Winiary (przedsiębiorstwo)

Ten artykuł od 2021-10 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do wiarygodnych źródeł. (Dodanie listy źródeł bibliograficznych lub linków zewnętrznych nie jest wystarczające). Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Fabryka Winiary

Nestlé Polska S.A. Oddział w Kaliszu

Stare logo Winiary
Państwo	Polska
Adres	62-800 Kalisz ul. Łódzka 151-153
Data założenia	październik 1941
Forma prawna	samodzielny oddział
Dyrektor	Dariusz Put
Nr KRS	0000025166
Położenie na mapie Kalisza Winiary-Nestlé
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Winiary-Nestlé
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Winiary-Nestlé
51°45′05,7″N 18°08′00,8″E/51,751583 18,133556
Strona internetowa

Oddział Nestlé Polska S.A. w Kaliszu (dawne Winiary) – jeden z największych zakładów przetwórstwa spożywczego w Polsce.

Obecnie produkujący ponad 650 wyrobów, m.in.: majonezy, sosy majonezowe, dressingi, buliony w kostkach, przyprawy płynne, dania gotowe i instant, zupy, sosy, budynie, galaretki, kisiele, kaszki dla dzieci^[1]. Niektóre po raz pierwszy w Polsce, jak np. makaron z sosem czy dania w 5 minut.

Nazwa

Ta sekcja od 2021-10 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła, najlepiej w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w sekcji mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

Na przestrzeni lat zmieniała się nazwa fabryki. I tak były to^[2]:

• 1941 r. – Nährmittelfabrik Alfred Nowacki^[3]
• 1946 r. – Państwowe Zakłady Żywnościowe „Winiary”,
• 1950 r. – Zakłady Żywnościowe „Winiary” w Winiarach (podlegające Zjednoczeniu Przemysłu Surogatów Kawowych i Namiastek Spożywczych w Warszawie, od 1951 pod Kaliskie Zakłady Środków Odżywczych),
• 1960 r. – Kaliskie Zakłady Koncentratów Spożywczych „Winiary”.
• 1995 r. – fabryka funkcjonuje jako kaliski Oddział Nestlé Polska S.A.

Pomimo tych różnych nazw marka firmowa „Winiary” pozostała bez zmian.

Historia

Pierwsza fabryka przetworów spożywczych powstała w październiku 1941 r. Stworzył ją wówczas w podkaliskiej wsi Winiary Alfred Nowacki – Niemiec polskiego pochodzenia^[4]. Jako bazę wykorzystał nieczynny browar^[2] wraz z gorzelnią^[4] (dobudowaną pod koniec XIX wieku przez Karola Schlössera), a także tereny, których wcześniej właścicielem był Leon Jedwab. Fabryka otrzymała nazwę Nährmittelfabrik^[3]. W latach 1941–1945 zarząd nad nią sprawowali Niemcy, a produkcja była ukierunkowana całkowicie na zaspokojenie potrzeb armii niemieckiej.

22 stycznia 1945 r. Niemcy opuścili fabrykę. 23 stycznia Kalisz został wyzwolony i pracownicy fabryki błyskawicznie rozpoczęli przygotowania do wznowienia produkcji żywności, zawiązali spółdzielnię. Produkcję podjęto już w lutym 1945 r.

Na mocy ustawy Krajowej Rady Narodowej z dnia 3.01.1946 r. o przejęciu na własność Państwa podstawowych gałęzi gospodarki narodowej^[5] i Dekretu Rady Ministrów z mocą ustawy z dnia 20.12.1946 r. o zmianie ustawy z dnia 3.01.1946 r. o przejęciu na własność Państwa podstawowych gałęzi gospodarki narodowej^[6], decyzją Ministra Przemysłu Rolnego i Spożywczego zakład przeszedł na własność państwa i przyjął nazwę Zakłady Żywnościowe Winiary w Winiarach^[2], a od 1960 r. były to Kaliskie Zakłady Koncentratów Spożywczych „Winiary”.

Zakład na przestrzeni lat przechodził różne koleje losu.

