Wilhelm I Hohenzollern

Wilhelm I Hohenzollern
z łaski Bożej cesarz niemiecki, król Prus, margrabia Brandenburgii, burgrabia Norymbergi, hrabia Hohenzollern, suweren i wielki książę Śląska oraz hrabstwa kłodzkiego, wielki książę Poznania etc.
Ilustracja
podpis
Król Prus
Okres

od 2 stycznia 1861
do 9 marca 1888

Poprzednik

Fryderyk Wilhelm IV Hohenzollern

Następca

Fryderyk III Hohenzollern

Prezydent Związku Północnoniemieckiego
Okres

od 1 lipca 1867
do 18 stycznia 1871

Poprzednik

urząd powstał

Następca

urząd zniesiony

Cesarz niemiecki
Okres

od 18 stycznia 1871
do 9 marca 1888

Poprzednik

tytuł powstał

Następca

Fryderyk III Hohenzollern

Dane biograficzne
Dynastia

Hohenzollernowie

Data urodzenia

22 marca 1797

Data śmierci

9 marca 1888

Ojciec

Fryderyk Wilhelm III Pruski

Matka

Luiza Pruska

Rodzeństwo

Fryderyk Wilhelm IV

Żona

Augusta z Saksonii-Weimaru-Eisenach

Dzieci

Fryderyk III Hohenzollern, Luiza Badeńska

Odznaczenia
Order Orła Czarnego (Prusy) Order „Pour le Mérite” Order Królewski Korony (Prusy) Krzyż Wielki Orderu Orła Czerwonego (Prusy) Gwiazda Krzyża Wielkiego Krzyża Żelaznego Krzyż Żelazny (1813) I Klasy Krzyż Żelazny (1813) II Klasy Order Świętego Jana (Prusy) Order Maksymiliana Józefa (Bawaria) Order Wojskowy św. Henryka (Saksonia) Order Ludwika (Hesja) Krzyż Wielki Orderu Kamehamehy I (Hawaje) Order Złotego Runa (Austria) Krzyż Wielki Orderu Świętego Stefana Order Podwiązki (Wielka Brytania) Order Orła Białego Najwyższy Order Zwiastowania Najświętszej Marii Panny (Order Annuncjaty) Kawaler Krzyża Wielkiego Orderu Świętych Maurycego i Łazarza (Królestwo Włoch) Złoty Medal za Męstwo Wojskowe (Włochy, 1833–1946) Order św. Jerzego I klasy (Imperium Rosyjskie) Order Świętego Januarego (Sycylia) Order Królewski Serafinów (Szwecja) Order Zasługi Wojskowej Karola Fryderyka (Badenia) Wstęga Trzech Orderów (Portugalia) Krzyż Wielki Orderu Chrystusa Krzyż Wielki Orderu Avis (Portugalia) Krzyż Wielki Orderu św. Jakuba od Miecza (Portugalia) Order Orła Meksykańskiego
Wilhelm von Hohenzollern
General der Infanterie
Data i miejsce urodzenia

22 marca 1797
Berlin

Data śmierci

9 marca 1888

Przebieg służby
Lata służby

1807–1861

Siły zbrojne

Armia Prus

Jednostki

1 pułk gwardii piechoty

Główne wojny i bitwy

wojny napoleońskie

podpis
Wilhelm I

Wilhelm I Hohenzollern, urodzony jako Wilhelm Friedrich Ludwig von Preußen (ur. 22 marca 1797 w Berlinie, zm. 9 marca 1888 tamże) – regent, a później król Prus w latach 1861–1888 z dynastii Hohenzollernów, prezydent Związku Północnoniemieckiego w latach 1867–1871, a od 1871 cesarz niemiecki. Współtwórca II Rzeszy Niemieckiej. Wilhelm był drugim synem króla Fryderyka Wilhelma III Pruskiego i królowej Luizy z dynastii meklemburskiej.

Wilhelm I znany był powszechnie pod przydomkiem „księcia kartaczy” (Kartätschenprinz), jaki przylgnął do niego po stłumieniu powstania w Wielkim Księstwie Badenii w kwietniu 1848 oraz „białobrody” – w aluzji do średniowiecznego cesarza Fryderyka I Barbarossy – „rudobrodego”.

