Willa Decjusza
 nr rej. A-131 z 7 marca 1930[1] | |
 Willa Decjusza (2022) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres | Wola Justowska |
| Styl architektoniczny | wczesny barok |
| Architekt | Maciej Trapola |
| Ukończenie budowy | XVI, 1 połowa XVII wieku |
| Ważniejsze przebudowy | XIX wiek, 1882 |
Położenie na mapie Krakowa  | |
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
 50°03′49,0″N 19°52′17,5″E/50,063611 19,871528 | |
Willa Decjusza – renesansowy pałacyk znajdujący się w Krakowie przy ul. 28 Lipca 1943 17a, w Parku Decjusza, na Woli Justowskiej.
Historia
Pierwotnie w miejscu dzisiejszego pałacu wznosił się dwór, który polecił zbudować w latach 1530-1540 właściciel Woli Justowskiej – Just Ludwik Decjusz. Dwór ten nakryty był wysokim dachem, miał nieregularnie rozmieszczone okna, a przed fasadą posiadał niewielką loggię widokową. Wg najnowszych badań należy wykluczyć udział w budowie takich architektów jak Giovanni Cini ze Sieny, Bernardinus de Gianottis i Filip z Fiesole (niektórzy badacze wymieniali także Berecciego jako przypuszczalnego współtwórcę willi)[2].
W 1590 roku posiadłość kupił Sebastian Lubomirski, którego syn wojewoda Stanisław Lubomirski po 1620 roku polecił rozbudować budynek prawdopodobnie według projektu Macieja Trapoli o jedno piętro, dobudować dwie barokowe wieże i dobudować pomiędzy nimi loggię widokową. Dodano także na wieżach cebulaste hełmy. Zbudowano także oficynę zwaną obecnie Domem Łaskiego. Kolejnymi właścicielami byli od 1720 roku Sanguszkowie, Andrzej Morzkowski i Wielowiejscy.
W XIX wieku Willę przebudowali Ledóchowscy usuwając cebulaste barokowe hełmy i manierystyczne bastiony. Po 1844 roku Henrietta z Ankwiczów Kuczkowska zbudowała reprezentacyjne schody wejściowe, balkony wież i attykę wieńczącą willę. Od 1876 roku właścicielką pałacu była Marcelina Czartoryska, która po pożarze, w 1882 roku odrestaurowała willę według projektu Tadeusza Stryjeńskiego. Wcześniej odbywały się tam koncerty organizowane przez księżną, uczennicę Fryderyka Chopina. Do 1917 roku willa była własnością Czartoryskich.
W czasie I wojny światowej znajdowały się w nim koszary wojskowe, w czasie II wojny światowej była tam siedziba policji niemieckiej. Po wojnie w pałacyku znajdował się Centralny Ośrodek Szkolenia Spółdzielczości Pracy, następnie internat, oraz oddział gruźliczy szpitala im. dr. Anki. W latach 70. XX wieku willa popadła w ruinę. W 1996 Willa Decjusza została odrestaurowana i stanowi obecnie siedzibę Stowarzyszenia Willa Decjusza. Obiekt znajduje się na Szlaku Renesansu w Małopolsce.
Willa (2009)
Willa na XIX-wiecznej fotografii
Obraz w Muzeum, Dwór w Stryszowie, Oddział Zamku Królewskiego na Wawelu.
Przypisy
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2021 [dostęp 2013-12-09].
- ↑ Waldemar Komorowski, Willa Decjusza na Woli Justowskiej w Krakowie – mit i rzeczywistość. Kilka uwag na marginesie badań nad średniowieczna architekturą małopolską w czasach nowożytnych, Rafał Eysymontt (red.), [w:] Procesy przemian w sztuce średniowiecznej. Przełom – regres – innowacja – tradycja. Studia z historii sztuki. Materiały sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki [SHS] Wrocław, 21-22 XI 2013, Warszawa: SHS, 2014, s. 131-145.
Bibliografia
- Zbigniew Beiersdorf, Willa Decjusza (w:) Encyklopedia Krakowa, Kraków 2000
- Janusz Bogdanowski, Przemiany architektoniczne willi na Woli Justowskiej, „Rocznik krakowski”, T. 46, Kraków 1975
- Maria Dayczak–Domanasiewicz, Architektura dworu biskupów krakowskich na Prądniku Białym na tle nowożytnego budownictwa rezydencjonalnego okolic Krakowa w: Pałace i wille podmiejskie Krakowa, Kraków 2007
- Jerzy Kowalczyk, Sebastian Serlio a sztuka polska. O roli włoskich traktatów architektonicznych w dobie nowożytnej, Instytut Sztuki PAN, „Studia z historii sztuki”, T. 16, 1973
- Jerzy Kowalczyk, Wille w Polsce w XVI i pierwszej połowie XVII stulecia, „Kwartalnik architektury i urbanistyki”, T. 25, 1976
- Bogusław Krasnowolski, Architektura loggii małopolskich w latach 1500–1650, „Biuletyn Historii Sztuki” XXXI, 1969, nr 4, ss. 434-437.
- Jerzy Adam Miłobędzki, Zarys dziejów architektury w Polsce, Warszawa 1963 (i liczne wydania późniejsze)
- Mirosław Sulma, Przekształcenia architektury Willi Decjusza (w:) Villa Decius, wyd. III uzup., Kraków 1999
- Stanisław Tomkowicz, Powiat krakowski, „Teka Grona Konserwatorów Galicji Zachodniej” T. 2, Kraków 1906
- Katarzyna Trojanowska, Willa Decjusza i jej mieszkańcy (w:) Villa Decius, wyd. III uzup., Kraków 1999
Media użyte na tej stronie
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Mapa lokacyjna miasta Kraków. Punkty graniczne mapy:
- N: 50.15 N
- S: 49.95 N
- W: 19.76 E
- E: 20.26 E
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lesser Poland Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
- N: 50.59 N
- S: 49.07 N
- W: 18.92 E
- E: 21.55 E
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Autor: Zygmunt Put, Licencja: CC BY-SA 4.0
Willa Decjusza, ul. 28 Lipca 1943 17a, Wola Justowska, Kraków
Willa Decjusza. Kraków
Autor: Januszk57, Licencja: CC BY-SA 4.0
Stryszów 508 gmina Stryszów. Muzeum Dwór w Stryszowie Oddział Zamku Królewskiego na Wawelu.