Wincenty Kociuba

Wincenty Kociuba
Ilustracja
Wincenty Kociuba ok. 1935 roku
Data i miejsce urodzenia

18 marca 1894
Krasnystaw

Data i miejsce śmierci

4 lipca 1940
Kumowa Dolina

Poseł na Sejm III i IV kadencji (II RP)
Okres

od 1930
do 1938

Przynależność polityczna

PSL „Wyzwolenie”, BBWR

Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Zasługi (II RP)

Wincenty Kociuba (ur. 18 marca 1894 w Krasnymstawie, zm. 4 lipca 1940 w Kumowej Dolinie) – rolnik, polityk II Rzeczypospolitej, poseł na Sejm, polityk PSL „Wyzwolenie” i BBWR, działacz samorządowy, społecznik i członek zarządu banku[1], członek Rady Głównej Centralnego Towarzystwa Organizacji i Kółek Rolniczych od 1934[2].

Syn Wojciecha z drugiego małżeństwa z Zofią z Frącków. Urodził się i zamieszkiwał w Krasnymstawie. Poślubił Agnieszkę z Zadrągów, ze związku tego przyszło na świat czworo dzieci: Marianna, Helena, Józefa i Mieczysław.

W czasie I wojny światowej został wcielony do wojska walczył w armii rosyjskiej. Po powrocie z frontu od maja 1918 działał w POW, m.in. brał czynny udział w rozbrajaniu okupantów[3].

Początki pracy politycznej

W latach 1918–26 był członkiem PSL „Wyzwolenie” w Krasnymstawie, pełnił kluczowe funkcje, m.in. jako prezes i wiceprezes zarządu powiatowego. Po przełomie majowym oddał się główne pracom społecznym i samorządowym. W maju 1928 w ramach delegacji władz miasta Krasnegostawu - witał Prezydenta Ignacego Mościckiego w czasie jego wizyty w majątku Bzite. W 1928 z Piotrem Palonką i Adamem Jaworem przeszedł do BBWR[4]. Wydają w formie ulotki „List otwarty do Pana dr Stanisława Wrony“[5]. W BBWR od 1929 pełnił funkcję prezesa Rady Powiatowej[6].

Praca w Sejmie RP

W 1930 Wincenty Kociuba kandydował w wyborach do Sejmu[7], w trakcie kampanii był sygnatariuszem odezwy Rady Głównej Obozu Agrariuszy, nawołującej do poparcia rządu Piłsudskiego i wyboru posłów współpracujących z jego rządem[8]. Wybrany został na posła ogromną przewagą głosów. W okręgu 28 oprócz Wincentego Kociuby posłami na Sejm II RP - III kadencji (1930–1938) wybrani zostali – Jan Piłsudski i Józef Moczulski[9]. Ślubowanie złożył 10 grudnia 1930[10].

Ponownie w 1935 kandydował do Sejmu z ramienia BBWR w okręgu wyborczym 36 (Chełm). Ludność niemal powszechnie głosowała na W. Kociubę z BBWR[11]. Otrzymując 45.537 głosów uzyskał jeden z lepszych wyników w skali kraju[12]. Ślubowanie złożył w dniu 4 października 1935 na pierwszym posiedzeniu Sejmu[13].

Wincenty Kociuba w 1930 zasiadał w klubie BBWR (grupa ludowa) a w 1935 w Kole Rolników (skarbnik) w klubie BBWR i OZN. Pracował w komisjach – w 1930 w komisji rolnej (zastępca członka)[14] i skarbu a od 1935 w komisji pracy (wybrany w dniu 7 lutego 1936 na posiedzeniu dziewiątym, jego kandydaturę w ramach punktu porządku dziennego nr 3 zgłosił Marszałek Sejmu[15]) i skarbu (wybrany w dniu 1 grudnia 1936 na posiedzeniu dwudziestym dziewiątym)[16]. W Sejmie IV kadencji działał w trzech Komisjach specjalnych: budowlanej (od 17 marca 1936 – posiedzenie dwudzieste pierwsze, jego kandydaturę zgłosił Marszałek Stanisław Car w ramach punktu nr 1 porządku dziennego[17]), ds. oddłużenia rolnictwa (od 3 mraca 1938 – posiedzenie siedemdziesiąte siódme), ds. cen artykułów rolnych (od 17 lipca 1938 – posiedzenie osiemdziesiąte dziewiąte)[18]. Złożył w Sejmie projekt ustawy o zmianie ustawy z dnia 24 marca 1933 o ułatwieniach dla instytucyj kredytowych, przyznających dłużnikom ulgi w zakresie wierzytelności rolniczych – druk nr 715. Pierwsze czytanie tego projektu zostało zarządzone przez Marszałka Sejmu w czasie 77 posiedzenia w dniu 3 marca 1938[19].

