Wincenty a Paulo

Święty
Wincenty a Paulo CM

Vincent de Paul

prezbiter
Data i miejsce urodzenia	24 kwietnia 1581 Pouy (obecnie Saint-Vincent-de-Paul)
Data i miejsce śmierci	27 września 1660 Paryż
Czczony przez	Kościół katolicki Kościół Anglii
Beatyfikacja	21 sierpnia 1729 przez Benedykta XIII
Kanonizacja	16 czerwca 1737 przez Klemensa XII
Wspomnienie	27 września
Patron	działań miłosiernych i wszystkich Stowarzyszeń Miłosierdzia działających w Kościele katolickim
Szczególne miejsca kultu	bazylika św. Wincentego a Paulo w Bydgoszczy

Wincenty a Paulo CM, właściwie Vincent de Paul (ur. 24 kwietnia 1581 w Pouy, zm. 27 września 1660 w Paryżu) – francuski prezbiter katolicki, opiekun sierot i ubogich, pionier misji ludowych, założyciel zgromadzeń misjonarzy i szarytek, święty Kościoła Katolickiego^[1], wspominany również w Kościele Anglikańskim.

Młodość i edukacja

Wincenty urodził się 24 kwietnia 1581 w Pouy (obecnie St-Vincent-de-Paul) u stóp Pirenejów w Gaskonii w Królestwie Francji, jako trzecie z sześciorga dzieci Jana Depaul i Bertrandy z domu Moras. Miał trzech braci: Jean, Bernard i Gayon oraz dwie siostry: Marie i Marie-Claudine. W pobliżu domu znajdował się strumień zwany „Paul”, od którego mogło pochodzić nazwisko rodziny. Podpisywał się „Depaul”, aby uniknąć arystokratycznych konotacji. W dzieciństwie wypasał krowy, świnie i owce, poruszając się na szczudłach po bagnistych łąkach^[2]. Ponieważ wykazywał talent do czytania i pisania, ojciec posłał go do kolegium franciszkańskiego w pobliskim miasteczku Dax, opłacając naukę pieniędzmi ze sprzedaży wołów^[3].

Ranquines, dom urodzenia Wincentego a Paulo

Tam poznał nowych ludzi i coraz rzadziej myślał o rodzinie. Gdy do Dax przyjechał ojciec z niespodziewaną wizytą, zawstydzony jego wyglądem i kalectwem (utykał na nogę) nie chciał z nim rozmawiać, co do końca życia będzie wspominał z bólem i wyrzutami sumienia^[4]. Po dwóch latach nauki w szkole, rozpoczął studia na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu w Tuluzie. Mimo iż dochodziło tam do częstych bójek między studentami, Wincenty kontynuował naukę, opłacając edukację z pieniędzy zarobionych na korepetycjach. 23 września 1600 w Château-l’Évêque, w pobliżu Périgueux został wyświęcony na księdza w wieku 19-stu lat. Ponieważ było to sprzeczne z zasadami Soboru Trydenckiego, który wymagał do święceń ukończenia 24 lat życia, jego nominacja na proboszcza w Tilh została zaskarżona do Trybunału Rzymskiego. W konsekwencji, Wincenty zrezygnował ze stanowiska i kontynuował naukę w Tuluzie, uzyskując 12 października 1604 tytuł licencjata teologii. Następnie ukończył licencjatem studia z prawa kanonicznego na Uniwersytecie Paryskim. W tym czasie dużo podróżował i marzył o dobrej posadzie, którą starał się zdobyć dzięki odpowiednim znajomościom^[5].

Domniemane uprowadzenie i niewola

Wczesne biografie Wincentego opisują jego pojmanie i zniewolenie podczas dwuletniego pobytu poza Francją w latach 1605–1607, jednak późniejsze krytyczne opracowania, począwszy od Antoine’a Rédiera („La vraie vie de Saint Vincent de Paul”, czyli „Prawdziwe życie Świętego Wincentego a Paulo”), uznają to za mit. Pierre Coste, który wydał obszerny życiorys świętego („Monsieur Vincent”, czyli „Pan Wincenty”) oparty na jego korespondencji, wywiadach i dokumentach, potwierdza istnienie opisów niewoli, jednak zdaniem A. Rédiera w celu uniknięcia skandalu „zataja” przekonanie o tym, iż są one fantazją Wincentego. Podobnie tzw. sceptycy zgadzają się wprawdzie co do autentyczności obu listów, jednakże podważają prawdziwość zawartych w nich relacji Wincentego. Tymczasem nie istnieje alternatywna opowieść o życiu Wincentego z tego okresu.

