Winiary (Kalisz)

Winiary

Osiedle Kalisza
Winiary, kościół bł. Michała Kozala
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Miasto	Kalisz
Data założenia	1294
W granicach Kalisza	2 lipca 1976[1]
SIMC	0936730
Powierzchnia	5,40[2] km²
Populacja (31.12.2019) • liczba ludności	2 471[3]
• gęstość	457,6 os./km²
Położenie na mapie Kalisza Winiary
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Winiary
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Winiary
51°45′00″N 18°08′23″E/51,749902 18,139642
Portal Polska

Winiary^[4] – osiedle Kalisza położone we wschodniej części miasta, ograniczone Swędrnią, rowem melioracyjnym uchodzącym do ww. rzeki, skrajem Lasu Winiarskiego i granicą miasta; włączone do Kalisza w 1976; pełni funkcje mieszkaniowe, przemysłowe i rekreacyjne.

Około 40% powierzchni osiedla zajmuje Las Winiarski; w jego południowej części znajduje się przystanek kolejowy Kalisz Winiary w ciągu linii kolejowej nr 14.

Historia

W źródłach pisanych osada pojawia się po raz pierwszy jako Wynarz (1294), a później jako Vinar (1298) i Winary (1579)^[5].

We wczesnym średniowieczu Winiary były wsią służebną zamieszkiwaną przez winiarzy (łac. vinearii), którzy trudnili się uprawą winorośli i produkcją wina na potrzeby dworu książęcego w Kaliszu (dostarczali je w zamian za zwolnienie z daniny książęcej)^[6]. Winiarze uprawiali winorośl na łagodnych i nasłonecznionych zboczach doliny Prosny, a wino wyrabiali w samej osadzie, która była własnością książęcą. Nazwa osady jest typowa dla podobnych osad służebnych położonych w sąsiedztwie grodów książęcych (łac. sedes regni principales) m.in. w Sandomierzu, Krakowie, Płocku.

W 1795 Winiary z prywatnych rąk zostały przejęte na skarb państwa przez władze pruskie. Z kolei w 1807 ziemie te wraz z przyległymi dobrami opatóweckimi nadano w nagrodę za służbę w wojskach cesarza Napoleona Bonaparte gen. Józefowi Zajączkowi. Ostatnim właścicielem Winiar był Konrad Wünsche zamordowany przez Gestapo 19 stycznia 1945 w lesie skarszewskim.

Około 1835 na Winiarach wzniesiono browar w stylu klasycystycznym^[7]. W latach 70. XIX wieku staraniem Karola Schlössera rozbudowany i zamieniony po części w gorzelnię^[7]. Przestał pełnić funkcje produkcyjne prawdopodobnie w dwudziestoleciu międzywojennym^[7]. Budynek wykorzystywany był na cele mieszkalne i magazynowe do połowy lat 90. XX wieku; obecnie opuszczony i popadający w ruinę^[7].

W czasie okupacji niemieckiej, w Lesie Winiarskim, od jesieni 1939 co najmniej do początków 1940, hitlerowcy rozstrzelali Polaków przetrzymywanych wcześniej w więzieniach w Kaliszu i Ostrowie Wielkopolskim. Po wyzwoleniu w 1945, w miejscu zbrodni ekshumowano 527 ciał. Według danych z 1962 łączna liczba pomordowanych wyniosła ok. 700 osób^[8]. W 1960 w północno-zachodniej części lasu odsłonięto obelisk upamiętniający ofiary zbrodni^[9].

W 1941 przy ulicy Łódzkiej Alfred Nowacki założył fabrykę przetwórstwa spożywczego Nährmittelwerk Weinbergen^[10]. Po II wojnie światowej kilkukrotnie zmieniano jej nazwę; od 1976 funkcjonowała jako Kaliskie Zakłady Koncentratów Spożywczych „Winiary”^[10]. W lipcu 1995 przedsiębiorstwo zostało przejęte przez koncern Nestlé^[11].

W 1989 na Winiarach erygowano parafię bł. Michała Kozala. Budowę kościoła ukończono w 2000^[2].

Osiedle Winiary

Obelisk upamiętniający ofiary zbrodni hitlerowskich

Ruiny budynku dawnego browaru

EN57AL na przystanku Kalisz Winiary

Komunikacja miejska

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Winiary, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 548 .