Pełnił również inne funkcje państwowe: członka Wydziału Powiatowego i zastępcy członka Wydziału Wojewódzkiego Urzędu Wojewódzkiego w Lublinie.

Po rozwiązaniu BBWR w 1938 powstał Obóz Zjednoczenia Narodowego (OZN). W Lublinie przy tygodniku „Życie Lubelskie” powstał zespół osób rekrutujących się ze sfer kombatanckich i społecznych, który starał się stworzyć ośrodek ideowo-społeczny obozu pomajowego. Podobną inicjatywę podjęła Grupa Parlamentarna Działaczy Społecznych, w której pracach uczestniczył senator F. K. Lechnicki oraz posłowie Władysław Szczypa i Wincenty Kociuba. W lutym 1938 powołano w miejsce Tymczasowego Zarządu - Zarząd Okręgowy i Radę Okręgową OZN, na jednego z wiceprzewodniczących zostaje wybrany Wincenty Kociuba[20].

Działalność samorządowa i społeczna

Był ponadto ławnikiem magistratu miasta Krasnegostawu, radnym miejskim, członkiem Wydziału Powiatowego i Prezesem Zarządu Komunalnej Kasy Oszczędnościowej w Krasnymstawie. Członkiem rady miasta był nieprzerwanie od 1919 jako członek PSL „Wyzwolenie” i następnie BBWR. W wyborach w 1930 do Rady wszedł z tego ugrupowania jedynie Wincenty Kociuba, w 1934, zasiadało już 14 przedstawicieli BBWR oraz 2 sympatyków. W ciągu całego okresu międzywojennego kilka osób wyborcy darzą szczególnym zaufaniem i zasiadają oni nieprzerwanie w Radzie Miejskiej – Adam Bojarski, Tomasz Knapiński oraz Wincenty Kociuba[21].

Brał czynny udział w pracy organizacji i towarzystw rolniczych. Pełnił funkcję Prezesa zarządu lubelskiego Związku Producentów Zbytu Bydła i Trzody Chlewnej, od 1934 członek Komitetu Związku Izb i Organizacji Rolniczych, od 1935 był wiceprezesem lubelskiej Izby Rolniczej[22]. Od 1934 był członkiem władz centralnych (członek Rady Głównej), wojewódzkich (Lublin – wiceprezes towarzystwa wojewódzkiego[23]) i powiatowych (Krasnystaw – prezes Rady i Zarządu) Towarzystwa Organizacji i Kółek Rolniczych[24].

Zasiadał we władzach powiatowych licznych związków i towarzystw. Był członkiem Zarządu Koła Powiatowego Związku Peowiaków, Zarządu powiatowego Związku Strzeleckiego, Zarządu Powiatowego LOPP (Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej), Komitetu Powiatowego PWiWF oraz Zarządu Powiatowego Straży Pożarnych i innych[3].

Był jednym z inicjatorów powołania w Krasnymstawie uczelni rolniczej i także wykładowcą w tej szkole. Między innymi dzięki jego zaangażowaniu otwarto siedmioklasową szkołę powszechną przy ul. Mostowej w Krasnymstawie na tzw. Zawieprzu (obecna Szkoła Podstawowa nr 5).

Był współwłaścicielem Zakładów Mięsnych w Chorzowie oraz zasiadał w radzie nadzorczej Towarzystwa Akcyjnego „Azot” w Borach pod Jaworznem wraz z prof. Mościckim.

Tworzenie zrębów konspiracji

Już na początku okupacji Wincenty Kociuba współorganizował na Lubelszczyźnie Służbę Zwycięstwa Polsce (SZP), następnie działał w ZWZ[25]. W Krasnymstawie w domu Franciszka Rysaka na początku 1940 zaprzysiężono do organizacji kilkunastu byłych legionistów, peowiaków i działaczy społeczno-politycznych[26]. Jednym z liderów tego ruchu, obok kpt. Stanisława Krawczyka był Wincenty Kociuba.

