William Ramsay

sir William Ramsay
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

2 października 1852
Glasgow

Data i miejsce śmierci

23 lipca 1916
High Wycombe

Zawód, zajęcie

chemik, fizyk, nauczyciel akademicki

Odznaczenia
Order „Pour le Mérite” za Naukę i Sztukę Komandor Orderu Korony Włoch Oficer Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja)

William Ramsay (ur. 2 października 1852 w Glasgow w Szkocji, zm. 23 lipca 1916 w High Wycombe, w hrabstwie Buckinghamshire w Anglii) – brytyjski chemik i fizyk, członek Royal Society od roku 1888, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie chemii w roku 1904 za odkrycie gazów szlachetnych w powietrzu i ustalenie miejsca tych pierwiastków w układzie okresowym[1].

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

William Ramsay był synem Catheriny z domu Robertson i inżyniera budownictwa, Williama Ramsaya seniora, oraz bratankiem geologa, sir Andrew Ramsaya (Medal Wollastona w roku 1871). Uczył się i studiował do roku 1870 w Glasgow – miejscu urodzenia. Otrzymał BS w dziedzinie chemii organicznej w University of Glasgow[2][3].

Kwas o-toluilowy (o-metylobenzoesowy)[4]

W latach 1870–1872 studiował w Niemczech, w Uniwersytecie w Heidelbergu u Roberta Bunsena i w Uniwersytecie w Tubindze u Rudolfa Fittiga (zob. reakcja Wurtza-Fittiga). Doktorat z chemii otrzymał w roku 1872[2][3].

Praca zawodowa

University College, Bristol w roku 1876

Po doktoracie Ramsay wrócił do Glasgow. Początkowo został zatrudniony na stanowisku asystenta w Anderson College (od roku 1964 część University of Strathclyde), gdzie w latach 1872–1880 uczył chemii stosowanej (zob. nauki stosowane), a następnie od roku[2][3][5]:

  • 1875 – pracował równocześnie, na analogicznym stanowisku, w University of Glasgow,
  • 1880 – był profesorem chemii w University College, Bristol (uczelnia przekształcona w roku 1909 w University of Bristol), w którym pełnił też funkcję Principal of the College (od 1881),
  • 1887 (do przejścia na emeryturę w roku 1913) – był profesorem chemii nieorganicznej i kierownikiem wydziału w University College London.

Zakres badań

Stopień doktora W. Ramsay otrzymał na podstawie pracy na temat kwasu o-toluenowego[4] i jego pochodnych (1872). W kilku następnych latach prowadził również inne badania z zakresu chemii organicznej, np. właściwości (m.in. fizjologicznego oddziaływania) produktów rozkładu alkaloidów chininy (wspólnie z J.J. Dobbie, 1878/1879), pikoliny i innych pochodnych pirydyny (którą zsyntetyzował w roku 1876)[6][3][5].

W latach 80. interesował się przede wszystkim chemią fizyczną, w tym m.in. właściwościami gazów i cieczy, np. napięciem powierzchniowym (głównie w stanie krytycznym), przemianami fazowymi (np. parowanie i dysocjacja termiczna propanolu (wspólnie z S. Youngiem[7], 1886–1889), stechiometrią, termodynamiką chemiczną, strukturami minerałów bizmutowych[6][3][5].

Najbardziej znane prace dotyczyły gazów szlachetnych.

W roku 1894, wspólnie z Lordem Rayleighem, odkrył w powietrzu pierwszy z nich – argon, a w roku 1895, wspólnie z F. Soddym, stwierdził występowanie helu w jednej z odmian uranitu (kleweit[8][9]). Doświadczalnie potwierdził hipotezę Marii i Pierre'a Curie, dotyczącą przyczyn promieniotwórczości, wykazując obecność helu w produktach rozpadu preparatu radu. Wraz z M. Traversem doprowadził do wyodrębnienia z powietrza w roku 1898 neonu, kryptonu i ksenonu. Za odkrycie gazów szlachetnych w powietrzu i ustalenie miejsca tych pierwiastków w układzie okresowym otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii w roku 1904[6][3][10].

William Ramsay wniósł również wkład w opracowanie procesu podziemnego zgazowania węgla kamiennego („gazyfikacja węgla”)[11], kontynuując badania, których inicjatorami byli bracia Siemens (1868). Po dwudziestu latach podjął je znajomy Ramsaya, rosyjski chemik Dmitrij Mendelejew, znany przede wszystkim jako twórca prawa okresowości pierwiastków). Mendelejew, który opracowywał teoretyczne podstawy tego procesu, pisał w tym czasie[11]:

…nastąpi z czasem nawet taka epoka, że węgla nie będzie się wydobywać z ziemi, a tam w ziemi będzie przekształcany w gazy palne, które rurociągami będą przesyłane na dalekie odległości.

William Ramsay zajmował się tym problemem w latach 1910−1915, przygotowując pierwszy eksperyment podziemnego zgazowania węgla w złożu, do którego prowadziły pojedyncze odwierty (zob. kopalnia otworowa). Realizację eksperymentu uniemożliwił wybuch I wojny światowej[11].

