Willa Tadeusza Michejdy

Willa Tadeusza Michejdy

nr rej. : - A/721/2020 z 26.10.2020 (woj. śląskie)[1] - A/1446/91 z 30.12.1991 (woj. katowickie)[2]
(c) Lestat, CC-BY-SA-3.0 Willa Tadeusza Michejdy
Państwo	Polska
Miejscowość	Katowice
Adres	ul. Józefa Poniatowskiego 19
Typ budynku	willa mieszkalna
Styl architektoniczny	formizm
Architekt	Tadeusz Michejda
Rozpoczęcie budowy	1926
Ukończenie budowy	1930
Pierwszy właściciel	Tadeusz Michejda
Położenie na mapie Katowic Willa Tadeusza Michejdy
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Willa Tadeusza Michejdy
Położenie na mapie województwa śląskiego Willa Tadeusza Michejdy
50°15′02,76″N 19°00′40,61″E/50,250767 19,011281

Willa Tadeusza Michejdy – modernistyczny dom wybudowany w Katowicach w latach 1926−1930^[3] przy ul. księcia Józefa Poniatowskiego 19 przez architekta Tadeusza Michejdę^[4] jako willa własna^[5].

Historia

Willa własna Tadeusza Michejdy była jego pierwszym samodzielnym projektem w Katowicach, gdzie osiedlił się w 1924 roku po ukończeniu studiów na Politechnice Lwowskiej^[6][7].

Pierwotny projekt powstał w 1926 roku. Ostateczny kształt domu odbiega jednak od tej koncepcji. Zmiany nie dotyczyły ogólnej formy budynku, ani jego wnętrza, a jedynie kompozycji i dekoracji fasady i kształtu ogrodzenia^[6].

Architekt zaprojektował budynek dwurodzinny. Parter mieścił mieszkanie rodziny Michejdów, jego pracownię architektoniczną i siedzibę Związku Architektów na Śląsku. Na dwóch wyższych kondygnacjach zaprojektowano duże komfortowe mieszkanie pod wynajem^[7][8].

W 1941 roku po przymusowym opuszczeniu Katowic przez architekta z rodziną dom został przejęty przez Niemców. Po 1945 zamieniony na mieszkania kwaterunkowe. Obecnie jest własnością prywatną^[3][9].

Został wpisany do rejestru zabytków 30 grudnia 1991 (nr rej.: A/1446/91, A/721/2020^[1])^[2][10]

W 1998 roku katowicki oddział SARP ufundował  umieszczoną na ogrodzeniu willi tablicę upamiętniającą postać i działalność Tadeusza Michejdy.

Willę umieszczono w projekcie „Szlak Moderny” w Katowicach^[11].

Architektura

Stylistycznie budynek nawiązuje do tzw. polskiej sztuki dekoracyjnej związanej z Wystawą Sztuki Dekoracyjnej w Paryżu w 1925 r. (kapitele o dekoracji kryształkowej) i ulubionego w tym czasie przez Tadeusza Michejdę formizmu stworzonego przez Stanisława Ignacego Witkiewicza.

Jest to trzykondygnacyjny budynek na planie prostokąta, z którego wyłamują się dwukondygnacyjne przybudówki w narożnikach, połączone wspartym na słupach balkonem, biegnącym na poziomie pierwszego piętra przez całą elewację południową. Dachy przybudówek wykorzystano jako balkony dostępne z pomieszczeń drugiego piętra. Dom przykrywa płaski dach-taras otoczony żelazną balustradą, na którym spoczywa nadbudówka, pełniąca funkcję strychu.

Ściany budynku są gładkie, tynkowane.

Elewacje boczne (wschodnią i zachodnią) oraz tylną (południową) zaprojektowano podobnie. Rytmicznie rozstawione okna o tym samym kształcie i rozmiarze ujęto w pionowe lizeny zwieńczone niewielkim gzymsem.

Odmiennie potraktowano elewację frontową (północną). Znajdującą się centralnie wnękę przedzielają dwa masywne słupy, rozszerzające się schodkowo w stronę utworzonych w ten sposób nisz, w których umieszczono prostokątne, wielodzielne okna, a na osi całego założenia drzwi wejściowe z trójkątnym szczytem nad portalem wyprofilowanym uskokowo. Po obu stronach centralnej wnęki na wysokości pierwszego piętra znajdują się płaskorzeźby, przedstawiające mocno stylizowane sceny pracy architekta.