Śmierć

5 czerwca 1940 Wincenty Kociuba został aresztowany w Krasnymstawie przez gestapo wraz z innymi przedstawicielami miejscowej inteligencji. Zostali oni następnie przewiezieni do więzienia, gdzie poddawano ich torturom. Aresztowań dokonano na polecenie oberscharfurera SS Raschendorfera w ramach akcji AB mającej na celu wymordowanie przedstawicieli polskiej inteligencji. Około dwudziestu aresztowanych osób po 1-2 dniowym pobycie w krasnostawskim więzieniu przewieziono samochodami do więzienia w Chełmie. Trzymani byli tam około miesiąca. Aresztowani byli rygorystycznie izolowani, nie przyjmowano paczek od rodzin i udzielano fałszywych informacji co do ich miejsca pobytu. 3 i 4 lipca 1940 (lub w nocy z 3 na 4) grupa krasnostawska i chełmska przewieziona zostaje trzema samochodami krytymi plandeką do lasu Góry za Kumową Doliną k. Chełma. Wszyscy zostali rozstrzelani, zwłoki ofiar – najprawdopodobniej 36 osób, wrzucono do dołów po wybranym piachu i zasypano[27]. Na miejscu tej egzekucji wzniesiony został w październiku 1963 z fundacji mieszkańców miasta Chełma oraz rodzin ofiar duży granitowy pomnik z płytą z nazwiskami zamordowanych. Pomnik odsłonięty został 5 czerwca 1966[28]. Nazwiska zamordowanych znalazły się również na marmurowych tablicach w bazylice Najświętszej Marii Panny w Chełmie.

Za zasługi na polu pracy państwowej i społecznej został jeszcze za życia odznaczony m.in.: Krzyżem Oficerskim Orderu Polonia Restituta oraz Brązowym Krzyżem Zasługi (1930)[29].

W lipcu 2004 Prezydium Sejmu zdecydowało o uczczeniu pamięci parlamentarzystów II RP – ofiar lat wojny i okupacji. Zdecydowano o umieszczeniu w holu głównym gmachu sejmowego marmurowej tablicy z ich nazwiskami. Znalazło się tam również nazwisko Wincentego Kociuby. Przy okazji tej akcji wydana została również książka z biogramami zamordowanych parlamentarzystów[30].

Wincenty Kociuba wspomniany został w satyrycznej fraszce z lat 30. XX wieku opublikowanej w „Cyruliku Warszawskim[31].

Biogramy

Biogramy Wincentego Kociuby znalazły się w licznych wydawnictwach m.in. w „Polskim Słowniku Biograficznym“, t. XIII (oprac. I. Pawelec), leksykonach – „Kto był kim w II RP“ (oprac. A. Paciorek), „Leksykonie historii Polski“ M. Czajki, M. Kamlera i W. Sienkiewicza, książce „Posłowie na Sejm II Rzeczypospolitej ofiary wojny i okupacji 1939-1945“ oraz albumach – „Album Skorowidz Senatu i Sejmu Rzczeczypospolitej Polskiej oraz Sejmu Śląskiego - Kadencja 1935-1940“ oraz „Sejm i Senat 1935-1940, IV kadencja” (oprac. Scriptor) i wielu innych znaczących wydawnictwach.

Przypisy

  1. Główne informacje biograficzne na podstawie - Skład Sejmu 1931, s. 19, 42; Komisje sejmowe BBWR 1931/32; Skład Sejmu 1935 (styczeń), s. 13, 23; Skorowidz Sejmu 1930-33, s. 62; Scriptor 1935-40, s. 163 (fot.); Album-Skorowidz, s. 133 (fot.); Skład Sejmu 1935 (październik), s. 15; Skład i komisje Sejmu 1936, s. 16, 21, 39; Skład i komisje Sejmu 1937, s. 18, 64, 69; Skorowidz Sejmu 1935-37, s. 74; Stenogramy Sejmu 7.02.1936 (9/8), 17.03.1936 (21/5), 1.12.1936 (29/13/14); Skorowidz Sejmu 1937-38, s. 69; Stenogramy Sejmu 1-2.12.1937 (60/10,12), 3.03.1938 (77/6); MP 20.09.1935 nr 216; Polski Słownik Biograficzny, t. XIII, s. 228-229 (oprac. I. Pawelec); Kto był kim w II RP, 1994, s. 319-320 (oprac. A. Paciorek); M. Czajka, M. Kamler, W. Sienkiewicz, Leksykon historii Polski, Warszawa 1995, s. 328;
  2. Sprawozdanie Centralnego Towarzystwa Organizacyj i Kółek Rolniczych w Warszawie za 1934/5 Rok, Warszawa 1935, s. 17.
  3. a b Album Skorowidz Senatu i Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej oraz Sejmu Śląskiego. Kadencja 1935-1940, s. 133
  4. W. Tarnas: Kraśniczyn – dzieje gminy i okolic, Chełm 2006
  5. Zapiski krasnostawskie, Lublin 1996, t. III, s. 106
  6. Polski Słownik Biograficzny, t. XIII, s. 228-229 (oprac. I. Pawelec)
  7. CAMSW, UWL, sygn. 227/270, k. 30
  8. Biblioteka KUL, Archiwum Steckiego, Dokumenty dot. polityki ziemiaństwa w Polsce, R. 1915-1930, sygn. rkp. 599, k. 8
  9. M. Czajka, M. Kamler, W. Sienkiewicz, Leksykon historii Polski, Warszawa 1995, s. 328; Rocznik polityczny i gospodarczy – 1932, Warszawa 1932, s. 263; Rocznik polityczny i gospodarczy – 1935, Warszawa 1935, s. 24; Skład osobowy Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 1 marca 1931 r., Sejm RP okres III, Druk nr 43, s. 19; Skład osobowy Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 25 stycznia 1935 r., Sejm RP okres III, Druk nr 1023, s. 13; E. Horoch: Udział Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem w wyborach do Sejmu I Senatu na Lubelszczyźnie w 1930 r. w Annales UMCS, vol. XXIX, 25, sectio F, Lublin 1974, s. 263-277
  10. Skorowidz do sprawozdań stenograficznych od 9.12.1930 r. do 29 marca 1933 r., s. 62
  11. Zapiski krasnostawskie, Lublin 1996, t. III, s. 114
  12. Sejm i Senat 1935-1940, IV kadencja, Warszawa 1936, s. 163; Rocznik polityczny i gospodarczy – 1936, Warszawa 1936, s. 78; Skład osobowy Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 4 października 1935 r., Sejm RP kadencja IV, Warszawa 1935, 15
  13. Skorowidz do sprawozdań stenograficznych z posiedzeń Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej od 4 października 1935 r. do 27 lipca 1937 r., s. 74; Skorowidz do sprawozdań stenograficznych z posiedzeń Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej od 1 grudnia 1937 r. do 21 lipca 1938 r., s. 69
  14. Komisje sejmowe BBWR, Rok 1931/32, Sejm RP okres III, stenogram
  15. Stenogram z 9-go posiedzenia Sejmu RP z dnia 7.02.1936 r., s. 8; Stenogram z 29-go posiedzenia Sejmu RP z dnia 1.12.1936 r., s. 14; Stenogram z 60-go posiedzenia Sejmu RP z dnia 1 i 2.12.1937 r., s. 10-12