Publikacje (wybór)

Jest autorem licznych książek[12], m.in.[2]:

  • A System of Inorganic Chemistry (1891)
  • The Gases of the Atmosphere (1896)
  • Modern Chemistry (1900, 2 tomy)
  • Introduction to the Study of Physical Chemistry (1904)
  • Elements and Electrons (1913)
1
2
William Ramsay, Les Mesures de quantités infinitésimales de matières (1911)

Odznaczenia i wyróżnienia

Został członkiem Royal Society w roku 1888. Otrzymał m.in.[2][3]

a także Longstaff Medal od Royal Society of Chemistry, Barnardo Medal od Smithsonian Institution, złoty Medal A.W. Hoffmanna. Był członkiem honorowym kilkunastu narodowych Akademii Nauk i wielu stowarzyszeń naukowych, Doktorem HC University of Dublin[3].

Życie osobiste

William Ramsay lubił podróże i naukę języków obcych. Był uzdolnionym pianistą, kompozytorem i poetą. W roku 1881 poślubił Margaret Buchanan, córkę Georga Stevensona Buchanana. Mieli jednego syna i jedną córkę[3].

Przypisy

  1. ↑ Sir William Ramsay – Facts. [w:] The Nobel Prize in Chemistry 1904 [on-line]. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-17]. (ang.).
  2. ↑ a b c d e Sir William Ramsay, Jr.. [w:] Notable Names Database (NNDB) [on-line]. [dostęp 2014-05-15]. (ang.).
  3. ↑ a b c d e f g h i The Life of Sir William Ramsay. [w:] Strona internetowa 'Ramsay Memorial Fellowships Trust' [on-line]. www.ucl.ac.uk. [dostęp 2014-06-17]. (ang.).
  4. ↑ a b 2-Methylbenzoic acid. [w:] ChemSpider [on-line]. Royal Society of Chemistry. [dostęp 2016-09-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-01-06)]. (ang.).
  5. ↑ a b c Ramsay, sir William. W: Wielka Encyklopedia Powszechna PWN. T. 9: Polska–Robe. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1966, s. 700.
  6. ↑ a b c Biographical. [w:] The Nobel Prize in Chemistry 1904 [on-line]. Nobel Media AB. [dostęp 2014-06-17]. (ang.).
  7. ↑ William Ramsay, Sydney Young: Evaporation and Dissociation: Part VIII. A study of the thermal properties of propyl alcohol, Część 8. Harrison and Sons, 1888. [dostęp 2014-06-17]. (ang.).
  8. ↑ C. Wadsworth. Density of Radio-Lead from Pure Norwegian Cleveite (Volume 2). „Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America”. 2, s. 505–506. National Academy of Sciences (Internet Archive). ISSN 00278424. (ang.). 
  9. ↑ Cleveite. [w:] mindat.org – the mineral and locality database [on-line]. Jolyon Ralph and Ida Chau. [dostęp 2014-06-16]. (ang.).
  10. ↑ Nobel Lecture 'The Rare Gases of the Atmosphere'. [w:] The Nobel Prize in Chemistry 1904 [on-line]. Nobel Media AB, 12 grudnia 1904. [dostęp 2014-06-17].
  11. ↑ a b c Stanisław Hajdo, Jerzy Klich, Krzysztof Polak. Uwarunkowania podziemnego zgazowania węgla ⎯ 100 lat rozwoju metody. „Górnictwo i Geoinżynieria”. 34 (4), s. 224–236, 2010. (pol.). 
  12. ↑ Wyszukiwanie inauthor:"William Ramsay". [w:] Wyszukiwarka www.google.pl [on-line]. [dostęp 2014-06-17].

Linki zewnętrzne

Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie chemii
XX wiek
XXI wiek

Media użyte na tej stronie

D-PRU Pour le Merite fuer Wissenschaften und Kuenste BAR.svg
Baretka pruskiego i niemieckiego Orderu Pour le Mérite za zasługi w dziedzinie nauki i sztuki.
Order of the Bath (ribbon).svg
Autor: Image sourced from 'Medals of the World' website: http://www.medals.org.uk/index.htm, Licencja: CC BY 2.5
Ribbon of the Order of the Bath
Commendatore OCI Kingdom BAR.svg
ribbon of the medal of commander of the Order of the Crown of Italy, during the Kingdom of Italy.
Ramsay - Les Mesures de quantités infinitésimales de matières, fig. 1.png
Figure 1 de l'article Les Mesures de quantités infinitésimales de matières par William Ramsay, 1911
William Ramsay.jpg
Sir William Ramsay (1852-1916), Nobel Laureate in Chemistry (1904)
Ramsay - Les Mesures de quantités infinitésimales de matières.djvu
Article Les Mesures de quantités infinitésimales de matières, par William Ramsay ; J. Phys. Theor. Appl. 1, 1 (1911) 429-442
University College Bristol.gif
University College, Bristol 1876
2-toluic acid.svg
2-toluic acid; o-toluylic acid; 2-methylbenzoic acid