Winiary (Gniezno)

Winiary
Dzielnica Gniezna
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 wielkopolskie

Powiat

gnieźnieński

Miasto

Gniezno

Data założenia

XX wiek

SIMC

0970804

Populacja (2012)
• liczba ludności


14 100

Strefa numeracyjna

61

Kod pocztowy

62-200

Tablice rejestracyjne

PGN

Położenie na mapie Gniezna
Mapa konturowa Gniezna, u góry znajduje się punkt z opisem „Winiary”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego
Mapa konturowa województwa wielkopolskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Winiary”
Położenie na mapie powiatu gnieźnieńskiego
Mapa konturowa powiatu gnieźnieńskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Winiary”
Ziemia52°33′22″N 17°36′22″E/52,556111 17,606111
Portal Polska
Jezioro Winiary
Galeria Gniezno
Winiary od strony Osiedla Tysiąclecie
Szkoła Podstawowa nr 12
Osiedle Władysława Łokietka
Stacja kolejowa Gniezno Winiary

Winiary – zespół osiedli w północnej części Gniezna liczący ok. 15 000 mieszkańców. Zabudowa głównie 5- i 12-kondygnacyjna (21 wieżowców). Na pięciu osiedlach znajdują się trzy przedszkola, Szkoła Podstawowa nr 12, Szkoła Podstawowa nr 10, Gimnazjum Rodzice-Dzieciom oraz do 2012 roku Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 4; sklepy, urząd pocztowy, banki, Gnieźnieńska Spółdzielnia Mieszkaniowa, Urząd Skarbowy (ul. Spichrzowa 4), Kościół bł. Radzyma Gaudentego, pierwszego arcybiskupa gnieźnieńskiego, przyrodniego brata św. Wojciecha, Galeria Gniezno (ponad 50 sklepów, hipermarkety, multipleks „Kino Helios”, dawniej Kinoland). Od zachodu dzielnica graniczy z dzielnicą Kustodia, od południa z dzielnicami: Stare Miasto, Osiedle Tysiąclecia i Osiedle Ustronie, od wschodu z dzielnicą Różą i wsią Wełnica i od północy ze wsiami: Pyszczyn, Goślinowo i Winiary.

Historia

Winiary to dzielnica Gniezna i wieś na jej północnym obrzeżu. Pierwsi koczownicy mogli pojawić się na Winiarach w epoce kamienia, ok. 14 000 lat temu, po ustąpieniu lodowca[1]. Byli to myśliwi wędrujący z dzisiejszych Niemiec za stadami reniferów. Trwały i znaczny wzrost zaludnienia nastąpił na przełomie IX i X wieku.

Od X do XIII wieku położone na północ od gnieźnieńskiej katedry i zespołu grodowego, były wsią służebną. Mieszkańcy zajmowali się uprawą i produkcją wina na cele kościelne. Nazwa wsi pochodzi od zajęć ludności. W XI wieku na północnym brzegu jeziora Winiary znajdowało się cmentarzysko, na skraju dzisiejszego os. Orła Białego[2].

W 1284 wieku stały się własnością gnieźnieńskiego klasztoru klarysek. Podczas jarmarku św. Wojciecha 27 kwietnia 1613 roku spłonęło całe Gniezno, a ludność miasta uciekała na wieś Winiary, z której obserwowano zagładę miasta.

W 1793 roku Winiary wraz z całą Wielkopolską znalazły się pod panowaniem pruskim. We wrześniu 1794 roku na Winiarach znajdował się obóz powstańców kościuszkowskich walczących przeciwko wojskom pruskim. Stąd generałowie Jan Henryk Dąbrowski i Antoni Józef Madaliński powędrowali w kierunku Bydgoszczy. W 1796 roku Fryderyk Wilhelm II zdecydował, że Winiary trafią w ręce niemieckie.

Pierwszy zachowany plan Winiar z 1837 roku poprawiony w 1844 pokazuje, że Winiary składały się z dwóch części: folwarku (Winiary Vorwerke) oraz wsi z gospodarstwami chłopskimi (Winiary Dorf): Zutherów, Dzielów, Wiśniewskich oraz trzech gospodarzy o tym samym nazwisku: Sobczak. Nad jeziorem Długim tzn. Winiary znajdował się browar, a na wzniesieniu powyżej jeziora Świętokrzyskiego - wiatrak.

