Wincenty Danek

Wincenty Danek

Data i miejsce urodzenia	8 października 1907 Krzeszowice (według IPN: Siersza)
Data i miejsce śmierci	17 sierpnia 1976 Kraków
Zawód, zajęcie	pedagog, historyk literatury
Odznaczenia

Wincenty Danek (ur. 8 października 1907 w Krzeszowicach lub w Sierszy, zm. 17 sierpnia 1976 w Krakowie) – profesor, polski polonista, pedagog, historyk literatury, działacz komunistyczny.

W okresie II wojny światowej współorganizator tajnego nauczania w okolicach Krzeszowic, rektor Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Krakowie (1956–1972), od 1960 redaktor naczelny "Ruchu Literackiego", w 1975 przewodniczący rady naukowej Instytutu Badań Literackich PAN. Badacz życia i twórczości Józefa Ignacego Kraszewskiego (m.in. monografia Józef Ignacy Kraszewski. Zarys biografii, Powieści historyczne Kraszewskiego, Matejko i Kraszewski. Dwie koncepcje dziejów Polski) oraz Adolfa Dygasińskiego (wydał m.in. jego Pisma pedagogiczne).

Życiorys

Tablica pamiątkowa Wincentego Danka w Krzeszowicach

Ojciec Wincentego Danka – Władysław, pracował jako urzędnik w kopalni w Sierszy; matka, Paulina z domu Bogacka prowadziła dom. Do szkoły w Sierszy zaczął uczęszczać w 1913 roku. W 1918 r. został uczniem Gimnazjum im. Henryka Sienkiewicza w Krakowie. Maturę zdał w 1926 roku. Studia na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego rozpoczął w 1926, ukończył je w 1930. Dodatkowo zapisał się na studium pedagogiczne. Następnie rozpoczął służbę wojskową w Krakowie. W latach 30. XX w. należał do Związku Nauczycielstwa Polskiego^[1].

Lewicowe przekonania (bliskie PPS), spowodowały, że nie znalazł zatrudnienia w szkołach państwowych. W latach 1931–1939 pracował w gimnazjach prywatnych w Kolbuszowej, Krakowie i Toruniu. W 1934, wraz z obroną pracy doktorskiej, przystąpił do egzaminu nauczycielskiego, upoważniającego do nauczania języka polskiego i łaciny. W czasie II wojny światowej pracował jako urzędnik w kamieniołomach w Miękini, a także w niemieckim Urzędzie Pracy (Arbeitsamt) w Krzeszowicach przy pracach kancelaryjnych. W 1942 nawiązał kontakt z konspiracyjną komórką PPR^[1]. W grudniu 1944 został aresztowany podczas pisemnej matury i uwięziony.

Po zakończeniu II wojny światowej organizował gimnazjum w Krzeszowicach. Został też aktywistą komunistycznej organizacji młodzieżowej Związek Walki Młodych, a w lutym 1945 objął w nim funkcję kierowniczą. W marcu 1946 został członkiem Komitetu Miejskiego PPR w Krzeszowicach, z ramienia PPR był przewodniczącym tamtejszej Miejskiej Rady Narodowej^[1]. Jako zaufany działacz PPR był przewodniczącym krzeszowickiej Obwodowej Komisji Wyborczej w trakcie referendum ludowego w 1946 oraz wyborów parlamentarnych w 1947^[1]. Do 1947 pracował w Krzeszowicach w szkole średniej, organizując w niej struktury ZWM^[1].

W 1947 dzięki rekomendacji partii komunistycznej mianowano go dyrektorem Gimnazjum i Liceum im. Tadeusza Kościuszki w Krakowie, a w 1948 naczelnikiem wydziału szkół średnich i kuratorem okręgu szkolnego^[1]. Jako zdeklarowany ateista współuczestniczył w przejmowaniu przez państwo kościelnych szkół i zakładów wychowawczych, a także przyczyniał się do usuwania z placówek oświatowych duchownych, którzy pracowali w nich jako katecheci^[1]. We wrześniu 1950 został kierownikiem Wydziału Oświaty Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie. Zarówno w Kuratorium, jak i w Wydziale Oświaty był aktywnym członkiem Podstawowej Organizacji Partyjnej PZPR^[1].