Katedra św. Wincentego a Paulo w Tunisie

Według listów, w 1605 roku Wincenty wypłynął z Marsylii w drodze powrotnej z Castres, dokąd udał się, aby sprzedać część majątku, który otrzymał w spadku w Tuluzie. Wówczas został porwany przez piratów i uprowadzony do Tunisu, gdzie sprzedano go na targu niewolników. Jego pierwszym właścicielem był rybak, który sprzedał go dalej, gdyż Wincenty nie nadawał się do pracy przy połowie ryb z powodu choroby morskiej. Następnym był alchemik, biegły w sztuce spagiryki, tzn. alchemicznej metody destylowania szlachetnych esencji roślinnych oraz wytrącania naturalnych soli z popiołów. Wincenty z fascynacją uczył się sporządzać i aplikować preparaty ziołowe. Gdy sława właściciela Wincentego stała się tak wielka, że został wezwany do Stambułu, zmarł podczas podróży, a Wincentego sprzedano po raz trzeci. Jego nowym panem został były franciszkanin z Nicei Guillaume Gautier, który wolność osobistą okupił przejściem na islam. Mieszkał w górach z trzema żonami, z których jedna – muzułmanka z urodzenia zainteresowała się religią Wincentego. Z czasem nabrała przekonania o prawdziwości Ewangelii i wyrzucała mężowi, że dla poprawy swego losu wyrzekł się chrześcijaństwa. Skruszony mężczyzna postanowił powrócić do Francji, zabierając ze sobą trzy żony i Wincentego a Paulo. Po kilku miesiącach oczekiwania wszyscy potajemnie wsiedli na niewielką łódkę i przepłynęli Morze Śródziemne, lądując w Aigues-Mortes 28 czerwca 1607.

Powrót do Europy

Po powrocie do Europy Wincenty studiował w Rzymie, a następnie powrócił do Francji, zyskując zaufanie królowej Małgorzaty Walezjuszki (franc. Marguerite de Valois, zwanej także królową Margot), która mianowała go swoim kapelanem i jałmużnikiem oraz powierzyła opiekę nad Szpitalem Miłosierdzia. Następnie przez rok (1612) posługiwał w Clichy, uważając, że „nawet Ojciec Święty nie jest tak szczęśliwy, jak proboszcz żyjący pośród dobrych i wspaniałomyślnych parafian”^[6].

Stowarzyszenia życia apostolskiego

W 1613 O. Pierre de Bérulle, bliski przyjaciel Wincentego poznał go z księciem Filipem Emanuelem de Gondi, generałem Królewskich Galer. Podczas wspólnej podróży z rodziną de Gondi, Wincenty został wezwany do umierającego mężczyzny w Gannes, który po odprawieniu spowiedzi wyznał publicznie, że z pewnością byłby potępiony z powodu wcześniejszych świętokradzkich spowiedzi. Poruszona tym wyznaniem Małgorzata de Silly de Gondi poprosiła ks. Wincentego, aby zatroszczył się także o innych mieszkańców ich posiadłości. 25 stycznia 1617 w Folleville Wincenty wygłosił płomienne kazanie o potrzebie spowiedzi generalnej, w wyniku którego liczba przystępujących do sakramentu pokuty była tak wielka, że trzeba było wezwać pomocy jezuitów. Po latach twierdził, że było to jego pierwsze kazanie misyjne. Datę tę przyjmuje się za początek Zgromadzenia Misji w rozumieniu narodzin charyzmatu. Od tego momentu Wincenty zaczął gromadzić wokół siebie księży, ucząc ich przemawiać do biednych wieśniaków. Zalecał używania prostego języka na wzór Jezusa głoszącego Ewangelię. Posyłał do zaniedbanych religijnie wsi i miasteczek, aby nauczali i słuchali spowiedzi. Z czasem stało się to misją rodzącego się Zgromadzenia.

„Evangelizare pauperibus misit me”
„Głosić Ewangelię ubogim posłał mnie Pan”
(Łk 4,18)

Podczas przygotowania do mszy św. w sierpniu 1617 w Châtillon-les-Dombes w pobliżu Lyonu, Wincenty wysłuchał prośby kobiety, która zainteresowała go trudną sytuacją rodziny z sąsiedniej wioski. Kazanie, w którym wezwał do udzielenia pomocy do tego stopnia poruszyło serca ludzi zgromadzonych w kościele, że po nabożeństwie parafia zebrała dary dla potrzebujących. Wówczas zorganizował pierwszą grupę kobiet, która dała początek Stowarzyszeniu Pań Miłosierdzia. Panie zobowiązały się, że według przypadającej kolejności będą odwiedzać chorych i zanosić im coś do jedzenia. Wincenty pouczył je, aby życzliwie ich pozdrawiały, kładły przy łóżku tacę z serwetką i sztućcami oraz równo kroiły chleb. Kiedy zdumione tymi wymaganiami pytały go o powody, zbędnej – ich zdaniem – etykiety, wyjaśniał, że^[7]

„ubodzy są naszymi Panami i Mistrzami”.

