Wilga zwyczajna

Wilga zwyczajna
	Oriolus oriolus
	(Linnaeus, 1758)
	; Samiec
	; Samica
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	śpiewające
Rodzina	wilgowate
Podrodzina	wilgi
Rodzaj	Oriolus
Gatunek	wilga zwyczajna
Synonimy
	Coracias oriolus Linnaeus, 1758;
	Coracias oriolus Linnaeus, 1758;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	; letnie lęgowiska zimowiska

Wilga zwyczajna, wilga^[4] (Oriolus oriolus) – gatunek średniej wielkości ptaka wędrownego z rodziny wilgowatych (Oriolidae), jedyny z tej rodziny rozmnażający się w północnej strefie umiarkowanej. Nie jest zagrożony wyginięciem.

Występowanie

Zamieszkuje umiarkowaną część Eurazji (od południowo-zachodniej Europy na wschód aż po południową Syberię i góry Ałtaj) oraz północno-zachodnią Afrykę (od Maroka po Tunezję)^[2]; na południowym wschodzie występuje od Azji Mniejszej po północny Iran, wyspowo także w północnej części Półwyspu Arabskiego^[2]. Przeloty IV–V i VIII–IX. To jedyny gatunek z ciepłolubnej rodziny wilgowatych, który występuje tak daleko na północ. Zimuje w Afryce, na południe od Sahary^[2].

W Polsce średnio liczny ptak lęgowy niżu^[5]. Unika wyższych terenów górskich. To jeden z najbarwniejszych ptaków spotykanych w kraju. W Polsce przebywa krótko – od maja do sierpnia–września^[6].

Systematyka

Jest to gatunek monotypowy^[2]^[7]. Opisane podgatunki caucasicus (z Gilanu w północnym Iranie) i sibiricus (z południowo-środkowej Syberii) uznane za nieodróżnialne od reszty populacji i obecnie nieuznawane^[2]. Pokrewny gatunek, wilga złotoplama^[4] (Oriolus kundoo), uznawany dawniej za podgatunek wilgi zwyczajnej^[2], zamieszkuje Azję Środkową, na południu osiąga Afganistan i Tienszan po Indie.

Morfologia

Wygląd zewnętrzny

Wilga jest nieco większa od szpaka. Obie płci są podobnej wielkości, choć różnią się barwą. Tęczówki oczu są czerwone, dziób różowy, nogi niebieskoszare^[8]. Upierzenie samca jaskrawożółte, skrzydła czarne z żółtą plamą u nasady lotek dłoniowych, ogon czarny z żółtymi rogami^[8]. Przez oko przechodzi czarny pasek. Samica szarozielono-żółtawa na wierzchu, o ciemniejszych od grzbietu oliwkowozielonych skrzydłach i ogonie, który podobnie jak u samca ma żółte brzegi, od spodu białoszara z podłużnym kreskowaniem^[8]. Starsze samice bywają tak żółte jak samce i pozbawione kreskowania na spodzie ciała, od samców różnią się oliwkowym (nie czarnym) paskiem przez oko, lotkami drugorzędowymi i środkowymi sterówkami^[9]. Młode podobne do samicy, ale z ciemniejszym dziobem i ciemnobrązowymi oczami.

Rozmiary

długość ciała: ok. 24–25 cm^[10]
rozpiętość skrzydeł: ok. 44–47 cm^[10]

Masa ciała

51–90 g

Głos

Głos samca

Śpiew najczęściej zdradza obecność tego skrytego ptaka. Samiec często wydaje dźwięczne, melodyjne, fletowe gwizdy podobne do „zofija fija”. Jego usłyszenie w wielu miejscach uznawane jest za zapowiedź deszczu – miłosną piosenkę samiec wykonuje najchętniej, gdy wzrasta wilgotność powietrza. Repertuar obu płci jest bogatszy, ale inne dźwięki są chrapliwe i nie są zbyt przyjemne dla ludzkiego ucha – zawołanie to szorstkie „rej” lub ostre „jik jik”. Wykonuje je zwłaszcza samica.
Pisklęta wydają „gegek” lub „hihihi”.

