Witold Kolski
 | |
| Data i miejsce urodzenia | 15 października lub 25 kwietnia 1902 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 28 marca 1943 |
| I sekretarz KC PPR[1] | |
| Okres | od styczeń 1943 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
Witold Kolski (ur. jako Baruch (Bernard) Cukier 15 października 1902 w Zgierzu lub 25 kwietnia 1902 w Łodzi, zm. prawd. 28 marca 1943) – polski komunista, dziennikarz, publicysta, sekretarz Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Polski. W styczniu 1943 wyznaczony przez Komintern na I sekretarza PPR, zginął po zrzucie spadochronowym do Polski, nie objął funkcji[2][3][4].
Życiorys
Syn Hermana i Estery z Lajchtungów. W 1911 rozpoczął naukę w Szkole Zgromadzenia Kupców w Łodzi. Jako uczeń w 1918 należał do koła młodzieżowego SDKPiL. W lipcu 1920, podczas wojny polsko-bolszewickiej, zgłosił się ochotniczo do Wojska Polskiego; służył w 31 Pułku Strzelców Kaniowskich. W 1921 zdał maturę i wstąpił na Wydział Prawa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego. Działacz Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej (ZNMS) i Związku Młodzieży Komunistycznej (ZMK). W 75. rocznicę wydania Manifestu Komunistycznego napisał broszurę pt. „Manifest komunistyczny – jego powstanie, treść, znaczenie” (1923)[5]. W 1925 ukończył studia. Członek i funkcjonariusz etatowy (funk) KPP pod pseudonimem Floriański. Od 1927 członek Centralnego Wydziału Zawodowego i Centralnej Redakcji przy KC KPP. Przez pewien czas był sekretarzem redakcji „Czerwonego Sztandaru” (centralnego organu KPP) i członkiem Komitetu Okręgowego (KO) KPP Warszawa-Lewa Podmiejska. W latach 1930–1931 przeszkolony w ZSRR. Od 1931 członek Sekretariatu Krajowego KC Komunistycznej Partii Zachodniej Ukrainy (KPZU). Uczestnik Plenum KC KPZU, III Plenum KC KPP w lipcu 1931 i I Zjazdu KZMZU. Od kwietnia 1932 sekretarz KC KPP. Wielokrotnie aresztowany i skazywany za działalność komunistyczną, w tym w latach 1936–1938 w obozie w Berezie Kartuskiej, a następnie w więzieniu w Katowicach i Rawiczu.
W okresie okupacji sowieckiej Witold Kolski był zastępcą redaktora naczelnego wydawanego we Lwowie przez władze okupacyjne polskojęzycznego „Czerwonego Sztandaru”. To on podpisał i prawdopodobnie napisał artykuł Zgnieść gadzinę nacjonalistyczną opublikowany w trzy dni po aresztowaniu przez NKWD 24 stycznia 1940 grupy literatów: Władysława Broniewskiego, Aleksandra Wata, Tadeusza Peipera, Anatola Sterna, Herminii Naglerowej, Pawła Hertza, Teodora Parnickiego i innych atakujący aresztowanych za nacjonalizm. Zostali nazwani „niedobitkami najpodlejszego wroga rewolucji – agentury nacjonalizmu polskiego, ukraińskiego i żydowskiego”[6]. Aleksander Wat określa Kolskiego w swoich wspomnieniach z tego okresu jako „człowieka o nieposzlakowanej opinii”.
Po ataku Niemiec na ZSRR Kolski uciekł w głąb ZSRR pozostawiając we Lwowie żonę i małą córkę – pisze o tym w swoich wspomnieniach Julian Stryjkowski. Pracował w ZSRR jako oficer polityczny Armii Czerwonej, był współpracownikiem „Nowych Widnokręgów” (przemianowanych później na „Czerwony Sztandar”, którego był zastępcą redaktora naczelnego). W kwietniu 1941 został przyjęty do WKP(b). Brał udział w bitwie stalingradzkiej w szeregach 57. Armii. Za waleczność odznaczony w styczniu 1943 Orderem Czerwonej Gwiazdy. Zrzucony na spadochronie przez NKWD na teren okupowanej przez Niemców Polski 28 marca 1943 roku, zginął w niewyjaśnionych okolicznościach, najprawdopodobniej popełnił samobójstwo po nieudanym lądowaniu na terenie okupowanym przez Niemców.