św. Wincenty a Paulo na ulicach Paryża

Gdy Pani de Gondi wiedziona gorliwością Wincentego przystąpiła do Pań Miłosierdzia, mała osada Châtillon stała się znana nawet w Paryżu i wiele kobiet z arystokratycznych kręgów angażowało się w służbę ubogim. Wincenty odczytał to jako znak Opatrzności, za którym postanowił podążyć. Odtąd nauczał katechizmu, głosił kazania i spowiadał w posiadłościach państwa de Gondi. Kiedy w 1618 powrócił do ich domu w Paryżu, spotkał Franciszka Salezego, który wywarł znaczący wpływ na jego życie duchowe. W tym czasie odwiedzał skazańców na galerach królewskich podległych Filipowi Emanuelowi de Gondi, zabiegając o poprawę ich losu.

Zgromadzenie Misji

Okolicznością sprzyjającą Wincentemu w rozwoju działalności misyjnej było zajmowanie tronu biskupów Paryża przez przedstawicieli zaprzyjaźnionej rodziny. Byli to kolejno: Pierre de Gondi, Henri de Gondi, Jean-François de Gondi, Jean-François Paul de Gondi. Tymczasem mnogość zadań zmusiła Wincentego a Paulo do szukania pomocy innych księży. Wówczas za radą i z pomocą pani de Gondi 17 kwietnia 1625 założył Zgromadzenie Misji, które objęło opieką duszpasterską małe, wiejskie parafie, głosząc w nich misje i zakładając bractwa miłosierdzia. Dla zapewnienia trwałości owoców swej pracy misjonarze obsadzali gorliwych duszpasterzy w ewangelizowanych parafiach. W konsekwencji, nowo powstałe zgromadzenie zajęło się przygotowaniem kandydatów do święceń kapłańskich w seminariach duchownych oraz formacją ciągłą duchowieństwa (tzw. „konferencje wtorkowe”).

Tablica na domu Zgromadzenia Misji przy Rue de Sèvres w Paryżu

Wincenty a Paulo naucza na dworze Ludwika XIII

Zgromadzenie Sióstr Miłosierdzia

W celu zapewnienia należytej opieki chorym i ubogim, w 1633 Wincenty a Paulo z Ludwiką de Marillac powołali do życia Zgromadzenie Sióstr Miłosierdzia, popularnie zwane szarytkami. Były to pierwsze zakonnice w Kościele katolickim, które podjęły działalność poza murami klasztoru jako pielęgniarki środowiskowe, opiekunki społeczne, terapeutki więzienne i wychowawczynie trudnych dzieci. Wincenty posyłał je do niebezpiecznych slumsów, szpitali, więzień, a nawet na pola bitewne, mówiąc:

„Waszym klasztorem będzie – dom chorych, celą – wynajęty pokój, klauzurą – posłuszeństwo, krużgankami – ulice miasta, kaplicą – kościół parafialny”.

św. Wincenty a Paulo przedstawia pierwsze szarytki królowej Annie Austriaczce

Szarytki opiekujące się chorymi w domu, Henriette Browne, 1859

Rozkwit dzieła

Po 1633 następował rozwój dzieł charytatywnych i umacnianie struktur organizacyjnych. Każdy rodzaj niedoli poruszał serce Wincentego i skłaniał go do działania. Na szeroką skalę organizował pomoc dla regionów Francji niszczonych wojnami: misjonarze pełnili funkcje kapelanów wojskowych, siostry opiekowały się rannymi, chorymi psychicznie, żebrakami, ludźmi w podeszłym wieku.

W końcu Zgromadzenie Misji wyruszyło do pracy poza granice Francji na tzw. misje „ad gentes” na Madagaskar i do Północnej Afryki. Na zaproszenie Ludwiki Marii Gonzagi misjonarze przybyli do Polski w 1651 i osiedlili się w Warszawie, w okolicy kościoła położonego w miejscu dzisiejszej bazyliki Świętego Krzyża. W licznych konferencjach i listach Wincenty a Paulo zachęcał do gorliwości swoich duchowych synów i córki, uczył wyrzeczenia na rzecz ubogich, szukał środków do wspomagania potrzebujących, nie wahał się także ukazywać ludziom majętnym zobowiązań w stosunku do najniżej uposażonych.