Środowisko

Dorosły i młody samiec

Tereny lęgowe w lasach liściastych i mieszanych (głównie w olsach), zwłaszcza preferuje ich skraje, w zadrzewieniach śródpolnych i nadrzecznych, starych dużych ogrodach, parkach, dolinach rzecznych i sadach. Unika zwartych kompleksów leśnych. Zasiedla krajobrazy typu parkowego, gdzie łąki przeplatają się z winnicami i rzadkimi sadami.
Najczęściej widuje się wilgi w czasie przelotów między lasami lub sadami. Poza tym w gęstym listowiu i wysoko w koronach drzew są prawie niezauważalne.

Pożywienie

Głównie owady, poczwarki (i inne stadia rozwoju) i owłosione gąsienice motyli (dla większości ptaków niejadalne), a tylko czasami słodkie czereśnie lub wiśnie, morwy, winogrona, jeżyny, inne jagody i w południowej Europie figi. Pod koniec lata zjadają różne mięsiste jagody. Wśród bezkręgowców w ich diecie dominują chrząszcze. Sporadycznie zjada nasiona, nektar i pyłek roślin, a także kręgowce – małe jaszczurki i małe ssaki, jaja i pisklęta^[2].

Tryb życia i zachowanie

Wilga lata szybko i falistym torem. Rzadko schodzi na ziemię, zwykle przebywa wysoko w koronach drzew, jest bardzo płochliwa i trudna do zaobserwowania. Swoją obecność zdradza śpiewem – jest to charakterystyczne, melodyjne, fletowe gwizdanie. Śpiewa często wtedy, gdy zanosi się na deszcz, czyli zwiększa się wilgotność powietrza.

Rozród

Na tereny lęgowe wilgi przylatują dopiero pod koniec kwietnia i w maju, gdy drzewa są już odpowiednio dla nich gęsto ulistnione. Powroty na zimowiska odbywają się już pod koniec lipca i w sierpniu.

Gniazdo

Zamknięta konstrukcja misternie uwitego gniazda

Kilka metrów nad ziemią (wysoko) w rozwidleniu bocznej, cienkiej gałęzi z dala od pnia. W kształcie głębokiej, stabilnej czarki, umiejętnie uwite z suchych źdźbeł traw i pasem łyka. Brzegi są mocno przymocowane do gałązek w ich rozwidleniu. Wyściółkę stanowią włosy, wełna i pióra. Konstrukcja jest wykonana w bardzo wyrafinowany sposób. Wyglądem przypomina koszyczek, który zręcznie zwisa pomiędzy poziomymi gałęziami. Buduje je przeważnie samica.

Jaja

Jaja z kolekcji muzealnej

Pod koniec maja lub w czerwcu samica składa 3–5 jaj o średnich wymiarach 30×21 mm, silnie wydłużonych, białych lub kremowych o lekko różowym odcieniu, z nielicznymi ciemnowiśniowymi lub czarnymi kropkami. Wyprowadza 1 lęg w ciągu roku.

Wysiadywanie

Od złożenia ostatniego jaja trwa 13–15 dni. Wysiaduje je tylko samica.

Pisklęta

Pisklęta, gniazdowniki, przebywają w gnieździe przez okres ok. 2 tygodni. Zaraz po wykluciu okryte są już puchem. Oboje rodzice w tym czasie starannie je karmią. Robią to nawet przez pewien czas po opuszczeniu gniazda, gdy młode wspinają się po gałęziach w jego okolicach. W odróżnieniu od innych ptaków śpiewających więzy rodzinne nie ulegają rozerwaniu zaraz po wylocie z gniazda potomstwa, ale rodzina trzyma się razem aż do okresu wędrówki. Ptaki migrują jednak już pojedynczo.

Status i ochrona

IUCN uznaje wilgę zwyczajną za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern). Liczebność światowej populacji, wstępnie obliczona w oparciu o szacunki organizacji BirdLife International dla Europy z 2015 roku, zawiera się w przedziale 17–32 miliony dorosłych osobników. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za stabilny^[3].