  16. Skład osobowy Komisyj Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, Sejm RP, kadencja IV, Sesja zwyczajna r. 1936/37, Warszawa 1936, s. 17, 21 i 39; Skład osobowy Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i Komisyj Sejmowych, Sejm RP, kadencja IV, Warszawa 1937, s. 19, 65 i 69; Skorowidz do sprawozdań stenograficznych z posiedzeń Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej od 4 października 1935 r. do 27 lipca 1937 r., s. 74; Skorowidz do sprawozdań stenograficznych z posiedzeń Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej od 1 grudnia 1937 r. do 21 lipca 1938 r., s. 69; Stenogram z 29-go posiedzenia Sejmu RP z dnia 1.12.1936 r., s. 14; Stenogram z 60-go posiedzenia Sejmu RP z dnia 1 i 2.12.1937 r., s. 10-12
  17. Stenogram z 21-go posiedzenia Sejmu RP z dnia 17.03.1936 r., s. 4-6
  18. Skorowidz do sprawozdań stenograficznych z posiedzeń Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej od 4 października 1935 r. do 27 lipca 1937 r., s. 74; Skorowidz do sprawozdań stenograficznych z posiedzeń Sejmu
  19. Stenogram z 77-go posiedzenia Sejmu RP z dnia 3.03.1938 r., s. 5
  20. Annales UMCS vol. LIV/LV - E. Horoch: Grupa kierownicza Obozu Zjednoczenia Narodowego na Lubelszczyźnie, Lublin 1999/2000, s. 432-436; W. Tarnas: Kraśniczyn – dzieje gminy i okolic, Chełm 2006
  21. Dzieje Rady Miejskiej Krasnegostawu za – M. Nowosadzki: Rada Miasta Krasnegostawu w latach 1918-1939 w Zapiski krasnostawskie, Lublin 1994, t. II, s. 107-118; W. Ćwik: Z dziejów Krasnegostawu w XIX w. w Roczniku Chełmskim, Chełm 1997, t. 3, s. 159
  22. Rocznik polityczny i gospodarczy – 1935, Warszawa 1935, s. 483; Rocznik polityczny I gospodarczy – 1936, Warszawa 1936, s. 709
  23. Rocznik polityczny i gospodarczy – 1935, Warszawa 1935, s. 484
  24. Polski Słownik Biograficzny, t. XIII, s. 228-229 (oprac. I. Pawelec); Sprawozdanie Lubelskiej Izby rolniczej za rok 1933/34, s. 14, 1934/35, s. 30, 1936/37, s. 18, 1937/38, s. 11; Sprawozdanie Wojewódzkiego Towarzystwa Organizacyj i Kólek Rolniczych w Lublinie za r. 1935/36, s. 17, 1936/37, s. 22, 1937/38, s. 13; Kalendarz Gospodarski, 1936, s. 378; Przewodnik Gospodarski, 1934 nr 9, s. 129, nr 49, s. 661
  25. Kto był kim w II RP, 1994, s. 319-320 (oprac. A. Paciorek); Polski Słownik Biograficzny, t. XIII, s. 228-229 (oprac. I. Pawelec)
  26. I. Caban: Oddziały Armii Krajowej 7 Pułku Piechoty Legionów, Lublin 1994, s. 16; J. Jarosz („Kosiba“): Uwagi do zarysu monografii ZWZ-AK w latach 1939-1944; I. Caban, Z. Mańkowski, op. cit., cz. I, s. 22
  27. A. Rybak, op. cit., s. 165-166; J. Pomiankiewicz: Więzienie w Chełmie w latach 1918-1956 w – Rocznik Chełmski, t. 8, Chełm 2002, s. 114; relacje okolicznych mieszkańców z 07.2006
  28. Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa – lata wojny 1939-1945, Warszawa 1964, s. 176; L. Siemion: Z lat okupacji hitlerowskiej na Lubelszczyżnie, Lublin 1971, s. 246; C. Łuczak: Polityka ludnościowa i ekonomiczna hitlerowskich Niemiec w okupowanej Polsce, Poznań 1979, s. 78; A. Gałan: Akcja AB na Lubelszczyźnie w Biuletyn IPN nr 12-1/2003-2004, s. 50-54; A. Rybak: Dzieje ziemi chełmskiej. Kalendarium, Chełm 1998, s. 196
  29. M.P. z 1930 r. nr 19, poz. 34 Zarządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 22 stycznia 1930 r. o nadaniu Bronzowego Krzyża Zasługi.
  30. Posłowie na Sejm II Rzeczypospolitej ofiary wojny i okupacji 1939-1945, Warszawa 2005, s. 8 i 45
  31. Cip-Cip, „Cyrulik Warszawski“, 1932, nr 19; A. Zakrzewski: Prosto z Wiejskiej. Sejm i Senat II Rzeczypospolitej w karykaturze i satyrze, Wrocław 1990, s. 155-156

Media użyte na tej stronie

POL Krzyż Zasługi (1923) BAR.svg
Baretka: Krzyż Zasługi – Polska (II RP).
Kociuba Wincenty.jpg
Poseł na Sejm IV kadencji (1935–1938) II Rzeczypospolitej