Willa Kramstów

Willa Kramstów

nr rej. : - A/678/2020 z 23.07.2020 (woj. śląskie)[1] - A/1439/91 z 31.10.1991 (woj. katowickie)[2]
Willa widziana od ulicy Warszawskiej (2018)
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miejscowość	Katowice
Adres	ul. Warszawska 37
Typ budynku	willa z ogrodem
Styl architektoniczny	neoklasycyzm
Architekt	Julius Haase
Rozpoczęcie budowy	1875
Ukończenie budowy	1876
Ważniejsze przebudowy	1958-1959
Pierwszy właściciel	rodzina von Kramsta[3]
Położenie na mapie Katowic Willa Kramstów
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Willa Kramstów
Położenie na mapie województwa śląskiego Willa Kramstów
50°15′28,2355″N 19°01′47,0129″E/50,257843 19,029726

Willa Kramstów − willa z ogrodem wybudowana w latach 1875–1876 w Śródmieściu Katowic, przy ul. Warszawskiej 37, wpisana do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego.

Według niektórych przypuszczeń, w XVIII w. w miejscu, w którym teraz wznosi się willa, przy tzw. szosie mysłowickiej, miał stać niewielki dwór właścicieli Ordynacji Mysłowickiej, Mieroszewskich. Jego mieszkanką była Józefina Mieroszewska, jedyna córka pierwszego Ordynata Mysłowickiego Jana Krzysztofa i czeskiej hrabianki N. Kolowrat-Krakowsky. Kramstowie, przemysłowcy przybyli ze Świebodzic na Dolnym Śląsku, nabyli od Mieroszewskich tę posesję w XIX wieku, gdy kupowali od nich kopalnie w Zagórzu, Niwce i Klimontowie^[4].

Obiekt wybudowano w latach 1875−1876 według projektu Juliusa Haase (projekt z 1874^[5][6]), w stylu neoklasycystycznym^[7], jako jednopiętrową willę ogrodową^[8] dla rodziny Gustava von Kramsta^[3], przemysłowca i właściciela dóbr ziemskich^[9]. Willa posiadała zadaszony podjazd, boazerie, parkiety^[10] oraz użytkowo-ozdobną pergolę^[11].

W 1906 r. willę nabył kupiec Siegfried Silberstein. Dom pozostawał formalnie w jego rękach do 1945 r., chociaż w czasie II wojny światowej budynek skonfiskowały władze okupacyjne i urządziły w nim klub niemiecki^[12]. Po wojnie willę zajmował krótko Instytut Śląski, a po jego likwidacji w 1948 r. kilka innych instytucji. W tym czasie miało tu m.in. swoją siedzibę powstałe w 1947 r. terenowe koło Polskiego Towarzystwa Geograficznego (od grudnia 1948 r. Oddział Katowicki PTG)^[13].

W 1955 r. obiekt przydzielony został Klubowi Pracy Twórczej. W latach 1956-1957 trzy pokoje na parterze budynku od strony ul. Warszawskiej zajmowała redakcja efemerycznego tygodnika „Przemiany”^[14]. Jak podawał ówczesny przewodnik „Dzięki pomocy finansowej PWRN, ze szczególnym staraniem v. przewodniczącego Prezydium Wojewódzkiej rady Narodowej Jerzego Ziętka, przeprowadzono generalny remont domu i w lutym 1959 r. dokonano otwarcia Klubu”^[12]. Projekt przebudowy oraz wyposażenia wnętrz były dziełem Tadeusza Gieruli, natomiast rozwiązania dekoracyjno-kolorystyczne artystów malarzy Wiesława Langego i Jana Dutkiewicza^[15]. Obiekt wzbogacił się m.in. o salę imprez kulturalno-artystycznych na 100 miejsc^[12] oraz o usytuowaną w piwnicy restaurację „Piwniczka” (obecnie „Marchołt”)^[9], jednak zewnętrzny wygląd budynku został zmieniony^[11]. „Klub” stał się miejscem, w którym od wielu lat koncentruje się życie zawodowe i towarzyskie katowickich środowisk twórczych: literatów, dziennikarzy, plastyków, architektów, muzyków, fotografików i in. Od chwili powołania do życia w 1962 r. przez dwa lata mieściła się tu redakcja dwutygodnika „Poglądy”^[14].

Budynek wpisano do rejestru zabytków^[2] 31 października 1991 (nr rej.: A/1439/91)^[7][16]. Granice ochrony obejmują całą działkę^[8] (budynek wraz z otoczeniem^[16]). Obecnie mieści się tu siedziba Klubu Niezależnych Stowarzyszeń Twórczych „Marchołt”^[17][18], działającego w tym miejscu od 5 lutego 1992^[19][20].

Od 26 czerwca roku 2015 w budynku działa restauracja i klubokawiarnia Drzwi Zwane Koniem, założona przez spółdzielnię socjalną Honolulu, zatrudniająca osoby z niepełnosprawnościami^[21][22].

Zobacz też

• Architektura Katowic
• Historia Katowic

Przypisy