W 1898 roku powierzchnia całkowita Winiar wynosiła 425,7 ha. Większość ziem należała do Niemców. W 1894 zmianę w krajobrazie Winiar spowodowało wybudowanie linii kolejowej z Gniezna do Nakła oraz stacji kolejowej Gniezno Winiary. W 1914 powstało odgałęzienie linii kolejowej do Skoków. Dzieci uczęszczały do Szkoły Podstawowej nr 6.

W 1907 roku zniemczono nazwę wsi na Weinberg. Po odzyskaniu niepodległości w 1919 roku, część ludności niemieckiej opuściła wieś. Pojawili się nowi mieszkańcy, którzy przybyli z USA: Jan Osika, Andrzej Wójcik. Trzy największe majątki na Winiarach należały do Georga Furnrohra, Franza Hahna i Jana Osiki. Rozpoczęto elektryfikację wsi.

27 lutego 1934 uchwałą Rady Miejskiej, zatwierdzoną 9 czerwca 1934 przez Radę Ministrów[3],Winiary, zostały stopniowo włączane do Gniezna. Przyłączono je z myślą o budownictwie mieszkaniowym dla ok. 25 tys. mieszkańców.

Okupacja niemiecka w 1939 zaczęła się od przywrócenia nazwy Weinberg, którą po 1 października 1941 zmieniona na Winnendorf. Po zakończeniu II Wojny Światowej wysiedlono z Winiar Niemców.

Administracyjnie Winiary należały od 1955 do gromady Goślinowo, a od 1961 Skiereszewo. Jeszcze przed wojną rozpoczęło się stopniowe włączanie Winiar do Gniezna. W 1934 przejęto niewielki obszar położony nad Jeziorem Świętokrzyskim. W 1954 przyłączono do Gniezna ziemie leżące pomiędzy drogą do Pyszczyna, a drogą do Bydgoszczy, od jeziora Świętokrzyskiego do obecnego przedszkola na osiedlu Władysława Łokietka oraz ziemie leżące na północ od jeziora Winiary do ulicy Orcholskiej. W 1963 roku większość dotychczasowej wsi włączono do Gniezna. Był to obszar rozciągający się od torów kolejowych na wschodzie, a na zachodzie do Strugi Gnieźnieńskiej. Zbudowano na nim osiedla mieszkaniowe Władysława Łokietka, Kazimierza Wielkiego i część osiedla Piastowskiego. Obszar na którym powstały osiedla Orła Białego i Jagiellońskie należał wcześniej do rodziny Andrzeja Wójcika. Winiary przyłączono do Gniezna z myślą o potrzebach budownictwa mieszkaniowego. Zdecydowano, że powstanie tu duże osiedle mieszkaniowe przewidziane dla 25 tysięcy mieszkańców. Pierwszym oddanym do użytku blokiem był blok nr 1 na osiedlu Piastowskim, który oddano we wrześniu 1975 roku. W następnych latach powstawały kolejno następujące osiedla: Orła Białego, Jagiellońskie, Władysława Łokietka, Kazimierza Wielkiego. Na powstających osiedlach utworzono dwie szkoły podstawowe nr 10 w 1981 roku (Obecnie Gimnazjum nr 4) i nr 12 w 1985 roku, Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 4 w 1970 roku oraz trzy przedszkola.

Centralnym punktem współczesnych Winiar, widocznym z najodleglejszych punktów miasta, jest kościół rzymskokatolicki pw. bł. Radzyma Gaudentego[4] z wielkim krzyżem i latarenką świecącą w nocy na koronie nawiązującej do Królewskiego Miasta Gniezna. W tym to właśnie Kościele w roku 2000 odbywała się część Głównych Uroczystości Odpustowych św. Wojciecha, a 8 października 2006 odbywały się ogólnopolskie uroczystości millenium śmierci św. Radzyma Gaudentego[5].