Na terenie Polski wilga jest objęta ścisłą ochroną gatunkową^[11]. Na Czerwonej liście ptaków Polski została sklasyfikowana jako gatunek najmniejszej troski (LC)^[12]. Według szacunków Monitoringu Pospolitych Ptaków Lęgowych, w latach 2013–2018 populacja wilgi na terenie kraju liczyła 376–495 tysięcy par lęgowych^[13].

Zobacz też

ptaki Polski

Przypisy

↑ Oriolus oriolus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Walther, B. & Jones, P.: Eurasian Golden Oriole (Oriolus oriolus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-21)].
↑ ^a ^b Oriolus oriolus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
↑ ^a ^b Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Oriolinae Vigors, 1825 - wilgi (wersja: 2021-01-16). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-03-05].
↑ Ludwik Tomiałojć, Tadeusz Stawarczyk: Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. Wrocław: PTPP "pro Natura", 2003, s. 701. ISBN 83-919626-1-X. Według skali przyjętej przez autorów, dla okresu lęgowego średnio liczny oznacza zagęszczenie 10–100 par na 100 km².
↑ Wilga (Oriolus oriolus). [w:] ptaki.info [on-line]. [dostęp 2021-03-05].
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Orioles, drongos, fantails. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-03-05]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c PeterP. Hayman PeterP., RobR. Hume RobR., Rozpoznawanie ptaków, Muza, 2006, ISBN 83-7319-967-5 .
↑ LarsL. Svensson LarsL., KillianK. Mullarney KillianK., DanD. Zetterstrom DanD., Collins Bird Guide, 2009, ISBN 978-0-00-726814-6 .
↑ ^a ^b N. Bouglouan: Eurasian Golden Oriole. [w:] Oiseaux.net [on-line]. [dostęp 2021-03-05]. (ang.).
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
↑ Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L.: Czerwona lista ptaków Polski. OTOP, Marki, 2020.
↑ Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L.. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia. „Biuletyn Monitoringu Przyrody”. 20, s. 1–80, 2019.

Bibliografia

Pavel Vasak: Ptaki leśne. Warszawa: Delta, 1993. ISBN 83-85817-28-X.
Klaus Richarz: Ptaki – Przewodnik. Warszawa: Muza, 2009. ISBN 978-83-7495-018-3.

Linki zewnętrzne

Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Oriolus oriolus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).

[hbwa-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Walther, B. & Jones, P.: Eurasian Golden Oriole (Oriolus oriolus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-21)].

[iucn-3] Oriolus oriolus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).

[Mielczarek&Kuziemko-4] Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Oriolinae Vigors, 1825 - wilgi (wersja: 2021-01-16). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-03-05].

[5] Ludwik Tomiałojć, Tadeusz Stawarczyk: Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. Wrocław: PTPP "pro Natura", 2003, s. 701. ISBN 83-919626-1-X. Według skali przyjętej przez autorów, dla okresu lęgowego średnio liczny oznacza zagęszczenie 10–100 par na 100 km².

[pinfo-6] Wilga (Oriolus oriolus). [w:] ptaki.info [on-line]. [dostęp 2021-03-05].

[ioc-7] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Orioles, drongos, fantails. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-03-05]. (ang.).

[:0-8] PeterP. Hayman PeterP., RobR. Hume RobR., Rozpoznawanie ptaków, Muza, 2006, ISBN 83-7319-967-5 .

[9] LarsL. Svensson LarsL., KillianK. Mullarney KillianK., DanD. Zetterstrom DanD., Collins Bird Guide, 2009, ISBN 978-0-00-726814-6 .

[oiseaux-10] N. Bouglouan: Eurasian Golden Oriole. [w:] Oiseaux.net [on-line]. [dostęp 2021-03-05]. (ang.).

[11] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

[clpp-12] Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L.: Czerwona lista ptaków Polski. OTOP, Marki, 2020.

[biuletyn2019-13] Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L.. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia. „Biuletyn Monitoringu Przyrody”. 20, s. 1–80, 2019.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne