Winorośl

Winorośl
Ilustracja
Winorośl właściwa
Systematyka[1][2]
Domenaeukarionty
Królestworośliny
Podkrólestworośliny zielone
Nadgromadarośliny telomowe
Gromadarośliny naczyniowe
Podgromadarośliny nasienne
Nadklasaokrytonasienne
KlasaMagnoliopsida
Nadrządróżopodobne
Rządwinoroślowce
Rodzinawinoroślowate
Rodzajwinorośl
Nazwa systematyczna
Vitis L.
Sp. Pl. 202. 1753
Typ nomenklatoryczny

Vitis vinifera L.[3]

Synonimy
  • Ampelovitis Carrière
  • Spinovitis Romanet du Caillaud[4]
Kwitnąca winorośl pachnąca
Owoce winorośli właściwej
Winorośl amurska

Winorośl (Vitis L.) – rodzaj pnączy z wąsami czepnymi z rodziny winoroślowatych, obejmujący 76 gatunków[5]. Występują one w strefie klimatu umiarkowanego półkuli północnej, nieliczne rosną także w strefie subtropikalnej. Największe zróżnicowanie gatunkowe jest na obszarze Chin (30 endemitów) oraz we wschodniej części Ameryki Północnej[4]. Rośliny te rosną na terenach skalistych w formacjach zaroślowych i leśnych, nierzadko wspinając się w nich wysoko na drzewa[6].

Wielkie znaczenie użytkowe ma winorośl właściwa V. vinifera uprawiana od ponad 5 tys. lat dla soczystych jagód. Niektóre odmiany tego gatunku i inne gatunki z rodzaju (np. winorośl japońska V. coignetiae uprawiane są także jako rośliny ozdobne[6].

Morfologia

Pokrój
Drewniejące liany[4] wspinające się na wysokość do ponad 20 m[6].
Łodyga
Długowieczne, zdrewniałe pędy pnące się lub płożące. Kora zwykle łuszcząca się i odpadająca. Na zakończeniach osi pędu powstają pędowe wąsy czepne, po czym spychane są na bok przez kontynuujące wzrost odgałęzienie boczne[7].
Liście
Pojedyncze, zwykle 3- do 5-klapowe, czasem dłoniastozłożone. Przylistki szybko odpadające[4].
Kwiaty
Drobne, rozdzielno- lub obupłciowe zebrane w groniaste kwiatostany. Kwiaty 5-krotne. Kielich kubeczkowaty z drobnymi działkami. Płatki korony połączone wierzchołkami, odrzucane są razem podczas rozwoju pręcików. Pręciki naprzeciwległe względem płatków, nie rozwijają się lub szybko odpadają w kwiatach żeńskich. Kwiaty zawierają okazały krążek miodnikowy kolisty lub 5-płatowy. Słupek pojedynczy z cienką szyjką z rozszerzonym nieco znamieniem[4].
Owoce
Kuliste jagody nazywane winogronami o 2 do 4 nasionach. Nasiona jajowate i jajowato-eliptyczne[4].

Systematyka

Jeden z 14 rodzajów w obrębie podrodziny Viticoideae Eaton w rodzinie winoroślowatych (Vitaceae)[2].