W latach 1858–1861 zastępował w sprawowaniu władzy swego chorego nerwowo brata, króla Fryderyka Wilhelma IV, w 1861 r. koronował się w Królewcu na króla Prus. Dziesięć lat później (18 stycznia 1871), po zwycięstwie Prus w wojnie z Francją, w podparyskim Wersalu obwołano go cesarzem niemieckim (wzniesiono wówczas okrzyk na cześć „cesarza Wilhelma”). Zmarł w „roku trzech cesarzy” (1888).

Dzieciństwo i młodość

Urodził się 22 marca 1797 roku w pałacu Następców Tronu (niem. Kronprinzenpalais) w Berlinie[1]. Wychowywaniem księcia koronnego – zgodnie z obowiązującymi wówczas trendami – zajmował się Friedrich Delbrück(niem.) – rektor szkoły pedagogicznej w Magdeburgu. Już w wieku 10 lat został mianowany przez swego ojca oficerem (podporucznikiem)[2] (po pamiętnej klęsce pod Jeną i Auerstedt). W 1814 uczestniczył w kampanii antynapoleońskiej, podczas której otrzymał pruski Krzyż Żelazny. Po pobycie we Francji zajmował się dowodzeniem jednym z batalionów w Szczecinie, po czym otrzymywał kolejne awanse w wojsku. W 1829 odznaczony Orderem Orła Białego[3]. Trudne lata młodości ukształtowały charakter i osobowość przyszłego cesarza. Zrodziły w nim potrzebę stabilności, poszanowanie prostoty oraz niezachwiane przekonanie o konieczności posiadania niezwyciężonej armii[4].

Po rozstaniu z Elizą Radziwiłłówną zaręczył się w 1830 z księżniczką Augustą z Saksonii-Weimaru-Eisenach – córką wielkiego księcia sasko-weimarskiego.

Książę i regent Prus

Po śmierci ojca w 1840 r. awansowano go do stopnia generała piechoty, odziedziczył również po ojcu dobra złotowskie. Podczas Wiosny Ludów optował za nadaniem Prusom nowoczesnej konstytucji, zdecydowanie wypowiadał się jednak przeciw zbrojnym powstaniom i zamieszkom. Wypowiedział się również za bezwzględnym stłumieniem powstania w Berlinie (marzec 1848) poprzez ostrzelanie miasta kartaczami, podobnie jak miesiąc później w przypadku Badenii. Złośliwi dziennikarze nie zapomnieli mu tego i od tego czasu funkcjonuje w zbiorowej pamięci jako „książę kartaczy” (Kartätschenprinz).

Po 1848 r. jego osoba spotykała się w Prusach z tak nieskrywaną niechęcią, że brat Fryderyk Wilhelm IV doradził mu wyjazd do Londynu. W Anglii zapoznał się z wieloma politykami i działaczami, m.in. Johnem Russellem, Robertem Peelem, księciem Albertem, z którymi wymieniał spostrzeżenia o sytuacji w Niemczech. Po dwóch miesiącach wrócił do Prus, gdzie został wybrany deputowanym do Zgromadzenia Narodowego. Po paru miesiącach porzucił jednak mandat i wrócił do ulubionego Poczdamu. Miał swój udział w tworzeniu nowego, porewolucyjnego rządu Prus. W 1849 r. zajmował się tłumieniem powstania w księstwie Badenii (pełnił tam funkcję dowódcy armii), po czym mianowano go wojskowym gubernatorem Nadrenii-Westfalii.

Nowa era

Po stłumieniu rewolucji 1848 zmienił swój polityczny wizerunek, tak że nawet wiele kręgów reformatorskich i liberalnych zaczęło wiązać z nim nadzieję. W 1857 r. został zastępcą chorego psychicznie króla, w 1858 r. mianowano go regentem. Od tego czasu de facto samodzielnie sprawował władzę. W listopadzie 1858 powołał osobne Ministerium „Hohenzollern – Nowa Era”, które miało za zadanie zajmować się reformami instytucjonalnymi skostniałego państwa pruskiego. W polityce zagranicznej zasłynął znacznie bardziej krytycznym nastawieniem do Rosji niż zmarły w 1861 r. brat, a w stosunkach wewnętrznych odznaczał się silnym antyklerykalizmem (wymierzonym jednak głównie w katolików), co szczególnie spodobało się ówczesnym liberałom. Opowiadał się również za zreformowaniem i wzmocnieniem wojska.

Król Prus

Uroczysta koronacja króla (ostatnia w historii Prus, następcy na tronie nie koronowali się) nastąpiła 18 października 1861 i od razu Wilhelm przystąpił do pracy w służbie kraju. W polityce wewnętrznej początkowo sceptycznie odnosił się do bismarckowskich planów zjednoczenia Niemiec przez walkę z Austrią, jednocześnie opowiadał się za rywalizacją z Habsburgami. 8 lutego 1863 zawarł z Rosją tzw. konwencję Alvenslebena, zakładającą współdziałanie w tłumieniu powstania styczniowego.

W 1866 r. osobiście dowodził wojskiem (w wieku 69 lat), które odniosło sukces w walce z Austriakami w bitwie pod Sadową. Prusacy początkowo ulegali Austriakom, ale natarcie posiłków gen. Helmuta von Moltkego diametralnie zmieniło przebieg bitwy. Król krzywo patrzył na dyplomatyczne gry „żelaznego kanclerza” podczas rozmów pokojowych z Austrią. Wraz z elitami wojskowymi domagał się aneksji Saksonii oraz odebrania Habsburgom Austrii właściwej i Czech, co wykluczyłoby tę dynastię z Rzeszy i pozwoliłoby zjednoczyć wszystkie ziemie niemieckie. Bismarck nie chciał jednak osłabiać Habsburgów, wolał uczynić z ich osłabionego państwa wygodnego sojusznika Prus. Zdanie kanclerza podzielał następca tronu kronprinz Fryderyk i Wilhelm dał się w końcu przekonać.

Na mocy konstytucji Związku Północnoniemieckiego Wilhelm został prezydentem tego tworu. W polityce wewnętrznej coraz bardziej powracał do ideałów umiarkowanie liberalnych, zwalniając twardogłowych ministrów z okresu wojny prusko-austriackiej. W 1870 r. znów przyszło mu dowodzić wojskiem – tym razem przeciwko Francji.

Cesarz niemiecki

Proklamacja Cesarstwa Niemieckiego w pałacu wersalskim

Po Zjednoczeniu Niemiec, które było w dużej mierze dziełem władcy, poświęcił się pracy organicznej na rzecz nowego państwa, m.in. założył i promował rozbudowę floty cesarskiej, ograniczając swe zainteresowania reformami w Prusach. W 1872 r. zainicjował spotkanie przywódców trzech mocarstw rozbiorowych w Berlinie, podczas którego doszło do zbliżenia politycznego między ich władcami. 22 października 1873 dołączył do konwencji wojskowej Austro-Węgier i Rosji, co formalnie zapoczątkowało Sojusz Trzech Cesarzy.

Zamachy

Wilhelm I w trakcie swego panowania stał się obiektem co najmniej trzech zamachów. 14 lipca 1861 omal nie padł ofiarą młodego studenta Oskara Beckera. Do kolejnego ataku na cesarza doszło 11 maja 1878 r. z inicjatywy socjaldemokraty Maxa Hödela, który oddał parę strzałów w stronę cesarza i jego małżonki. Trzeci zamach nastąpił 2 czerwca tego samego roku – dokonał go w berlińskim Tiergarten doktor nauk rolniczych Karl Nobiling. Dwa ostatnie ataki wykorzystał Bismarck dla wprowadzenia w parlamencie tzw. ustaw antysocjalistycznych, choć nigdy nie dowiedziono związku między sprawcami a organizacjami socjaldemokratów.

Cesarz Wilhelm I po śmierci

Cesarz Wilhelm I zmarł w wyniku choroby 9 marca 1888. Tydzień później został pochowany w mauzoleum w Charlottenburgu.