1 września 1994 r. na mocy ustawy o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych^[7] fabryka została jednoosobową spółką Skarbu Państwa pod nazwą Kaliskie Zakłady Koncentratów Spożywczych „Winiary”. Zrodziła się wówczas również inicjatywa załogi, by sami pracownicy sprywatyzowali firmę. Na liście założycieli znalazło się 1500 pracowników, a prezesem został ówczesny dyrektor – Karol Mądrowski^[8]. Ostatecznie pomysł załogi nie został zrealizowany i podjęto decyzję o sprywatyzowaniu zakładu^[9]. Resort przekształceń odrzucił metodę likwidacyjną, a wybrał kapitałową. Prywatyzacją zainteresowało się wiele firm spożywczych. Prasa podawała, że było ich 11. Proponowany tryb zbycia akcji wymagał zgody Rady Ministrów. Ostatecznie Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów przedstawił Radzie Ministrów Wniosek ministra skarbu państwa o wyrażenie zgody na niepubliczny tryb zbycia akcji spółki Kaliskie Zakłady Koncentratów Spożywczych „WINIARY” S.A. z siedzibą w Kaliszu, stanowiących własność Skarbu Państwa, poprzez ich sprzedaż koncernowi NESTLÉ S.A. z siedzibą w Vevey (w kantonie Vaud – Szwajcaria).

W lipcu 1995 r. nastąpiło zbycie części akcji Skarbu Państwa na rzecz NESTLÉ S.A. oraz Banku Handlowego w Warszawie. NESTLÉ nabyła 45% kapitału akcyjnego, natomiast Bank Handlowy 10%, Skarbowi Państwa pozostało 45% kapitału akcyjnego. W czerwcu 1998 r. NESTLÉ S.A. odkupiła akcje Kaliskich Zakładów Koncentratów Spożywczych „WINIARY” S.A. od Banku Handlowego, następnie w wyniku nieodpłatnego udostępnienia akcji uprawnionym pracownikom i rolnikom udział Skarbu Państwa zmniejszył się. Nestlé odkupiła akcje od Skarbu Państwa. Skarb Państwa w 2000 r. posiadał już tylko 1,1% kapitału akcyjnego spółki, pozostawiony w związku z tworzeniem rezerwy reprywatyzacyjnej^[10], natomiast Nestlé już mająca 97,7% złożyła propozycję wykupienia reszty.

Na początku 2001 r. WINIARY S.A. stały się Oddziałem Nestlé Polska S.A. z zachowaniem znaku firmowego Winiary. Szwajcarski koncern Nestlé jest wiodącym producentem artykułów żywnościowych na świecie.

Zatrudnienie

W 1946 r. w fabryce zatrudnionych było około 300 osób. W miarę rozwoju zakładu wzrastała potrzeba powiększenia liczebności załogi. I tak np. w 1974 r. było to około 1400 osób, w 1995 r. około 1500, w 1996 r. około 1600. Do zespołu dołączano cudzoziemców – specjalistów w danych dziedzinach, którzy po uzyskaniu zgody Urzędu Pracy na zatrudnienie w Polsce dzielili się doświadczeniem i współtworzyli strategię rozwoju zakładu. Obecnie liczba zatrudnionych to niemal 1000 osób, a obok pracowników etatowych zatrudniani są również pracownicy sezonowi.

Kaliska fabryka Nestlé Polska S.A. to jeden z najlepszych pracodawców w regionie, troszczący się nie tylko o produkt, ale i o załogę, inwestując w jej rozwój. Potwierdzeniem jest wynik konkursu realizowanego przez Państwową Inspekcję Pracy: Pracodawca – organizator pracy bezpiecznej. Motto konkursu to: Ze mną będziesz najbezpieczniejszy. W 2012 r. Zakład Nestlé Polska S.A. Oddział w Kaliszu został jego laureatem. Komisja wzięła pod uwagę, obok sumiennego przestrzegania przepisów prawa, tworzenie bezpiecznych i ergonomicznych miejsc pracy. Nestlé na potrzebę tworzenia dobrych, przyjaznych warunków pracy wdrożyło System BBS (ang. Behavioral Based Safety(ang.) - Bezpieczeństwo oparte na zachowaniach). W jego ramach od 2008 r. prowadzony jest system rozmów SUSA (ang. Safe and Unsafe Acts^[11] - Bezpieczne i Niebezpieczne Zachowania)^[12]. W Nestlé opracowano, korzystając z norm krajowych oraz zagranicznych, programy: System Zarządzania Bezpieczeństwem i Higieną Pracy, Zintegrowany System Zarządzania Nestlé (ang. Nestlé Integrated Management System, NIMS)^[13] i Program Ciągłego Doskonalenia (ang. Nestlé Continuous Excellence^[14][15])^[16].

Produkcja

W czasie wojny zakład miał zabezpieczać żywność dla wojska niemieckiego. Produkowano przede wszystkim koncentraty warzywne, susz warzywny i zupy. Suszono również owoce.

Po wojnie i po upaństwowieniu fabryki w dalszym ciągu wytwarzano susze warzywne, płynne przyprawy do zup, zupy w proszku i kostki bulionowe. Ale poszerzono produkcję o sosy, budynie, kisiele, napoje. Zaczęto również modernizować zakład, powstała nowa suszarnia warzyw, kotłownia, stacja zmiękczania wody i laboratorium.

W latach 60. XX wieku do oferty dodano koncentraty obiadowe i pomidorowe.

Od 1970 r. nastąpił dynamiczny rozwój Winiar. Wybudowano nowe budynki produkcyjne, a w zakładzie pojawiły się kolejne maszyny pakujące. Powstał wydział suszarni i liofilizacji, produkowano konserwy dla dzieci. W 1974 r. rozpoczęto produkcję majonezu dekoracyjnego – produktu wielokrotnie nagradzanego i od lat najbardziej preferowanego przez konsumentów^[17].

W latach 80. XX w. znacznie poszerzono ofertę. W produkcji Winiar w tym czasie odnaleźć można: chrupki, wody gazowane, pasztety, pasty kanapkowe czy gotowe dania obiadowe w puszkach, konserwy warzywno-mięsne. Bogatsza oferta wymusiła konieczność wybudowania nowoczesnej suszarni, którą oddano do użytku w 1986 r. W samej suszarni pracowało 120 osób.

W latach 90. XX w. zaproponowano dodatkowo majonezy o niskiej zawartości tłuszczu, makarony. Codziennie na rynek trafiało wówczas ok. 250 ton wyrobów^[18].

Obecnie roczny tonaż produkcji to ponad 90 000 ton, fabryka wytwarza ponad 600 produktów, w tym słynny tradycyjny barszcz czerwony Winiary oraz majonez dekoracyjny. Portfolio produktów jest sukcesywnie urozmaicane o nowe propozycje, które są zgodne z najnowszymi trendami żywieniowymi i potrzebami współczesnych konsumentów.

Zakład wielokrotnie przechodził modernizację, dzięki czemu mogły pojawiać się na rynku nowe produkty. Już w pierwszych latach po zawarciu umowy Nestlé S.A. Polska wprowadzono różnorodne nowoczesne technologie w produkcji żywności. Wartość inwestycji wyniosła 60 mln. dolarów amerykańskich, co stanowiło o 30 mln. więcej niż przewidywała umowa prywatyzacyjna. Unowocześniono wszystkie wydziały produkcyjne m.in. zup, przypraw w płynie, kaszek dla dzieci czy deserów. Stworzono nową linię do produkcji majonezu dekoracyjnego. Modernizacji poddano również magazyny surowców i wyrobów gotowych. Wprowadzono automatyzację, dzięki czemu polepszono warunki pracy. Unowocześniono system marketingu, promocji i sprzedaży. Zadbano o estetykę opakowań. Dziś kaliska fabryka Nestlé Polska S.A to nowoczesny zakład stanowiący wizytówkę Kalisza, zakład, który nieustannie inwestuje w rozwój produkcji poprzez zastosowanie najnowszych technologii bazujących na cyfryzacji i robotyce.

Twórcy, prezesi, dyrektorzy

Ta sekcja od 2021-10 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła, najlepiej w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w sekcji mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

Osoby zarządzające fabryką:

1. Albert Nowacki był Niemcem polskiego pochodzenia, działał w ruchu oporu, żołnierz Armii Krajowej, zaprzysiężony pod pseudonimem „Piąty”. Pomagał zagrożonym prześladowaniem Polakom, np. ukrywał ich w fabryce, dzięki zatrudnieniu uchronił wielu od wywózki do pracy w Reichu, wspierał rodziny aresztowanych, wysyłał paczki żywnościowe. W zakładzie zorganizował stołówkę, dożywiał pracowników. Został aresztowany w marcu 1944 r., a 19 stycznia o g. 14. – cztery dni przed wkroczeniem Rosjan – w lesie skarszewskim rozstrzelany przez Niemców wraz z 56. członkami polskiego ruchu oporu. Wśród nich była duża grupa działaczy pochodzenia niemieckiego.
2. Po wojnie funkcję dyrektora fabryki pełnili m.in. Jan Gerlicz, Edward Kwaśnik oraz Kazimierz Sznelewski.
3. Karol Mądrowski – od 1979 r., najdłużej urzędujący, pracujący na różnych stanowiskach: dyrektora fabryki, Prezesa Zarządu KZKS (od września 1994 r.), w styczniu 2000 r. został v-ce Prezesem Zarządu KZKS, a rok później zastępcą Dyrektora Oddziału, funkcję tę pełnił do czasu przejścia na emeryturę w 2007 r. Całe swoje zawodowe życie związał z zakładem Winiary.
4. John Brunner – 1999 r. – 2000 r.
5. Jacques Maillart – 2001 r. – 2004 r.
6. Alexander Knoch – 2005 r. – 2007 r.
7. Marcus Froehlich – 2007 r. – 2011 r.
8. Maciej Klęczek – 2011 r. – 2015 r.
9. Tomasz Lazarowicz – 2015 r. – 2020 r.
10. Dariusz Put – od 01.05. 2020 r. i obecnie.

Działalność na rzecz Kalisza

Nestlé Polska S.A. wspiera wiele inicjatyw miasta. Istotną aktywnością jest dbałość o środowisko. Nestlé przeznacza duże kwoty na jego ochronę. Wybudowano instalację do napowietrzania ścieków, a wsie położone w okolicach zakładu mogły liczyć na pomoc finansową przy budowie wodociągów^[19]. Regularnie każdego roku pracownicy sprzątają las Winiarski. Co roku na terenie Kalisza, w ramach zadrzewiania, sadzone są drzewa zakupione przez zakład.

Nestlé Polska S.A. uczestniczy w wielu działaniach charytatywnych, wspiera aktywność sportową kaliszan, m.in. jako główny sponsor Międzynarodowego Biegu Ulicznego Ptolemeusza.

Nagrody

Ta sekcja od 2021-10 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła, najlepiej w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w sekcji mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