Wykaz gatunków[5]
  • Vitis acerifolia Raf.
  • Vitis aestivalis Michx. – winorośl letnia
  • Vitis amurensis Rupr. – winorośl amurska
  • Vitis arizonica Engelm.
  • Vitis baihuashanensis M.S.Kang & D.Z.Lu
  • Vitis balansana Planch.
  • Vitis bashanica P.C.He
  • Vitis bellula (Rehder) W.T.Wang
  • Vitis berlandieri Planch. – winorośl wapniolubna
  • Vitis betulifolia Diels & Gilg
  • Vitis biformis Rose
  • Vitis blancoi Munson
  • Vitis bloodworthiana Comeaux
  • Vitis bourgaeana Planch.
  • Vitis bryoniifolia Bunge
  • Vitis californica Benth.
  • Vitis cardiophylla F.Muell.
  • Vitis × champinii Planch.
  • Vitis chunganensis Hu
  • Vitis chungii F.P.Metcalf
  • Vitis cinerea (Engelm.) Millardet – winorośl popielata
  • Vitis coignetiae Pulliat ex Planch. – winorośl japońska
  • Vitis davidi (Rom.Caill.) Foëx
  • Vitis × doaniana Munson ex Viala
  • Vitis erythrophylla W.T.Wang
  • Vitis fengqinensis C.L.Li
  • Vitis flavicosta Mickel & Beitel
  • Vitis flexuosa Thunb.
  • Vitis giradiana Munson
  • Vitis hancockii Hance
  • Vitis heyneana Schult.
  • Vitis hissarica Vassilcz.
  • Vitis hui W.C.Cheng
  • Vitis jaegeriana Comeaux
  • Vitis jinggangensis W.T.Wang
  • Vitis jinzhainensis X.S.Shen
  • Vitis labrusca L. – winorośl lisia, w. labruska
  • Vitis lanceolatifoliosa C.L.Li
  • Vitis longquanensis P.L.Chiu
  • Vitis luochengensis W.T.Wang
  • Vitis menghaiensis C.L.Li
  • Vitis mengziensis C.L.Li
  • Vitis metziana Miq.
  • Vitis monticola Buckley
  • Vitis mustangensis Buckley
  • Vitis nesbittiana Comeaux
  • Vitis × novae-angliae Fernald
  • Vitis novogranatensis Moldenke
  • Vitis nuristanica Vassilcz.
  • Vitis palmata Vahl
  • Vitis pedicellata M.A.Lawson
  • Vitis peninsularis M.E.Jones
  • Vitis piasezkii Maxim.
  • Vitis pilosonervia F.P.Metcalf
  • Vitis popenoei J.L.Fennell
  • Vitis pseudoreticulata W.T.Wang
  • Vitis qinlingensis P.C.He
  • Vitis retordii Rom.Caill. ex Planch.
  • Vitis riparia Michx. – winorośl pachnąca, w. nadbrzeżna
  • Vitis romanetii Rom.Caill.
  • Vitis rotundifolia Michx.
  • Vitis rupestris Scheele – winorośl piaskowa, w. skalna
  • Vitis ruyuanensis C.L.Li
  • Vitis saccharifera Makino
  • Vitis shenxiensis C.L.Li
  • Vitis shuttleworthii House
  • Vitis silvestrii Pamp.
  • Vitis sinocinerea W.T.Wang
  • Vitis sinoternata W.T.Wang
  • Vitis tiliifolia Humb. & Bonpl. ex Schult.
  • Vitis tsoi Merr.
  • Vitis vinifera L. – winorośl właściwa, w. winna, latorośl winna
  • Vitis vulpina L. – winorośl zimowa, w. truskawkowa
  • Vitis wenchowensis C.Ling
  • Vitis wenxianensis W.T.Wang
  • Vitis wuhanensis C.L.Li
  • Vitis xunyangensis P.C.He
  • Vitis yunnanensis C.L.Li
  • Vitis zhejiang-adstricta P.L.Chiu

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2012-08-13] (ang.).
  3. ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-04-25].
  4. ↑ a b c d e f Hui Ren, Jun Wen: Vitis. W: Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2013-07-31].
  5. ↑ a b Vitis. W: Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-03-10].
  6. ↑ a b c Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 344. ISBN 0-333-73003-8.
  7. ↑ Strasburger E., Noll F., Schenck H., Schimper A. F. W.: Botanika. Szczecin: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1972, s. 265-266, 512-516.

Media użyte na tej stronie

Vitis riparia (USDA).jpg
Species:Vitis riparia, Familia:Vitaceae
Vitis vinifera - Köhler–s Medizinal-Pflanzen-145.jpg
Weinrebe. A blühender, B fruchtender Zweig in natürl. Grösse; 1 geschlossene und 2 aufgeblühte Blüthe mit abgehobener Krone, vergrössert; 3 Blüthe ohne Krone, desgl.; 4 Staubgefässe, desgl.; 5 Pollen, desgl.; 6 Stempel im Längsschnitt, desgl.; 7 derselbe im Querschnitt; 8 u. 9 Frucht im Längs- und Querschnitt, natürl. Grösse; 10 Same, desgl.; 11 derselbe von verschiedenen Seiten, vergrössert; 12 u. 13 derselbe im Längsschnitt, von verschiedenen Seiten, desgl.; 14 derselbe im Querschnitt.
Vitis amurensis kz02.jpg
Autor: Krzysztof Ziarnek, Kenraiz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Vitis amurensis in the Botanischer Garten, Berlin-Dahlem
Grozd refoška.JPG
(c) Svetina D z słoweńskiej Wikipedii, CC BY-SA 3.0
Grozd trte refošk, iz katerega bo kmalu nastal teran.