Awanse wojskowe

  • Fähnrich (chorąży) – 1.01.1806
  • Leutnant (podporucznik) – 14.10.1807
  • Oberleutnant (porucznik)
  • Hauptmann (kapitan) – 1814
  • Major (major) – 8.06.1817
  • Oberstleutnant (podpułkownik)
  • Oberst (pułkownik)
  • Generalmajor (generał major) – 1818
  • Generalleutnant (generał porucznik) – 1.05.1820
  • General der Infanterie (generał piechoty) – 1840

Pełna tytulatura

Wilhelm, z łaski Bożej cesarz niemiecki, król Prus, margrabia Brandenburgii, burgrabia Norymbergi, hrabia Hohenzollern, suweren i wielki książę Śląska oraz hrabstwa kłodzkiego, wielki książę Nadrenii i Poznania, książę Saksonii, Westfalii i Angarii, Pomorza, Lüneburga, Szlezwiku, Holsztynu, Magdeburga, Bremy, Geldrii, Kleve, Jülich i Bergu, jak również Wendów i Kaszubów, Krosna n. Odrą, Lęborka, Meklemburgii etc. landgraf Hesji i Turyngii, margrabia Górnych i Dolnych Łużyc, książę Oranii, książę Rugii, Fryzji Wschodniej, Paderborn i Pyrmontu, Halberstadt, Münster, Minden, Osnabrück, Hildesheim, Verden, Kamienia, Fuldy, Nassau, Mörs etc. uksiążęcony hrabia Hennebergu, hrabia Marchii, Ravensburga, Hohenstein, Tecklenburga i Lingen, Mansfeldu, Sigmaringen i Veringen, pan Frankfurtu, etc., etc.

Genealogia

Prapradziadkowie

Król w Prusach
Fryderyk Wilhelm I Hohenzollern
(1688-1740)
∞1706
Zofia Dorota Hanowerska
(1687-1757)

Ferdynand Albert II z Brunszwiku
(1680-1735)
∞1712
Antonina Amalia z Brunszwiku
(1696-1762)

Christian III Wittelsbach (Pfalz-Zweibrücken)
(1674-1735)
∞ 1719
Karolina Nassau-Saarbrücken
(1704-1774)

landgraf Hesji-Darmstadt
Ludwik VIII
(1691-1768)
∞ 1717
Charlotta Krystyna Hanau-Lichtenberg
(1700-1726)

Krystian Karol Leiningen-Dagsburg-Falkenburg
(1695-1766)
∞ 1726
Katarzyna Polyxena Solms-Rödelheim
(1702-1765)

Adolf Fryderyk II z Meklemburgii-Strelitz
(1658-1708)
∞ 1705
Krystyna Emilia Schwarzburg-Sondershausen
(1681-1715)

Ernest Fryderyk I z Saksonii-Hildburghausen
(1681-1724)
∞ 1704
Zofia Albertyna Erbach-Erbach
(1683-1742)

Pradziadkowie

August Wilhelm Hohenzollern
(1722-1758)
∞1742
Ludwika Amalia z Brunszwiku-Lüneburga
(1722-1780)

Karolina Wittelsbach (Pfalz-Zweibrücken)
(1721-1774)
∞1741
landgraf Hesji-Darmstadt
Ludwik IX
(1719-1790)

Jerzy Wilhelm z Hesji-Darmstadt
(1722-1782)
∞1748
Maria Luiza Leiningen-Dagsburg-Falkenburg
(1729-1818)

Karol I z Meklemburgii-Strelitz
(1708-1752)
∞1735
Elżbieta Albertyna z Saksonii-Hildburghausen
(1713-1761)

Dziadkowie

Król Prus
Fryderyk Wilhelm II Hohenzollern
(1744-1797)
∞1769
Fryderyka Luiza z Hesji-Darmstadt
(1751-1805)

Fryderyka Karolina z Hesji-Darmstadt
(1752-1782)
∞1768
Karol II z Meklemburgii-Strelitz
(1741-1816)

Rodzice

Król Prus
Fryderyk Wilhelm III Pruski
(1770-1840)
∞1793
Luiza z Meklemburgii-Strelitz
(1776-1810)

Wilhelm I Hohenzollern (1797-1888), Cesarz niemiecki

Zobacz też

Przypisy

  1. Brigitte Ferlet: Kronprinzen-, Prinzessinnenpalais. berlin-die-hauptstadt.de, 2009. [dostęp 2022-11-06]. (niem.).
  2. Theo Aronson, Cesarze niemieccy 1871–1918, Mira Czarnecka (tłumacz), Wydawnictwo Literackie, Kraków 1998, s. 14.
  3. Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705-2008, 2008, s. 291.
  4. Theo Aronson, op. cit., s. 14.