Dziedzictwo duchowe

św. Wincenty a Paulo przy łożu śmierci króla Ludwika XIII (witraż w kościele św. Seweryna w Paryżu)

Kościół św. Wincentego a Paulo w Paryżu stoi w miejscu dawnego domu św Łazarza

Relikwie św. Wincentego a Paulo w kaplicy przy Rue de Sèvres 95 w Paryżu

Św. Wincenty a Paulo wniósł wielki wkład w dzieło chrześcijańskiego miłosierdzia. Zakładając Caritas we Francji, przyczynił się do odnowy życia religijnego. Był obecny przy śmierci króla Ludwika XIII w 1643. W okresie frondy niósł pomoc rzeszom głodujących i dotkniętym wojną. Podczas wojny trzydziestoletniej nakłaniał kardynała Mazzariniego, aby dla zapewnienia pokoju podał się do dymisji z funkcji pierwszego ministra. Wprawdzie nie osiągnął zamierzonego celu, ale wielu doceniało jego wysiłki w służbie dobra wspólnego i pokoju. Przez wiele lat był członkiem Rady Królewskiej (tzw. Rady Sumienia), której podlegały wszystkie sprawy Kościoła. Zajmując wysokie stanowisko, pozostał cichy i skromny, wykorzystując jednakże swoje wpływy w służbie ubogim. W tym sensie spełniły się jego młodzieńcze marzenia o karierze i wpływach, których użył do stworzenia systemu pomocy ubogim oraz modyfikacji w podejściu władców i ludzi majętnych do problemów społecznych.

Zmarł w opinii świętości 27 września 1660 w wieku 79 lat. Następnego dnia został pochowany w kaplicy domu św. Łazarza (Saint-Lazare), będącego miejscem jego zamieszkania i działalności. Podczas rewolucji francuskiej uległ zniszczeniu, po czym w latach 1824–1844 na jego miejscu wzniesiono kościół pod wezwaniem św. Wincentego a Paulo, znajdujący się w 10. dzielnicy Paryża. Obecnie relikwie św. Wincentego spoczywają w kaplicy przy Rue de Sèvres 95 w 6. dzielnicy Paryża. Jest to aktualna siedziba Zgromadzenia Misji, przeniesiona tutaj w 1817.

Został beatyfikowany w 1729, a następnie kanonizowany w 1737. Podczas rewolucji francuskiej, która w antyklerykalnym szale niszczyła obrazy i figury świętych, podobizny św. Wincentego a Paulo zostały oszczędzone.

„(...) żaden nie jest popularniejszym, ani też nie zasłużył się więcej względem wszystkich klas społeczeństwa, jak św. Wincenty”.

Leon XIII – papież

W 1833 papież Leon XIII ogłosił go patronem wszystkich dzieł miłosierdzia w Kościele Katolickim^[8]. Zainspirowany jego przykładem, Antoine-Frédéric Ozanam założył w tym samym roku Stowarzyszenie św. Wincentego a Paulo w celu niesienia pomocy biednym i chorym.

Wincenty a Paulo jest patronem ubogich, duchowieństwa, organizacji charytatywnych, sierot, szpitali i więźniów. Wspomnienie liturgiczne św. Wincentego kapłana jest obchodzone 27 września.

W kulturze popularnej

• W 1947 zrealizowano francuski film biograficzny „Ksiądz Wincenty” (fr. Monsieur Vincent) w reżyserii Maurice’a Cloche’a, w 1949 nagrodzony Oskarem przez Amerykańską Akademię Filmową dla najlepszego filmu nieanglojęzycznego.
• W 1984 z inicjatywy alumnów Zgromadzenia Misji w Krakowie zorganizowano konkurs na piosenkę o św. Wincentym a Paulo, który przerodził się w Festiwal Piosenki Religijnej „Vincentiana” organizowany corocznie w maju w Krakowie^[9].

Zobacz też

• Ludwika de Marillac
• wstawiennictwo świętych
• święci i błogosławieni Kościoła katolickiego

Przypisy

Bibliografia

• Luigi Mezzadri, Wincenty a Paulo. Miłosierdzie i świętość, tłum. Władysław Bomba, Wydawnictwo ITKM, Kraków 2010, ISBN 978-83-7216-829-0.
• Encyklopedia popularna PWN. [T.] 10, U – Żyz. Warszawa: Świat Książki, 1998. ISBN 83-7129-545-6.
• Wielka Ilustrowana Encyklopedja Powszechna Wydawnictwa Gutenberga, [T.] XVIII, Victor-Żyżmory, Kraków, reprint, Warszawa 1995, ISBN 5-85167-023-1 ISBN 83-86381-24-8.
• Wincenty Zaleski SDB: Święci na każdy dzień. Wyd. IV. Warszawa: Wydawnictwo Salezjańskie, 2008, s. 849–854. ISBN 978-83-7201-353-8.

Linki zewnętrzne

• Życiorys w Bibliotece Wincentyńskiej on-line
• Wincenty a Paulo – dzieła w bibliotece Polona