Wisłok

Wisłok
Ilustracja
Wisłok w górnym biegu
Kontynent

Europa

Państwo

 Polska

Rzeka
Długość228 km
Powierzchnia zlewni

3540 km²

Średni przepływ

24.5 m³/s

Źródło
MiejsceWielki Bukowiec (szczyt)
Wysokość

770 m n.p.m.

Współrzędne

49°20′59″N 21°57′28″E/49,349722 21,957778

Ujście
Recypient

San

MiejsceDębno
Wysokość

183 m n.p.m.[1]

Współrzędne

50°12′22″N 22°31′58″E/50,206111 22,532778

Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „źródło”, natomiast blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „ujście”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko dolnej krawiędzi po prawej znajduje się punkt z opisem „źródło”, natomiast na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „ujście”
Zapora na rzece Wisłok w Sieniawie
Wisłok w Strzyżowie
Wisłok w Rzeszowie
Ujście Wisłoka do Sanu w Głogowcu

Wisłokrzeka w południowo-wschodniej Polsce, lewy dopływ Sanu o długości 220 km, dorzecze 3528 km²

Nazwa

Wisłok (którego nazwa pochodzi od Wisły), jak udowadnia Wanda Daszykowska-Ruszel, swoją nazwę wiedzie od języka praindoeuropejskiego, od wyrazu veis, oznaczającego coś ciekłego, płynącego. Z tego źródłosłowu pochodzi nazwa Wisły, Wisełki, Wisłoki i Wisłoka[2].

Położenie

Wisłok to rzeka górska, o wartkim biegu, skalistym podłożu i licznymi przełomami. Wypływa na wysokości 770 m n.p.m. w Beskidzie Niskim, ze stoków Wielkiego Bukowca. W górnym biegu tworzy przełomy, w środkowym meandruje; Przepływa przez Pogórze Bukowskie, Doły Jasielsko-Sanockie, Kotlinę Sandomierską. Na przełomie Wisłoka w Rudawce Rymanowskiej znajduje się Ściana Olzy i Jar Wisłoka; W Sieniawie k. Beska w latach 1971-78 wybudowano na rzece Wisłok zaporę wodną o długości 174 m i wysokości maksymalnej 38 m – powstał zbiornik retencyjny o powierzchni maksymalnej 131 hektarów. Poniżej jego Jar Wisłoka. Na stokach ścian Olzy znajduje się największa w polskich Karpatach odkrywka łupków menilitowych.

Historia

Do roku 1340 Wisłok był rzeką graniczną między państwem Kazimierza Wielkiego a Księstwem Halickim. W okresie zaborów (1772-1914) na Sanie oraz Wisłoku znajdowała się granica administracyjna między Galicją Zachodnią a Wschodnią.

Rozwój osadnictwa nad Wisłokiem przypada na połowę XIV wieku. Wtedy to doszło do lokacji 20 wsi na prawie niemieckim w ziemi sanockiej i przemyskiej. Jedna z większych etnicznych wysp niemieckich powstała za panowania Ludwika Węgierskiego. Obejmowała ona Łańcut i 9 wsi na południe od miasta. Wyspa ta utrzymywała swoją odrębność etniczną aż po XVI wiek, i dopiero wówczas zaczęła się polonizować, ale np. wieś Markowa utrzymała swoją niemieckość do XVIII wieku[3]. Tradycja kolonizacji niemieckiej w dorzeczu Wisłoki i Wisłoka utrwaliła się w świadomości jeszcze w połowie XIX wieku.

W okresie I wojny światowej od 8 do 10 maja 1915 rzeka na odcinku od Odrzechowej do Beska stanowiła linię oporu wojsk rosyjskich (m.in. kozaków dońskich) przed nacierającymi od zachodu pułkami austriacko-niemieckimi[4]. W nocy z 9 na 10 maja pułki bośniackie usiłowały kilkakrotnie sforsować Wisłok w Besku, w miejscu gdzie rzeka płynie głębokim jarem. Rosjanie bronili się zawzięcie, za każdym razem wstrzymując natarcie. [...] Ponieważ Wisłok pod Beskiem okazał się przeszkodą nie do sforsowania, piechota bawarska 10 dywizji uderzyła przez Wzdów na pola jaćmiersko-góreckie, gdzie szturmem na bagnety przełamała pozycje rosyjskie, a straż tylna obsadziła pozycje wzdłuż drogi Zarszyn-Odrzechowa. [...] Przez Zarszyn w kierunku Sanoka maszerowały w tym czasie pułki polskie w służbie austriackiej, a więc 10 i 45pp, czyli te same regimenty, którym nie dane było zejść z gór w dolinę na święta Bożego Narodzenia[5].

Do lat 30. XX wieku Wisłok był rzeką spławną. Pływały po niej szkuty z drewnem do Strzyżowa, a wcześniej okoliczna szlachta, uprawiane przez siebie zboża, spławiała szkutami przez Wisłok, San i Wisłę, aż do Gdańska[2].

Dopływy Wisłoka

Miejscowości położone nad Wisłokiem

W kolejności od źródła do ujścia nad Wisłokiem, są położone następujące miejscowości:

Grupy etnograficzne

Zobacz też

Przypisy

  1. Wisłok, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 603.
  2. a b Rzeszowskie ulice i okolice. Marek Czarnota. Rzeszów: Mitel, 2001, s. 54. ISBN 978-83-11-11912-3.
  3. Barbara Czopek-Kopciuch Adaptacje niemieckich nazw miejscowych w języku polskim. PAN IJP. Kraków. 1995. ISBN 83-85579-33-8 str. 7-8
  4. Casimir Hermann Baer. Hoffmann, 1922. Der Völkerkrieg: Eine Chronik der Ereignisse seit dem 1. Juli 1914. „die etwa von Radomysl über Wielopole-Besko gegen Nowotaniec verlaufen, dann gegen Südosten abbiegen und bis auf die Höhen nordöstlich des ... „ strony 148, 149, 150, 153, 162, 178,
  5. [w:] Józef Stachowicz. Miniony czas. strona 36.

Bibliografia

  • Stanisław Kłos. Województwo rzeszowskie. Przewodnik, Warszawa 1973

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Subcarpathian Voivodeship Relief location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Relief ocation map of Podkarpackie Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 50.9 N
  • S: 48.95 N
  • W: 21.03 E
  • E: 23.66 E
Relief Map of Poland.svg
Autor: TUBSEmail Silk.svg Gallery, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location map of Poland
Wikimedia Community Logo.svg
Logo społeczności Wikimedia. Proszę zauważyć, że w przeciwieństwie do większości logotypów związanych z ruchem Wikimedia, to logo nie jest zarejestrowane jako znak towarowy.
Wislok w Strzyzowie.jpg
Autor: Lajsikonik, Licencja: CC BY-SA 3.0
Wisłok w Strzyżowie
Wisłok w Puławach (woj podkarpackie).jpg
(c) Palkin at pl.wikipedia, CC BY 2.5
rzeka Wisłok widziana z mostu w Pulawach Dolnych
Ujście Wisłoka do Sanu w Głogowcu.jpg
Autor: In eegent, Licencja: CC BY-SA 4.0
Ujście Wisłoka do Sanu w Głogowcu
Zapora w Sieniawie.jpg
Autor: Korona b, Licencja: CC BY-SA 4.0
Zapora wodna na rzece Wisłok w Sieniawie
Wislok.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Wislok River.JPG
Wislok River - Rzeszów