Bibliografia

  • Sebastian Haffner: Prusy bez legendy: Zarys dziejów. Warszawa: Oficyna Historii XIX i XX wieku, 1996. ISBN 83-905989-3-0.

Media użyte na tej stronie

Military Order of Max Joseph ribbon.svg
Autor: Boroduntalk, Licencja: CC BY 3.0
Ribbon bar: Military Order of Max Joseph. Bavaria.
RUS Order św. Jerzego (baretka).png
Baretka Orderu św. Jerzego
PRT Three Orders BAR.svg
Autor: KarlHeintz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Baretka Wstęgi Trzech Orderów (Portugalia)
PRT Military Order of Aviz - Grand Cross BAR.svg
Autor: KarlHeintz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Baretka Krzyża Wielkiego Wojskowego Orderu Aviz
Wilhelm I Friedrich Ludwig.jpg
König Wilhelm I. v. Preußen in großer Generalsuniform; nach 1870

Wilhelm I. ist in Generalsuniform (sog. "gestickter Rock" [-> die Bezeichnung rührt von der Eichenlaubstickerei am Kragen und den Aufschlägen her]) mit großer Ordensdekoration dargestellt. Da das Bild schwarz-weiß: Zur Farbgebung: Der Rock dunkelblau, der Kragen und die -sog. "schwedischen"- Ärmelaufschläge rot, mit goldener Eichenlaubstickerei. Schultergeflecht, Achselband und Knöpfe ebenfalls golden.

Der im Hintergrund rechts auf dem Sessel oder Stuhl liegende Hermelinmantel verweist dezent auf die Stellung/Königswürde Wilhelms (sonst könnte es sich bei dem Dargestellten ja auch um einen anderen Kgl. preuß. Offizier im Generalsrang handeln...).

Orden: Er trägt (vermutlich) das orangefarbene Schulterband des Schwarzer-Adlerordens und den dazugehörigen Bruststern (etwas verdeckt) [- definitiv lässt sich das nicht sagen, da 1. die Abbildung nicht farbig, 2. das Kleinod des Ordens nicht zu sehen und 3. auch der Bruststern nicht genau genug zu erkennen. - Es ist aber so. -> vgl. auch andere Darstellungen. Andere/ausländische Orden zur inländischen d. h. preußischen Generalsuniform wäre nicht üblich.]

Halsorden:

1. Großkreuz (-> erkennbar an dem Mittelmedaillon) des Ordens Pour le Mérite. Dadurch auch die Datierung möglich: Das Großkreuz zu diesem vorher einklassigen Orden wurde erst von Wilhelm I. selbst gestiftet. Er trug es erst nach dem siegreichen Krieg 1870/71.

2. Kette der Komture des Königlichen Hausordens v. Hohenzollern.
Ord.Aquilarossa-GC.png
Autor: Louis14, Licencja: CC BY-SA 3.0
Nastro da cavaliere di gran croce del'Ordine dell'Aquila Rossa del Regno di Prussia (Germania)
IT TSic Order Santo Gennaro BAR.svg
Autor: Mimich, Licencja: CC BY-SA 3.0
Order of Santo Gennaro of the Kingdom of Two Sicilies
D-PRU EK Star of the Grand Cross BAR.png
Autor: Skukifish, Licencja: CC BY-SA 3.0
Ribbon bar: Star of the Grand Cross to the Iron Cross 1914.
Ord.Aquilanera.png
Order of Black Eagle's ribbon - Prussia
A v Werner - Kaiserproklamation am 18 Januar 1871 (3. Fassung 1885).jpg
Proklamacja pruskiego króla Wilhelma I. 18 stycznia 1871 na cesarza Cesarstwa Niemiwckiego w Sali Lustrzanej w Wersalu. Trzecia wersja ukończona 22 marca 1877 na 80. urodziny cesarza Wilhelma I. Obraz Antona von Wernera wykonany na zlecenie rodziny królewskiej na 70. urodziny kanclerza Bismarcka. Biały mundur Bismarcka na obrazie nie odpowaiadał rzeczywistości, ale miał uwypuklić jego rolę. Dwie wcześniejsze wersje tego obrazu zostały zniszczone podczas drugiej wojny światowej. Ten obraz znajduje się w Muzeum Bismarcka w Friedrichruh.
Royal Order of Kamehameha I Grand Cross.gif
Royal Order of Kamehameha I Grand Cross.
BAD Military Karl-Friedrich Merit Order ribbon.svg
Autor: Boroduntalk, Licencja: CC BY 4.0
Military Karl-Friedrich Merit Order ribbon bar. Grand Duchy of Baden.
Wappen Preußen.png

