Wincenty Niewiadomski

Ten artykuł od 2022-06 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła, najlepiej w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Wincenty Niewiadomski

Państwo	Królestwo Polskie  Imperium Rosyjskie
Data i miejsce urodzenia	4 kwietnia 1826 Warszawa
Data i miejsce śmierci	2 stycznia 1892 Ostrów Mazowiecka

Wincenty Niewiadomski (ur. 4 kwietnia 1826 w Warszawie, zm. 2 stycznia 1892 w Ostrowi Mazowieckiej) – polski literat, popularyzator nauk przyrodniczych, urzędnik. Od końca lat 60. XIX wieku należał do czołówki warszawskich szachistów. Przeszedł do historii także jako ojciec Eligiusza Niewiadomskiego, zabójcy prezydenta Gabriela Narutowicza.

Życiorys

Pochodził z rodziny urzędniczej, był synem Józefa (zm. 27 grudnia 1870), radcy Komisji Wojny. Idąc w ślady ojca, po ukończeniu gimnazjum realnego (ok. 1844) podjął pracę urzędnika. Był m.in. probierzem w warszawskiej mennicy, gdzie w czasie powstania styczniowego wykonywał potajemnie pieczęcie na potrzeby Rządu Narodowego. Po likwidacji mennicy w 1864 przeszedł na urzędnicze stanowisko w Kolei Warszawsko-Terespolskiej. Później, zaprotegowany przez Jakuba Natansona, otrzymał posadę archiwisty w biurze Warszawskiego Towarzystwa Kopalń Węgla i pracował tam do końca 1890.

Wobec konieczności utrzymania licznej rodziny Niewiadomski zajął się niezależnie od pracy zawodowej działalnością publicystyczną. Od 1862 zamieszczał sprawozdania w kilku działach "Tygodnika Ilustrowanego", m.in. "Najnowsze odkrycia, wynalazki i spostrzeżenia naukowe" oraz "Z bieżącej chwili ruchu naukowego". Współpracował również z szeregiem innych czasopism i wydawnictw, m.in. "Biesiadą Literacką", "Bluszczem", "Kłosami", "Kurierem Porannym", "Niwą", "Opiekunem Domowym", "Przyrodą i Przemysłem", "Tygodnikiem Powszechnym" czy "Wędrowcem", a także kalendarzami Józefa Ungra i Jana Jaworskiego. Ogłosił przeszło 200 artykułów, większość poświęconych naukom przyrodniczym. Pisał o przemianach ewolucyjnych, przystosowaniach świata roślin i zwierząt, instynktach zwierzęcych, a także o ochronie roślin. Był jednym z pierwszych polskich popularyzatorów teorii Karola Darwina, o czym pisał już w 1869 w "Bluszczu" i "Tygodniku Ilustrowanym". Zajmował się także dziejami nauk przyrodniczych w Polsce, czemu poświęcił m.in. artykuły Ogród botaniczny warszawski ("Kalendarz Illustrowany Astronomiczno-Gospodarski J. Jaworskiego" na rok 1875), Gabinet Zoologiczny ("J. Ungra Kalendarz Warszawski" na rok 1879) oraz szkice biograficzne Jerzego Bogumiła Puscha, Ludwika Zejsznera i Karola Lyella. Pisał ponadto o odkryciach i wynalazkach z zakresu techniki, chemii, fizyki.

Był współredaktorem dzieła Mikołaj Kopernik (1873), przygotowanego na jubileusz 400-lecia urodzin astronoma, wspólnie z Ludwikiem Zejsznerem (zmarłym tragicznie przed ukazaniem się pracy) i Wojciechem Grochowskim. Publikacja ta doczekała się jeszcze za życia Niewiadomskiego kolejnych dwóch wydań – w 1884 i 1886.

Przygotował streszczenia teorii doboru naturalnego i pochodzenia człowieka Alfreda Russela Wallace'a ("Kłosy", 1871) oraz dzieła Dzieje utworzenia przyrody Ernsta Haeckela ("Niwa", 1872). Przełożył kilka popularnych książek o przyrodzie z języka francuskiego, m.in. Ziemia i morze Louisa Figuiera (1873) czy Machina zwierzęca Étienne'a-Jules'a Mareya (1874). Obszerną publikację niemieckiego przyrodnika Alfreda Brehma skrócił i skompilował z innymi opracowaniami jako Życie i obyczaje zwierząt według Brehma i innych najnowszych źródeł (1873).

Poza artykułami popularyzatorskimi oraz przekładami Niewiadomski był również autorem książek. Opublikował Przezorność roślin (1876), Męczennicy w imię nauki (1879), Obrazy z życia flory (1880). Innej tematyce były poświęcone Powieści z Pisma Świętego wierszem dziatwie opowiedziane przez Jana z Rzeszowa (1880). "Jan z Rzeszowa" był jednym z pseudonimów Niewiadomskiego; używał również pseudonimów "Grot Izydor", "Zefiryn", a także kryptonimów "Niew... W.", "W.N.", "W. Niew." Z innych publikacji Niewiadomskiego można wymienić wspomnienie pośmiertne o Jakubie Natansonie na łamach "Tygodnika Ilustrowanego". Cenzura rosyjska wstrzymała natomiast druk wierszowanych Dziejów Polski od Mieszka I do Stanisława Augusta.

Zainteresowania szachami Niewiadomski wyniósł z domu rodzinnego. Do gry zachęcił go ojciec, bywalec szachowej kawiarni "Pod Dzwonnicą". W 1868 Niewiadomski uczestniczył w pierwszych mistrzostwach Warszawy i zajął w nich miejsce w czołówce, jednak poza pierwszą czwórką; pokonał m.in. Alberta Szczawińskiego. Jako kompozytor szachowy opublikował kilka zadań w "Tygodniku Powszechnym". Grywał także partie towarzyskie na umówione stawki, a w 1879 rozegrał mecz złożony z pięciu partii z czołowym warszawskim szachistą Janem Kleczyńskim. W meczu tym uległ po zaciętej walce, notując jedną wygraną partię, dwie partie przegrywając i dwie remisując.

Był dwukrotnie żonaty. 23 września 1854 ożenił się z Julianą Andrigun z Wernerów (ur. 3 kwietnia 1825, zm. 30 września 1871), córką burmistrza Merzig, miał sześcioro dzieci: Cecylię (1855–1925, pedagoga, autorkę podręczników oraz książek dla dzieci i młodzieży, tłumaczkę), Włodzimierza (1859–1902, oficera wojska rosyjskiego), Romana Mieczysława (1861–1944, inżyniera kolejnictwa, przedsiębiorcę, działacza Narodowej Demokracji), Marię (zmarłą w 1882 przed dojściem do pełnoletniości), Jana (1863–1915, rysownika i jubilera) oraz Eligiusza (1869–1923, malarza, zabójcę prezydenta Gabriela Narutowicza). Po śmierci żony poślubił Helenę (nazwisko panieńskie nieznane), z którą się rozwiódł.

Wincenty Niewiadomski pochowany został na Powązkach.

Bibliografia

• Edward Muszalski, Wincenty Niewiadomski, w: Polski Słownik Biograficzny, tom XXIII, 1978; korekty we wkładce do t. XCII
• Tadeusz Wolsza, Arcymistrzowie, mistrzowie, amatorzy... Słownik biograficzny szachistów polskich, tom I, Wydawnictwo DiG, Warszawa 1995

Linki zewnętrzne

• Publikacje Wincentego Niewiadomskiego w bibliotece Polona