra, with 24 spokes (after Ashoka, the Great). Each spoke depicts one hour of the day, portraying the prevalence of righteousness all 24 hours of it.
Flag of Rwanda. The flag ratio is 2:3 with the stripes being 2:1:1. Colors are the following officially: Pantone 299 C 2X (blue), RAL 6029 (green), RAL 1023 (yellow) and RAL 1003 (golden yellow). (As of 03/08/2010, the only color used is the Pantone 299 C, which is from here. The rest of the colors are RAL shades from here.)