Ursprüngliches Wappen des Königreichs Preußen und der späteren Provinz Ostpreußen.
Seraphimerorden ribbon.svg
Autor: Borodun, Licencja: CC BY 3.0
Ribbon bar: Ordem of the Seraphim. Sweden. True size for the template.
PRU Order of Crown ribbon.svg
Autor: Boroduntalk, Licencja: CC BY 3.0
Ribbon bar: Order of the Crown. Prussia.
Post mortem portrait of Kaiser Wilhelm I, 1888 (crop).jpg
Post-mortem portrait of Kaiser Wilhelm I, 1888.
Photo pasted on black paper, gilt edges, with a post-mortem portrait lying in Emperor Wilhelm I. The Emperor is the head against a pillow put up and is dressed in uniforms which several awards, including the breast star of the Order of the Black Eagle. On the abdomen, below the picture, is a laurel wreath. The Emperor is probably lying in the (old) Berlin Cathedral.
D-PRU Princely Hohenzollern Order BAR.svg
Baretka: Order Domowy Hohenzollernów.
(Hausorden von Hohenzollern)
D-SAX Militaer St-Heinrich Orden BAR.svg
Baretka: Order Wojskowy św. Henryka (Saksonia).
(Militär-Sankt-Heinrichs-Orden)
D-PRU EK 1914 1 Klasse BAR.svg
Baretka: Krzyż Żelazny - I Klasy (1813)-1914-1918 (Prusy).
Order of the Garter UK ribbon.png
Autor: Image sourced from 'Medals of the World' website: http://www.medals.org.uk/index.htm, Licencja: CC BY-SA 2.5
Ribbon of the Order of the Garter
Order of Saint Stephen of Hungary - Ribbon bar Grand-Cross.svg
Autor: , Licencja: CC BY 3.0
Baretka: Order Świętego Stefana – Krzyż Wielki – Węgry.
Wappen Deutscher Bund.svg

Arms of the German Confederation
Wilhelm I, German Emperor Signature.svg
Wilhelm I, German Emperor's signature.
Kaiser Wilhelm I. .JPG
Wilhelm I., Deutscher Kaiser in Generalsuniform
Imperial Order of the Mexican Eagle - ribbon bar.jpg
Autor: Jakubkaja, Licencja: CC BY-SA 4.0
Order Cesarski Orła Meksykańskiego (baretka)
Order of the Most Holy Annunciation BAR.svg
Order of the Most Holy Annunciation ribbon
Ludwig Order (Hesse) - ribbon bar.png
Autor: McOleo, Licencja: CC BY 3.0
Ribbon bar of the Ludwig Order (Grand Duchy of Hesse)
PRT Order of Saint James of the Sword - Grand Cross BAR.svg
Autor: KarlHeintz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Baretka Krzyża Wielkiego Orderu Świętego Jakuba od Miecza (Portugalia)
Rzeczpospolita Rozbiory.svg
Autor: Original: Halibutt
SVG: ElCet, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Partitions of the Polish-Lithuanian Commonwealth in 1772, 1793 and 1795.
Wappen Deutsches Reich - Reichsadler 1889.svg

Imperial Eagle of the German Empire from 1889 to 1918.
Order of St Giovanni of Gerusalem-Brandenburg BAR.jpg
Autor: Skukifish, Licencja: CC BY-SA 3.0
Nastrino dell'Ordine di San Giovanni di Gerusalemme del Baliaggio di Brandeburgo
D-PRU Pour le Merite 1 BAR.svg
Baretka pruskiego Orderu Pour le Mérite.