Ówczesny raport „Korwety” (pionu Armii Krajowej rozpracowującej środowiska komunistyczne) podaje następujący opis losów Kolskiego: W okolicach Ryk wylądował na drzewie skoczek, łamiąc nogę. Wzywał pomocy po polsku i rosyjsku. W pobliżu były zabudowania dwóch gospodarzy, jedno miejscowego chłopa i drugie wysiedlonego z poznańskiego. Miejscowy, obawiając się wysiedlonego (...) nie reagował na wołanie, natomiast wysiedlony poszedł na miejsce wypadku i odmówił udzielenia pomocy, nie przyjmując zapłaty ofiarowanej w dolarach. Nad ranem skoczek zastrzelił się z Mausera 9 [mm], niszcząc przedtem dwa aparaty radiowe i paląc jakieś papiery. (...) Znaleziono przy nim dużą ilość gotówki w dolarach i polskiej walucie, stację nadawczo-odbiorczą oraz dowód na nazwisko Kolski[7].
Przypisy
- ↑ Wyznaczony przez Komintern, nie objął funkcji.
- ↑ Piotr Gontarczyk, Polska Partia Robotnicza. Droga do władzy (1941–1944), wyd. Wyd. 2., popr, Warszawa: Wydawnictwo Fronda, 2006, s. 163–165, ISBN 83-60335-75-3, OCLC 496116197.
- ↑ „Wrote Shcherbakov about relieving the Polish activist Kolski of his duties in the army (political instructor) so that we can send him to Poland to take the place of Nowotko, who was killed”. The Diary of Georgi Dimitrov 1933–1949 Introduced and edited by Ivo Banac, Yale University Press, New Haven & London 2003, ISBN 978-0-300-09794-8, s. 255.
- ↑ Piotr Gontarczyk, Bogdan Musiał, Nieznany sekretarz PPR, „Rzeczpospolita” z 15 czerwca 2002.
- ↑ Witold Kolski, Manifest Komunistyczny, jego powstanie, treść i znaczenie : w 75-tą rocznicę pierwszego wydania, Warszawa: Księgarska Spółdzielnia "Książka", 1923.
- ↑ Grzegorz Mazur, Jerzy Skwara, Jerzy Węgierski, Kronika 2350 dni wojny i okupacji Lwowa 1 IX 1939 – 5 II 1946, Katowice 2007, Wyd. Unia Katowice, ISBN 978-83-86250-49-3, s. 109.
- ↑ Piotr Gontarczyk, Polska Partia Robotnicza. Droga do władzy (1941–1944), Wydanie trzecie poprawione i uzupełnione, Wydawnictwo Fronda, Warszawa, ISBN 978-83-64095-02-3, s. 165 i 166.
Bibliografia
- Polski Słownik Biograficzny t. XIII, Wrocław-Warszawa-Kraków 1967-1968.
- Piotr Gontarczyk, Polska Partia Robotnicza. Droga do władzy 1941-1944, Warszawa 2003.
- Gabriele Simoncini, Ethnic and Social Diversity in the Membership of the Communist Party of Poland 1918-1938 (Including an Appendix listing members of the Communist Party of Poland, 1918-1938).” Nationalities Papers 22, no. Supplement No. 1 (1994): 55-92. – Appendix listing members of the Communist Party of Poland, 1918-1938 – lista członków KPRP i KPP 1918-1938.
- „Sprawa Barucha Cukiera...”
Linki zewnętrzne
- Publikacje Witolda Kolskiego w bibliotece Polona
Media użyte na tej stronie