• 1995 r. zakład został wpisany na listę laureatów Złotych Asów za najwyższą jakość wyrobów, solidność i rzetelność w biznesie.
• 1995 r. dressing Tysiąca wysp nagrodzony na „Polagrze 95”.
• 1996 r. w konkursie ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej zupy krem szparagowa i pieczarkowa uznane zostały za Najciekawszy wyrób roku.
• 1996 r. zupy instant otrzymały nagrodę na „Kalgrosie 96”.
• 1998 r. (styczeń) Polskie Centrum Badań i Certyfikacji nadało znak najwyższej jakości- Q majonezowi dekoracyjnemu.
• 1998 r. (maj) Fundacja Polskiego Godła Promocyjnego „Teraz Polska” wyróżniła majonez dekoracyjny.
• 1998 r. w Ogólnopolskim Rankingu Konsumentów Magazynu „Malwa” majonez dekoracyjny otrzymał jedną z głównych nagród – Srebrną Malwę.
• 1998 r. Polish Promotion Corporation wyróżniło Winiary Złotym i Srebrnym Asem za wyroby.
• 2001 r. Polskie Centrum Badań i Certyfikacji przyznało Złotą Statuetkę za jakość kaliskich wyrobów Oddziałowi Nestlé Polska S.A. (nagrodę wręczono podczas Targów Rolno- Przemysłowych „Polagra 2001”).
• W latach 2002–2003 jeden z produktów Winiar („majonez dekoracyjny”) otrzymał kilka nagród w konkursach branży spożywczej.
• 2012 r. – zakład wyróżniony tytułem lider wśród wielkopolskich przedsiębiorstw zatrudniających ponad 250 pracowników w konkursie Pracodawca organizator pracy bezpiecznej.
• 2012 r. marka Winiary została laureatem tytułu Superbrand (wyróżnienie przyznano marce po raz czwarty).
• 2013 r. zakład uzyskał I miejsce w konkursie Solidarni, Gospodarni, Bezpieczni w Pracy.
• 2013 r. nagrodę Haliny Krahelskiej otrzymał dyr. Maciej Klęczek za szczególne osiągnięcia w zakresie ochrony pracy i zdrowia w środowisku pracy.
• 2020 r. – nagroda w XIII edycji konkursu pod honorowym patronatem Prezydenta RP Pracodawca Przyjazny Pracownikom, przyznana na wniosek NSZZ Solidarność.

Zobacz też

• Kaliski Okręg Przemysłowy

Przypisy

Bibliografia

• SKRZYPEK Lucyna: Stan i perspektywy rozwoju zakładu „Winiary” W: Kronika Wielkopolski – 1974 nr 3 (4) s. 414-417 : il. Kaliskie Zakłady Koncentratów Spożywczych „Winiary”.
• JĘDRZEJAK Marek: Suszarnia w, „Winiarach”. W: Kronika Wielkopolski – 1987 nr 4 (46) s. 127- 130 : il. Kaliskie Zakłady Koncentratów Spożywczych „Winiary”.
• Formuła prywatyzacji już znana / DM. W: Rzeczpospolita wydanie 232 z 1 sierpnia 1994.
• Jacobs z Winiar / (PAP). W: Gazeta Wyborcza nr 209, wydanie z dnia 08/09/1994, s. 20. KALISKIE ZAKŁADY KONCENTRATÓW SPOŻYWCZYCH WINIARY SA i spółka Kraft-Jacobs-Suchard Polska uruchomiły linię pakowania kawy.
• Prywatne „Winiary”? / (emka). W: Ziemia Kaliska 1994, nr 45, s. 4. Prywatyzacja.
• „Winiary” – od początku / (ea). W: Ziemia Kaliska 1994, nr 6, s. 4. Sprawa prywatyzacji zakładu.
• Winiary do prywatyzacji / Mariola Dymarczyk. W: Gazeta Wyborcza nr 204, wydanie z dnia 02/09/1994, s. 20.
• Winiary spółką Skarbu państwa: skoncentrowani na prywatyzacji / Mariola Dymarczyk. W: Gazeta Wyborcza Poznań nr 204, wydanie z dnia 02/09/1994, s. 1.
• Winiary zanieczyszczały studnie: sąd przysoli za sól? / iga. W: W KALISKIEM nr 7 dodatek do W KALISKIEM, dodatek do GW Poznań nr 92, wydanie z dnia 20/04/1994, s. 4.
• „Winiary” Szwajcarów / (grak). W: Ziemia Kaliska 1995, nr 60, s. 2.
• PSL nie zgadza się ze sprzedażą „Winiar” Szwajcarom / (emka). W: Ziemia Kaliska 1995, nr 67, s. 1.
• Szwajcarskie „Winiary” / Krzysztof Grabowski. W: Ziemia Kaliska 1995, nr 61, s. 3.
• Winiary Nestle / Anna Ignaszak. W: Gazeta Wyborcza nr 172, wydanie z dnia 26/07/1995 GOSPODARKA, s. 18.
• Winiary sprzedane / AK. W: Rzeczpospolita wydanie 540 z 26 lipca 1995.
• Wkrótce początek negocjacji / AK. W: Rzeczpospolita wydanie 428 z 14 marca 1995. 11 potencjalnych kupców Winiar.
• Kolejne dziecko „Winiar” / (emka). W: Ziemia Kaliska 1996, nr 50, s. 2.
• Rok po mariażu / Janusz Jaros. W: Gazeta Wyborcza nr 143, wydanie z dnia 21/06/1996 GOSPODARKA, s. 21.
• Rok po mariażu: Winiary / jj. W: Gazeta Wyborcza Poznań nr 142, wydanie z dnia 20/06/1996, s. 4.
• Skoncentrowane perspektywy: udany mariaż „Winiar” z „Neastle” / Bolesław Bertrand. W: Ziemia Kaliska 1996, nr 9, s. 5.
• Winiary w „Ekofunduszu” / (dk). W: Ziemia Kaliska 1996, nr 48, s. 2.
• „Winiary” przed „Amino”: największe transakcje w Wielkopolsce / (mmk). W: Ziemia Kaliska 1996, nr 10, s. 1.
• „Winiary” zlikwidują wysypisko w Tłokini / (bs). W: Ziemia Kaliska 1996, nr 68, s. 2.
• Wciąż u siebie / Jerzy Łaniewski. W: Przegląd Tygodniowy. 1996, nr 36, s. 18–19. Prywatyzacja kaliskich „Winiar”.
• Burza w kubku bulionu: „Winiary”: przegląd kadr czy zwolnienia? / Renata Cicharska. W: Ziemia Kaliska 1998, nr 75, s. 1, 11, fot.
• Dobry smak. W: Nowe Życie Gospodarcze: w Polsce i na świecie. 1998, nr 22, s. 50–51 Szwajcarski koncern Nestle inwestorem strategicznym Kaliskich Zakładów Koncentratów Spożywczych „Winiary” SA.
• Majonez dekorowany / (dk). W: Ziemia Kaliska 1998, nr 85, s. 3. Nagrody w Ogólnopolskim Rankingu Konsumentów Magazynu „Malwa”.
• Odchudzanie Winiar / Firmy / Nie będzie zwolnień w kaliskich Winiarach / jj W: Gazeta Wyborcza Poznań nr 212, wydanie z dnia 10/09/1998, s. 4.
• Udane małżeństwo / Karol Mądrowski ; rozm. przepr. Anna Turska. W: Nowe Życie Gospodarcze: w Polsce i na świecie. 1998, nr 3, s. 54–55. Fuzja szwajcarskiego koncernu „Nestle” z Kaliskimi Zakładami Koncentratów Spożywczych „Winiary”.
• Winiary pakują Grabka: żelatyna w polskiej normie / (kam). W: Ziemia Jarocińska 1998, nr 17, s. 3.
• „Winiary” przed sądem: plantatorka pieczarek nie daje za wygraną / (emka). W: Ziemia Kaliska 1998, nr 56, s. 1.
• Koncentraty spożywcze / Robert Kozela. W: Atest: ochrona pracy. 2000, nr 1, s. 30–33. Zakłady „Winiary” w Kaliszu.
• Kaliskie Winiary. 60 lat w służbie konsumentów / Tadeusz Krokos W: Kalisia Nowa. 2002, nr 2 (88), s. 22. Kaliskie Zakłady Koncentratów Spożywczych Winiary – historia i współczesność.
• Winiary Nestle S.A. / Władysław Kościelniak W: Leksykon kaliski. Kalisz 2008, s. 266–267.
• Winiary / Piotr Sobolewski W: Kaliski kalejdoskop przewodnicki 2014, Kalisz 2015, s. 71–76.
• Grażyna Schlender, Kaliskie Zakłady Koncentratów Spożywczych Winiary. w: Encyklopedia Solidarności (online)
• Archiwum - Zespół - Kaliskie Zakłady Koncentratów Spożywczych "WINIARY" w Kaliszu, Sygnatura 11/1254/0, Archiwum Państwowe w Kaliszu [dostęp 2021-11-14] .

Linki zewnętrzne

• oficjalna strona fabryki