Ludność

  • 1858 - 166 osób
  • 1861 - 202 osoby
  • 1898 - 286 osób: 250 Polaków, 36 Niemców
  • 1947 - 243 osoby w 29 budynkach mieszkalnych
  • 1958 - 141 osób
  • 1981 - ok. 8,5 tysiąca osób
  • 1983 - ok. 11 860 osób
  • 1986 - ok. 16 380 osób
  • 1989 - ok. 16 400 osób
  • 1994 - ok. 16 245 osób
  • 1997 - ok. 15 913 osób
  • 2000 - ok. 15 523 osoby
  • 2005 - ok. 15 tysięcy osób
  • 2006 - ok. 14 750 osób
  • 2009 - ok. 14 100 osób

Mieszkańcy Winiar - katolicy należeli do parafii św. Michała w Gnieźnie, a protestanci - Niemcy do parafii ewangelickiej w Gnieźnie. Ludność znajdowała pracę w Gnieźnie lub w istniejących na Winiarach zakładach takich jak: Państwowe Gospodarstwa Rolne, Państwowe Zakłady Zbożowe, Centrala Obrotu Zwierzętami Rzeźnymi, Poznański Zakład Energetyczny, Tartak, PKP, Przedsiębiorstwo Tuczu Przemysłowego Zwierząt rzeźnych, Państwowy Ośrodek Maszynowy, Elewator Zbożowy - istniejący do dzisiaj, Wielkopolskie Zakłady Obuwia Polania w których obecnie znajduje się Urząd Skarbowy Gniezno; kombinat wypieku chleba, wytwórnia płyt betonowych - istniejący do dziś oraz Polmozbyt.

Osiedla

Część przemysłowa

  • Międzynarodowy przemysł kopert "Tompla - Koperty"
  • Elewator
  • Ciepłownia C-13 o mocy zainstalowanej 81,4 MW "PEC"
  • Fabryka opakowań szklanych "Euroverlux"
  • Zakłady drzewne

Komunikacja

W rejonie Winiar znajduje się "Węzeł Róża" - skrzyżowanie dróg krajowych nr 5 (E-261) i 15.

Przypisy

  1. Maria Szczepaniak, Historia Winiar, Praca zbiorowa, "Parafia bł. Radzyma Gaudentego w Gnieźnie 1981 - 2006, Wyd. 1. Gniezno: Parafia bł. Radzyma Gaudentego w Gnieźnie, 2006
  2. Maria Szczepaniak, Nasze Winiary, Gniezno, maj 2001
  3. ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW o zmianie granic miasta Gniezna. (Dz.U. z 1934 r. nr 49, poz. 467)
  4. http://www.radzym.pl
  5. http://www.radzym.pl/pl/foto_kronika/2006/milenium_smierci_blogoslawionego_radzyma.html

Bibliografia

  • Praca zbiorowa - Parafia Bł. Radzyma Gaudentego w Gnieźnie 1981 - 1986 wyd. Parafia bł. Radzyma Gaudentego, Gniezno 2006

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Greater Poland Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Greater Poland Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 53.70 N
  • S: 51.05 N
  • W: 15.68 E
  • E: 19.19 E
Szkola podstawowa nr 12.JPG
Autor: Jason mp, Licencja: CC BY-SA 2.5
Szkoła Podstawowa nr 12
Gniezno location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Location map of Gniezno, Poland
Ta mapa of Gniezno została utworzona dzięki danym z projektu OpenStreetMap, zbieranym przez społeczność. Mapa ta może być niekompletna i zawierać błędy. Niewskazane jest poleganie wyłącznie na niej w nawigacji.
Radzym od Winiar.JPG
Kościół bł. Radzyma Gaudentego z widokiem na dom katechetyczno-mieszkalno-parafialny
Jezioro Winiary.JPG
Jezioro Winiary z widokiem na Trasę Tysiąclecia i osiedle Tysiąclecia
Galeria gniezno.JPG
Autor: Jason mp, Licencja: CC BY-SA 2.5
Galeria Gniezno
Winiary 02.jpg
Autor: Jason mp, Licencja: CC BY-SA 2.5
Winiary (dzielnica Gniezna)
Światynia Radzym.JPG
Autor: Lukasz19930915, Licencja: CC BY-SA 3.0
swiatyna_Radzyma
Powiat gnieźnieński location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa powiatu gnieźnieńskiego, Polska