Wilhelmina Iwanowska
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| profesor nauk fizycznych | |
| Specjalność: astrofizyka | |
| Alma Mater | |
| Doktorat | |
| Habilitacja | |
| Profesura | |
| Polska Akademia Nauk | |
| Status | członek rzeczywisty |
| Doktor honoris causa Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu – 2 października 1973 | |
| Nauczyciel akademicki | |
| Uczelnia | Uniwersytet Wileński |
| Odznaczenia | |
 | |
Wilhelmina Iwanowska (ur. 2 września 1905 w Wilnie, zm. 16 maja 1999 w Toruniu) – polska astronom, profesor w Instytucie Astronomii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.
Życiorys
Ukończyła studia na Wydziale Astronomii Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. W 1933 roku obroniła pracę doktorską z astronomii. Staż podoktorski odbyła w Obserwatorium Sztokholmskim w latach 1934/35 pod kierunkiem prof. Lindblada. W 1937 roku uzyskała habilitację[1]. Od 1927 pracowała w Obserwatorium Astronomicznym USB kierowanym przez Władysława Dziewulskiego. Była członkiem zarządu Oddziału Wileńskiego Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego[2].
Po zajęciu Wileńszczyzny przez Armię Czerwoną i przekazaniu jej pod okupację litewską wraz z kolegami i koleżankami uciekła przed prześladowaniami komunistów do Łodzi. Tutaj miała czekać na przydział od władz do jednego z uniwersytetów w kraju, jednak wraz z grupą polskich naukowców z wileńskiego uniwersytetu, na czele z profesorem Władysławem Dziewulskim, postanowili, że będą kontynuować uniwersytet, ale w Toruniu. Została jedną z założycielek Uniwersytetu Mikołaja Kopernika oraz toruńskiej szkoły astronomii i radioastronomii.
Brała udział w badaniach na temat między innymi ruchu gwiazd w przestrzeni, fotometrii fotograficznej, gwiazd zmiennych, widm gwiazdowych oraz ewolucji galaktyk. Jej największym osiągnięciem było ustalenie nowej skali odległości we Wszechświecie[1]. Była zapraszana na wykłady na europejskich i na amerykańskich uniwersytetach. Od listopada 1948 roku do maja 1949 prof. Iwanowska przebywała na stażu naukowym w USA w kilku tamtejszych obserwatoriach, zrezygnowała jednak z kontynuowania kariery naukowej w Stanach i powróciła do kraju. Została też wiceprezesem Międzynarodowej Unii Astronomicznej (byłą pierwszą kobietą w zarządzie IAU) oraz członkiem korespondentem (od 1956) i członkiem rzeczywistym (od 1976) Polskiej Akademii Nauk[3]. Była założycielką Toruńskiego Centrum Astronomicznego PAN w Piwnicach k. Torunia[1]. Toruńskim obserwatorium kierowała od grudnia 1952 roku aż do przejścia na emeryturę w październiku 1976[1]. Na jej prośbę, za pośrednictwem prof. Lindblada, prof. Harlow Shapley, dyrektor obserwatorium harwardzkiego, zgodził się przekazać na 100 lat 20-cm teleskop Henry'ego Drapera. Przybył on do Piwnic w 1947 roku, a pierwszych obserwacji dokonano w roku 1949. W czasie wykładów w USA pozyskała fundusze na zakup największego polskiego radioteleskopu[4]. W 1962 roku w obserwatorium UMK zainstalowano do dziś największy w Polsce teleskop optyczny o średnicy lustra 90 cm[1].
W czerwcu 1968 roku weszła w skład Komitetu Honorowego oraz Komitetu Przygotowawczego obchodów 500 rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika[5].
Profesor Iwanowska wypromowała 19 doktorów, a 8 z nich uzyskało tytuł naukowy profesora. Wszystkich wysyłała na staże podoktorskie. Była doktorem honoris causa 3 uniwersytetów: w Winnipeg w Kanadzie, w Leicester w Anglii i UMK.
Nagrody i wyróżnienia
Otrzymała tytuł doktora honoris causa trzech uczelni wyższych:
- University of Leicester (Wielka Brytania)
- University of Manitoba w Winnipeg (Kanada)
- Uniwersytetu Mikołaja Kopernika Toruniu[6].
Otrzymała honorowe obywatelstwo miasta Winnipeg, a 31 lipca 1997 roku również Torunia.
Postanowieniem prezydenta Lecha Wałęsy z dnia 4 maja 1995 roku, w uznaniu wybitnych osiągnięć naukowych w dziedzinie astronomii, została odznaczona Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski[7].
Na cześć Wilhelminy Iwanowskiej nazwano jedną z ulic Torunia w dzielnicy Podgórz i planetoidę (198820) Iwanowska[8].
W 2018 roku została patronką nowego programu wyjazdowego dla doktorantów[4], organizowanego przez NAWA Narodową Agencję Wymiany Akademickiej[9].
Przypisy
- ↑ a b c d e Wiadomości - Wydział Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej - Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, www.fizyka.umk.pl [dostęp 2020-03-02].
- ↑ Część II. Sprawozdania oddziałów i kół Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego, [w:] Sprawozdanie z działalności Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego w Krakowie za okres od 1 IV 1937 do 31 XII 1937 oraz finansowe za rok 1937, Kraków 1938, s. 87 (pol.).
- ↑ Członkowie PAN: Skorowidz
- ↑ a b NAWA Narodowa Agencja Wymiany Akademickiej, www.facebook.com [dostęp 2020-03-02] (pol.).
- ↑ "Urania", miesięcznik Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii, nr 3, marzec 1969, str. 84-85
- ↑ Doktorzy honoris causa UMK. umk.pl. [dostęp 2011-02-25].
- ↑ M.P. z 1995 r. nr 33, poz. 382
- ↑ Krzysztof Kanawka: Nowe nazwy planetoid – Iwanowska, Sierpc i LechMankiewicz. kosmonauta.net, 10 lipca 2012. [dostęp 2012-07-26].
- ↑ Narodowa Agencja Wymiany Akademickiej - Stypendia dla studentów z polski i zagranicy, programy i wymiany naukowe - NAWA, nawa.gov.pl [dostęp 2020-03-02].
Linki zewnętrzne
- Andrzej Woszczyk. Wilhelmina Iwanowska (1905-1999). „Rocznik Toruński”. 26, s. 189-195, 1999.
- Wilhelmina Iwanowska. Mój życiorys naukowy. „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”. 26, s. 246-278, 1981. (alternatywny URL do artykułu: [1])
Media użyte na tej stronie
Autor: Kordiann, Licencja: CC BY-SA 4.0
Grób prof. Wilhelminy Iwanowskiej na cmentarzu św. Jerzego