Po usunięciu z urzędu rozpoczął w 1951 pracę w Państwowej Wyższej Szkole Pedagogicznej w Krakowie. Był członkiem Komitetu Uczelnianego PZPR na tej uczelni^[2]. Pełnił też funkcję przewodniczącego Komisji Egzaminacyjnej do spraw egzaminu państwowego z zakresu samokształcenia ideologicznego. Był twórcą Studium Zaocznego dla Pracujących. W 1952 został dziekanem Wydziału Zaocznego, zaś praca Poglądy pedagogiczne Adolfa Dygasińskiego pozwoliła mu na uzyskanie w 1954 tytułu docenta. W 1956 został wybrany rektorem WSP^[1]. Pełniąc ten urząd, nie zgodził się na zwrot lokali należących do sióstr urszulanek, zabranych im przez państwo w okresie stalinizmu^[1]. Jednocześnie wymusił na KW PZPR decyzję o zaborze części budynku Seminarium Duchowego^[1]. W 1957 został członkiem Komisji Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego do spraw dydaktyki na studiach zaocznych. Zgodnie ze stanowiskiem Komitetu Uczelnianego PZPR, w 1959 ponownie został rektorem WSP. W reakcji na list biskupów polskich do biskupów niemieckich angażował się w organizację masówek potępiających polski Episkopat. Sprzeciwiał się również udziałowi studentów WSP w pielgrzymce do Częstochowy z okazji milenium chrztu Polski. W 1967 został za zgodą władz PRL członkiem Komisji do Spraw Kształcenia Nauczycieli w Radzie Głównej Szkolnictwa Wyższego.

Po złożeniu urzędu rektora w 1972 był dyrektorem Instytutu Filologii Polskiej, kierownikiem Katedry Metodyki Nauczania, przewodniczącym RN Instytutu Badań Literackich w Warszawie oraz redaktorem naczelnym "Ruchu Literackiego". Wchodził w skład komitetów wydawniczych dzieł Kraszewskiego w Ludowej Spółdzielni Wydawniczej i w Wydawnictwie Literackim. Pod jego opieką stopień doktora uzyskał Czesław Kłak^[3].

Zmarł w 1976 i został pochowany 22 sierpnia tegoż roku na krzeszowickim cmentarzu. Na fasadzie krzeszowickiego budynku, dawnego Uzdrowiskowego Domu Gościnnego (obecnie siedziby Liceum Ogólnokształcącego), w 1987 roku wmurowano tablicę pamiątkową poświęconą Wincentowi Dankowi jako m.in. założycielowi tego liceum.

Jedna z ulic w Krzeszowicach nosiła jago imię. W ocenie Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu nazwa ul. Wincentego Danka powinna zostać zmieniona jako wypełniająca normę art. 1 Ustawy o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego przez nazwy budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej^[1]. Na podstawie zarządzenia wojewody małopolskiego 1 marca 2018 zmieniono nazwę ulicy na Apteczną^[4].

Ważniejsze prace

• Publicystyka Józefa Ignacego Kraszewskiego w latach 1859–1872 (1957),
• Powieści historyczne Józefa Ignacego Kraszewskiego (1966),
• Józef Ignacy Kraszewski. Żywot i dzieła (1967),
• Matejko i Kraszewski. Dwie koncepcje dziejów Polski (1969),
• Pisarz wciąż żywy (1969),
• Józef Ignacy Kraszewski (1973),
• Józef Ignacy Kraszewski. Zarys biograficzny (1976).

Odznaczenia

• Order Sztandaru Pracy II Stopnia
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
• Złoty Krzyż Zasługi
• Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Nauczyciel Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej”^[5]

Przypisy

Bibliografia

• Feliks Kiryk, Józef Hampel, Iwona Pietrzkiewicz (red.): Leksykon Profesorów Akademii Pedagogicznej im. Komisji Edukacji Narodowej 1946-2006. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, 2006. ISBN 83-7271-395-2.
• Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny, tom I: A-M, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1984 (artykuł redakcyjny)
• Nazwy do zmiany: ul. Danka Wincentego (IPN