Willę otacza niewysoki mur z dwuskrzydłową furtką wykonaną z kutych krat.

W narożniku północno-zachodnim bezpośrednio do ogrodzenia przylega pawilon, pełniący obecnie funkcję sklepu, a od strony ul. Kilińskiego dobudowany pod kątem prostym garaż.

Dom ma trzy kondygnacje mieszkalne. Parter został przeznaczony na mieszkanie rodziny architekta. Usytuowana po północno-zachodniej stronie część mieszkalna w celu odizolowania od reszty pomieszczeń została wydzielona osobnym korytarzem i nie jest dostępna bezpośrednio z holu. Znajdowały się tu  w układzie amfiladowym: pokój pana, pokój stołowy z wyjściem do ogrodu, pokój pani połączony z pokojem dziecinnym, służbówka, kuchnia, łazienka i dwie ubikacje.

Na prawo z dużej sieni na parterze mieściło się wejście do biura architektonicznego, połączonego z gabinetem.

Pierwsze i drugie piętro stanowiły jedno mieszkanie, wynajmowane w celu spłacenia długu hipotecznego^[8]. Na piętrze zaprojektowano duży pokój stołowo-mieszkalny z wyjściem na werandę, z jednej strony łączący się przez dwuskrzydłowe drzwi z salonem, a z drugiej z oddzielającym go kotarą pokojem pani, w którym umieszczono wyjście na balkon, połączone z zejściem do ogrodu. Ponadto ulokowano tu kuchnię, pokój służbowy i spiżarnię.

Drugie piętro zajmowały: pokój pana i pani, pokoje dzieci, pokój gościnny, łazienka i ubieralnia.

Hol pełniący funkcję klatki schodowej miał charakter reprezentacyjny. Dominują tu trójbiegowe schody o niklowanym oporęczowaniu.

Wnętrza willi odznaczały się wysokim standardem. Większość pomieszczeń posiadała dębowe podłogi parkietowe firmy „Parquet” z Katowic oraz  stolarkę firmy „M. Robak” z Mysłowic. W budynku zainstalowano ogrzewanie i urządzenia sanitarne firmy „E. Landau” z Katowic^[12].

Dom wybudowano z cegieł stosując stropy żelbetowe^[13].

Galeria zdjęć

• 

  Fasada (2022)

• 

  Klatka schodowa. Źródło: „Architektura i Budownictwo” 1932, z. 5, s.147

• 

  Rzuty pierwszego piętra i parteru. Źródło: „Architektura i Budownictwo” 1932, z.5, 146

• 

  Przekrój poprzeczny i rzut drugiego piętra. Źródło: „Architektura i Budownictwo” 1932, z.5, 146

• 

  Elewacja południowo-zachodnia. Stan na 2013 rok.

• 

  Elewacja południowo-zachodnia. Stan na 1930 rok. Źródło: „Architektura i Budownictwo”1932, z.5, 146

Zobacz też

• Architektura Katowic

Przypisy

Bibliografia

• Anna Syska: Katowickie wille Tadeusza Michejdy. W: Dom – zabytkowa architektura mieszkalna. Red. Aneta Borowik. Katowice, 2014, s. 259-274
• Anna Syska: Styl gotycki wyklucza się: międzywojenna architektura w województwie śląskim. Katowice, 2015, s. 161
• Ewa Stachura: Tadeusz Michejda – śląski architekt dwudziestolecia międzywojennego. W: Ziemia Śląska. Red. L. Szaraniec, t. 2, Katowice 1989, s.109-193
• Ewa Stachura: Tadeusz Michejda (1895-1955): śląski architekt lat międzywojennych. Katowice, 1986
• Ewa Stachura: Twórczość architektoniczna Tadeusza Michejdy w pejzażu dwudziestolecia międzywojennego. „Śląski Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 1989, nr 3, s. 11-58 
• Marek Tomiczek: Dom wyjątkowy. „Spotkania z Zabytkami” 1996, z. 6, s. 29-31
• Tadeusz Michejda: O zdobyczach architektury nowoczesnej. „Architektura i Budownictwo” 1932, z. 5, s. 137-152
• Waldemar Odorowski: Architektura Katowic w latach międzywojennych 1922-1939. Katowice, 1994, s. 77-79; 236-238